Γιόσκα Φίσερ: Η ειρήνη του Τραμπ και το ζητούμενο των καιρών μας

Joschka Fischer: Trump’s Peace in Our Time, Project Syndicate, 19.8.2025

«Γιατί η Αμερική του Τραμπ ενεργεί τόσο ανοιχτά ενάντια στα δικά της συμφέροντα; Γιατί  ο Τραμπ ενισχύει την Ρωσία χωρίς κανένα quid pro quo; Τέτοια ερωτήματα, όσο σημαντικά κι αν είναι για τους Ευρωπαίους, θα απαντηθούν μόνον στο πεδίο της εσωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ. Δουλειά της Ευρώπης τώρα είναι να φροντίσει για τον εαυτό της». 

Το μήνυμα προς την Ουκρανία από τη Σύνοδο Κορυφής Τραμπ-Πούτιν στην Αλάσκα ήταν το εξής: Ακόμη και ο Πρόεδρος των ΗΠΑ αποδέχεται ότι η Ρωσική Αυτοκρατορία επιστρέφει. Ανήκεις στην Ρωσία, ειπώθηκε στην Ουκρανία, όχι στην Δύση· και μόνον όταν υποταχθείς σ' αυτό το ωμό γεγονός μπορεί να επιστρέψει η ειρήνη.

Ένα B-2 stealth με την συνοδεία του από F-35 επιστεγάζουν το ραντεβού Τραμπ-Πούτιν στην Αλάσκα.  Ο Ρώσος Πρόεδρος, δίπλα στον Αμερικανό, ατενίζει στον ουρανό το ικανό να μεταγέρει πυρηνικά όπλα αεροσκάφος, αυτό που έπληξε ιρανικές ατομικές εγκαταστάσεις τον Ιούνιο του 2025 - MSN καιi ABC News

Μόναχο: Συναντήθηκαν λοιπόν ξανά, ο Ντόναλντ Τραμπ και ο Βλαντίμιρ Πούτιν· αυτή τη φορά στο πρώην Ρωσικό έδαφος της Αλάσκας. Ένας εξωτερικός παρατηρητής θα μπορούσε ίσως να σχηματίσει την εντύπωση ότι ο χρόνος ξαναγύρισε πίσω στον κόσμο πριν από το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, τότε που με υπεροπτική ενότητα οι δύο υπερδυνάμεις, οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Σοβιετική Ένωση, καθόριζαν ακόμη την τύχη του κόσμου όλου.
Όμως η συνάντηση ήταν κάτι πολύ περισσότερο από μιαν ιστορική ανάμνηση. Ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ φορούσε ένα εντυπωσιακό ένδυμα το οποίο θεώρησε κατάλληλο για την περίσταση και για τους σκοπούς του Πούτιν: Ήταν μια μπλούζα με την επιγραφή «CCCP» (το κυριλλικό ακρωνύμιο της Σοβιετικής Ένωσης) στο στήθος. Αν ήταν ένα αστείο, από πίσω υπήρχε και απειλή. 

Όποιος γνωρίζει τον επί χρόνια υπουργό Εξωτερικών της Ρωσίας γνωρίζει ότι δεν είναι και πολύ γνωστός για την αίσθηση του χιούμορ. Και γνωρίζει ότι δεν συνηθίζει να παραβλέπει τις λεπτομέρειες των σοβαρών διπλωματικών θεμάτων σε Συνόδους Κορυφής. Η ενδυματολογική επιλογή του Λαβρόφ ήταν σκόπιμη. Σκοπός του ήταν να σηματοδοτήσει ότι η Μεγάλη Ρωσία έχει επιστρέψει στο κορυφαίο διαπραγματευτικό τραπέζι των παγκόσμιων υποθέσεων. Η κατάρρευση της ΕΣΣΔ και της ανατολικοευρωπαϊκής αυτοκρατορίας της μεταξύ 1989 και 1991 έχει ξεπεραστεί. Η αυτοκρατορία επέστρεψε και αξιώνει να ανακτήσει τις χαμένες περιοχές της.

Η πιο σημαντική από αυτές τις περιοχές είναι φυσικά η Ουκρανία. Όπως επισήμανε ο πρώην Σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας των ΗΠΑ, Ζμπίγκνιου Μπρεζίνσκι, το 1994, «χωρίς την Ουκρανία, η Ρωσία παύει να είναι αυτοκρατορία». Η μπλούζα του Λαβρόφ δεν αφορούσε τον Ψυχρό Πόλεμο, αλλά τον κόσμο όπως τον θέλει η Ρωσία.

© Britannica

Η πρόσκληση του Τραμπ στον Πούτιν, τον κατηγορούμενο για εγκλήματα πολέμου, να συναντηθούν σε αμερικανικό έδαφος ενέκρινε αυτό το όραμα. Η κοινή εμφάνιση του Πούτιν με τον Πρόεδρο των ΗΠΑ, με την χειραψία πάνω στο κόκκινο χαλί και με την συνεπιβίβαση στην λιμουζίνα, εξάγγειλε στον κόσμο ότι η Ρωσία - χωρίς να έχει υποχωρήσει ούτε κατ' ελάχιστον από τις μαξιμαλιστικές απαιτήσεις της για το μέλλον της Ουκρανίας - αναγνωρίστηκε πάλι ως ισότιμος εταίρος. Και με αυτό, ο Πούτιν ανέτρεψε περισσότερα πράγματα από τα τρία χρόνια διπλωματικής απομόνωσης του.
Το μήνυμα που έστειλε στην Ουκρανία αυτή η Σύνοδος Κορυφής ήταν και αυτό σαφές: Μέχρι και ο πρόεδρος των ΗΠΑ αποδέχεται ότι η Ρωσική Αυτοκρατορία επέστρεψε. Μην νομίζετε ότι μπορείτε να ξεφύγετε από αυτήν με το να κατευθυνθείτε προς την Δύση. Ανήκετε εκεί όπου ανήκετε: Μόνον όταν κατανοήσετε αυτό το ωμό γεγονός μπορεί να επιστρέψει η ειρήνη. Είστε μόνοι σας. Οι ΗΠΑ δεν θα σας βοηθήσουν και η Ευρώπη μόνη της δεν μπορεί.
Όμως και οι Ευρωπαίοι πρέπει να μελετήσουν πολύ προσεκτικά το υποκείμενο νόημα της Συνόδου Κορυφής της Αλάσκας. Γιατί και για αυτούς, τούτη η κήρυξη μιας παγκόσμιας τάξης η οποία θα καθορίζεται αποκλειστικά και μόνον από τα συμφέροντα των μεγάλων δυνάμεων, περιέχει πολλά σοβαρά μηνύματα. Αν στη συνάντηση της Αλάσκας έπνεε μια πνοή που ερχόταν από την Διάσκεψη της Γιάλτας του 1945, στην οποία οι νικητές του Β' Παγκοσμίου Πολέμου είχαν μοιραστεί τα γεωπολιτικά λάφυρα, αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι τούτη η συνάντηση ήταν ένα ακόμη ορόσημο που σηματοδοτεί την καταστροφή της διεθνούς πολιτικής η οποία βασίζεται στην πολυμέρεια και υπερβαίνει τα εθνικά κράτη.
Η ιδέα της «Δύσης» δεν σημαίνει πλέον πολλά πράγματα, αν σημαίνει κάτι τί για την Αμερική υπό τον Τραμπ. Το μόνο που μετράει είναι η κοσμοθεωρία του Τραμπ και το πώς ερμηνεύει τα αμερικανικά συμφέροντα, όσο συγκεχυμένη κι αν είναι η ερμηνεία του. 

Οι Ευρωπαίοι πρέπει να αποφασίσουν οι ίδιοι πού βρίσκονται και σε τί έδαφος πατούν. Αν και οι ΗΠΑ δεν θα αλλάξουν προς το παρόν τις τυπικές σχέσεις τους με την Ευρώπη, ο Τραμπ θα συνεχίσει να ακούει τους Ευρωπαίους, να χαμογελά επιδοκιμαστικά όταν τον κολακεύουν και στη συνέχεια να τους αγνοεί, όπως έκανε για την περίπτωση της συνάντησης στην Αλάσκα.  

Επομένως, οι Ευρωπαίοι πρέπει να καταλάβουν ότι σ' αυτή την νέα παγκόσμια τάξη πραγμάτων είναι μόνοι τους. Οι ΗΠΑ δεν θα λαμβάνουν πλέον υπόψη τα συμφέροντά τους, είτε σε θέματα ασφάλειας είτε σε θέματα εμπορίου.

Η Ευρώπη πρέπει να γίνει μια αυτοτελής παγκόσμια δύναμη, να αντιμετωπίσει γρήγορα και δυναμικά ολόκληρο το φάσμα των προκλήσεων τις οποίες συνεπάγεται αυτός ο στόχος, συμπεριλαμβανομένων των προκλήσεων  που αφορούν το διάστημα, τις υπηρεσίες πληροφοριών και ολόκληρο τον ψηφιακό τομέα. Αυτό είναι ένα «σημείο καμπής» στην μακρά ιστορία της Ευρώπης και απαιτεί πολύ μεγαλύτερες και πιο εκτεταμένες προσπάθειες από τον απλό ευρωπαϊκό επανεξοπλισμό με συμβατικό υλικό και προσωπικό, όσο σημαντικό κι αν είναι αυτό. Αυτό είναι το μήνυμα από την Αλάσκα για τους Ευρωπαίους.

Γιατί η Αμερική του Τραμπ ενεργεί τόσο ανοιχτά ενάντια στα δικά της συμφέροντα; Με  εξαίρεση την άρση των οικονομικών κυρώσεων, είναι φανερό ότι ο Πούτιν πήρε όλα όσα ήθελε από την Σύνοδο Κορυφής της Αλάσκας. Προπαντός απελευθερώθηκε από την διπλωματική απομόνωση,  ενώ οι ΗΠΑ αναγνώρισαν την Ρωσία ως ισότιμη παγκόσμια δύναμη· και οι ίδιες αυτές ΗΠΑ αποδέχτηκαν μια μοίρα της Ουκρανίας ως αναπόσπαστου μέρους του Русский Мир (του «ρωσικού κόσμου»). 

Γιατί όμως ο Τραμπ ενισχύει τη Ρωσία χωρίς κανένα quid pro quo [αντάλλαγμα]; 

Τέτοια ερωτήματα, όσο σημαντικά κι αν είναι για τους Ευρωπαίους, θα απαντηθούν μόνον στο πεδίο της εσωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ. Δουλειά της Ευρώπης τώρα είναι να φροντίσει για τον εαυτό της. 

Γιόσκα Φίσερ: H Ευρώπη, οι ΗΠΑ, η επιστροφή του Τραμπ, το τέλος της Φιλελεύθερης Δύσης  - Δύο άρθρα και μία συνέντευξη

 

Γιόσκα Φίσερ: Το μέλλον της Ευρώπης είναι τώρα στα χέρια της Γαλλίας   

Γιόσκα Φίσερ: Η Αυτοκρατορία επιτίθεται. Είναι ξαφνικό;

 

Ο Joschka (Ιωσήφ) Fischer, γόνος Καθολικής οικογένειας κρεοπωλών με καταγωγή από την γερμανική διασπορά (εκδιώχθηκαν το 1946 από την Ουγγαρία), γεννήθηκε στο Gerabronn (Βάδη-Βυρτεμβέργη) το 1948. Από το 1998 έως το 2005 ήταν Ομοσπονδιακός Υπουργός Εξωτερικών και Αντικαγκελλάριος της Γερμανίας στον κυβερνητικό συνασπισμό Σοσιαλδημοκρατών και Πρασίνων με Καγκελλάριο τον Γκέρχαρντ Σρέντερ. Προηγουμένως διετέλεσε πρόεδρος της Κοινοβουλευτικής Ομάδας του Κόμματος των Πρασίνων στην Bundestag και Υπουργός Εξωτερικών στην Ομόσπονδη Χώρα («κρατίδιο») της Έσσης. 

Ο Φίσερ δεν ήταν από τα ιδρυτικά μέλη του Κόμματος των Πρασίνων την εποχή του 1978-1979. Προσχώρησε αργότερα (1982), πράγμα που δεν τον εμπόδισε να αναλάβει ηγετικό ρόλο στη συνέχεια. Στα νεανικά του χρόνια (1967 και μετά) συμμετείχε στα λεγόμενα Αυθόρμητα ή Αυτόνομα κινήματα (Spontis) στην Στουτγκάρδη και Φρανκφούρτη, Εκεί γνώρισε τότε, μεταξύ άλλων, τον Daniel Cohn-Bendit, με τον οποίο έγιναν φίλοι. Δεν απέκτησε ποτέ πανεπιστημιακό πτυχίο, ωστόσο παρακολουθούσε τότε συστηματικά  τα μαθήματα των Theodor W. Adorno, Jürgen Habermas και Oskar Negt στο Πανεπιστήμιο της Φρανκφούρτης. Για βιοποριστικούς λόγους διετέλεσε επαγγελματίας φωτογράφος, οδηγός ταξί, βιβλιοπώλης. Τα γεγονότα των μέσων της δεκαετίας του 1970, ιδιαίτερα το «Γερμανικό Φθινόπωρο» του 1977 με τις απαγωγές, δολοφονίες και αεροπειρατείες που διέπραξε η τρομοκρατική οργάνωση RAF, με επακόλουθο εκτός των άλλων και την εξόντωση των μελών της, τον ώθησαν να αποκηρύξει κατηγορηματικά κάθε βία ως μέσο πολιτικής πάλης.  

Ως Υπουργός Εξωτερικών, ο Φίσερ πρότεινε το 2000 τον μετασχηματισμό της ΕΕ σε Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία με άμεσα εκλεγμένο Πρόεδρο και Κοινοβούλιο με πλήρεις εκτελεστικές και νομοθετικές εξουσίες. Πρότεινε την θέσπιση μιας συνταγματικής συνθήκης η οποία θα καθόριζε ποιες εξουσίες επρόκειτο να μεταφερθούν στη νέα ευρωπαϊκή εκτελεστική εξουσία και στο κοινοβούλιο, και  ποιές θα παρέμεναν σε εθνικό επίπεδο. Ως απάντηση, ο Πρόεδρος Ζακ Σιράκ της Γαλλίας προέτρεψε την Γερμανία τον Ιούνιο του 2000 να πρωτοπορήσει μαζί με την Γαλλία για συγκρότηση μιας ομάδας χωρών του πυρήνα της Ευρωπαϊκής Ένωσης οι οποίες θα κινούνταν πιο γρήγορα από άλλες προς την πολιτική και οικονομική ένωση. Τον Οκτώβριο του 2002 ο Fischer διορίστηκε από τη γερμανική κυβέρνηση στην Συνέλευση για το Μέλλον της Ευρώπης ως διάδοχος του Σοσιαλδημοκράτη Peter Glotz. Σε έγγραφο που υπογράφηκε από κοινού από τον Fischer και τον Γάλλο Υπουργό Εξωτερικών Dominique de Villepin, τον Νοέμβριο του 2002, η Γερμανία και η Γαλλία πίεσαν για μια αμοιβαία αμυντική δέσμευση ως είναι μέρος του Ευρωπαϊκού Συντάγματος. Το 2004, ήταν ένας από τους υπογράφοντες την Συνθήκη για τη θέσπιση Συντάγματος της ΕΕ, διαδικασία που ναυάγησε μετά τα δημοψηφίσματα στη Γαλλία και στην Ολλανδία το 2005.

Μετά την αποχώρησή του από την ενεργό πολιτική (2006), συμμετείχε στην δημιουργία της Ομάδας Spinelli, μιας ευρωκοινοβουλευτικής πρωτοβουλίας που ιδρύθηκε με σκοπό να αναζωογονήσει τις προσπάθειες ομοσπονδιακής μετεξέλιξης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, δίδαξε θέματα διεθνούς πολιτικής στο Πανεπιστήμιο του Πρίνστον (ΗΠΑ) και συμμετείχε σε πολλές μη κυβερνητικές οργανώσεις σχετικές με τη διεθνή πολιτική. Σήμερα ζει στο Βερολίνο και διευθύνει την εταιρεία συμβούλων πολιτικής Joschka Fischer & Co.

Στις δραστηριότητες στα κινήματα της νεότητας του, αλλά και στην προσωπική ζωή του τότε έως και τώρα, ο Φίσερ λειτουργούσε συνήθως εκ των υστέρων, ως «ακόλουθος» ιδεών και νοοτροπιών οι οποίες είχαν ήδη κερδίσει έδαφος. Σ΄αυτά πήγαινε με το ρεύμα, έμοιαζε  έγκλειστος του πνεύματος της εκάστοτε εποχής. Όμως, αντίθετα, ως σημαντικός πολιτικός, και μάλιστα όταν βρέθηκε στο κέντρο της διεθνούς πολιτικής, αναδείχτηκε ικανός στο να σκέπτεται και να δρα στρατηγικά, να εποπτεύει το ευρύ πεδίο, χωρίς να παραπλανάται από τα επιφανειακά και οικεία. Σ΄αυτά πήγε πολλές φορές κόντρα στο ρεύμα. Έτσι δεν πετυχαίνει κανείς θριάμβους. Ωστόσο γίνεται καλός σε καθήκοντα στα οποία απέτυχαν παταγωδώς οι πιο εξέχοντες Ευρωπαίοι πολιτικοί της εποχής του αλλά και οι πιο λαμπροί επίγονοι τους, από τον Σρέντερ, τον Μπλερ, τον Σαρκοζί και την Μέρκελ, μέχρι τον Κόρμπιν, τον Μακρόν και τον Σολτς. Αυτή η φυσική νοημοσύνη του Φίσερ, και το πολιτικό «αυτί» του, ευαίσθητο στο να ακούει την μυστική βοή των πλησιαζόντων γεγονότων, τον έκανε καλό ερμηνευτή πολιτικών μηνυμάτων που μας στέλνει προειδοποιητικά το επερχόμενο μέλλον. Συχνά λειτουργεί ως αξιόπιστη Κασσάνδρα, με σπάνια σκληρό ρεαλισμό.

Γ. Ρ.