Από την συζήτηση στα πλαίσια του Οικονομικού Φόρουμ των Δελφών 2025 μεταξύ του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη και του Αμερικανού δημοσιογράφου και στοχαστή της διεθνούς πολιτικής Robert D. Kaplan, αξίζει να προσέξουμε, πρώτα-πρώτα, τα λεχθέντα που συνδέονται με τα πεδία που διακονεί ο Κάπλαν: Διεθνής πολιτική, γεωπολιτική, πώς εμπλέκεται η ιστορία της πολιτικής και της δημοκρατίας με την ιστορία του πολιτισμού και με την γεωγραφία. Ως προς τις διεθνείς σχέσεις, ο Κάπλαν στέκεται κοντά στο αμφιλεγόμενο θεωρητικό ρεύμα του «νεορεαλισμού» ή «δομικού ρεαλισμού», ενίοτε και κοντά στην ακόμη πιο αμφιλεγόμενη παραλλαγή του «επιθετικού ρεαλισμού» (π.χ. John Mearsheimer).
Η πιο ενδιαφέρουσα από τις ερωταπαντήσεις μεταξύ Κάπλαν και Μητσοτάκη βρίσκεται στο τέλος της συζήτησης τους. Ο πρώτος ερωτά: «Πώς αντιμετωπίζει η Ελλάδα την πρόκληση του νέου Αμερικανού Προέδρου»; Λίγο πριν είχε αποφανθεί ότι ο Τραμπ είναι ένας «ασυνήθιστος» Πρόεδρος των ΗΠΑ· είναι «μια παγκόσμια ιστορική προσωπικότητα, όχι με καλό ή κακό τρόπο, αλλά απλώς ως προς τον αντίκτυπό του». «Φαίνεται πως κυριαρχείται από το ένστικτο». Ο Τραμπ δεν είναι μελετητής της ιστορίας, λέει ο Κάπλαν, αλλά «κατά κάποιο τρόπο είναι μελετητής της γεωγραφίας, διότι θέλει να επεκτείνει τη Βόρεια Αμερική (εννοεί τις ΗΠΑ) από τη Γροιλανδία μέχρι τον Παναμά».
Ως προς τα κίνητρα της απάντησης, δεν ξέρουμε σε ποιό βαθμό είναι απλώς «διπλωματικά» και σε ποιό βαθμό είναι και πεποιθήσεις του πρωθυπουργού της Ελλάδας. Ωστόσο, έτσι ή αλλιώς, και οι δύο συζητητές, τουλάχιστον στον δημόσιο λόγο τους, έδειξαν ότι αποφεύγουν να στοχαστούν δημόσια για την επιτάχυνση της ιστορίας (με ταυτόχρονη στροφή) και για τις δυνάμεις που την προκαλούν.
Από την δική του πλευρά, ο Κάπλαν αποφεύγει να μιλήσει για τους λόγους που οι ισχυρότερες οικονομικές ελίτ αλλά και πάρα πολλοί ψηφοφόροι των ΗΠΑ προτιμούν τώρα έναν «ασυνήθιστο» Πρόεδρο ο οποίος δεν ενδιαφέρεται για την ιστορία αλλά γουστάρει γεωγραφικές περιπέτειες στην παγωμένη Γροιλανδία αλλά και στην καυτή Ριβιέρα της Γάζας.
Αθεϊστές τεχνικο-ουτοπιστές, μηδενιστές «παγανιστές», «Χριστιανοί» Φαρισαίοι και υβρίδια φρικιών με μεταμοντέρνους «καράβλαχους»
Ο ρεαλισμός και ορθολογισμός του Κάπλαν παραμένουν ίδιας ποιότητας, όπως ήταν αμέσως μετά τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου 2001. Στο βιβλίο του «Πολιτική του Πολεμιστή: Γιατί η Ηγεσία Απαιτεί ένα Παγανιστικό Ήθος» (Warrior Politics: Why Leadership Demands a Pagan Ethos), ο Κάπλαν υποστήριξε ότι οι πολιτικοί και επιχειρηματικοί ηγέτες πρέπει να απορρίψουν την Χριστιανική και Εβραϊκή ηθική στη λήψη πολιτικών αποφάσεων και να υιοθετήσουν μια παγανιστική ηθική η οποία θα επικεντρώνεται στο αποτέλεσμα και όχι στα μέσα. Ο συγγραφέας ήταν μπροστά από την εποχή του. Χρειάστηκαν 25 χρόνια για να τον καταλάβουν πολιτικοί με μηδενιστικό-αντιανθρωπιστικό ήθος μεταμφιεσμένοι σε Χριστιανούς (¹) όπως ο J.D. Vance και o Peter Brian Hegseth, παλαιοί αμαρτωλοί της εξουσίας όπως ο Μπίμπι Νετανιάχου και τεχνικο-ουτοπιστές πολυγαμικοί βαρώνοι της οικονομίας όπως ο Elon Musk. Ο «ορθόδοξος» Πούτιν χρειάστηκε κάτι λιγότερο.
Φυσικά οι τέτοιου είδους «ρεαλιστές» έχουν τόση σταθερότητα και αξιοπιστία ως στοχαστές, ώστε σύντομα καταλήγουν να παραστήσουν επί σκηνής τους τραγικούς ήρωες. Μετά τα γεγονότα του 2001 ο Κάπλαν συμμετείχε σε μια μυστική συνάντηση που συγκάλεσε ο τότε Αναπληρωτής Υπουργός Άμυνας των ΗΠΑ Paul D. Wolfowitz, για να προχωρήσει η εισβολή στο Ιράκ, κόντρα στον ΟΗΕ και κόντρα στην «παλαιά» ηπειρωτική Ευρώπη του γαλλογερμανικού άξονα. Όμως αργότερα κατέληξε στο συμπέρασμα ότι εκείνος ο πόλεμος ήταν λάθος και εξέφρασε βαθιά μεταμέλεια για την δική του συμβολή. Στο βιβλίο του 2023 «Ο Τραγικός Νους: Φόβος, Μοίρα και το Βάρος της Δύναμης» (The Tragic Mind: Fear, Fate, and the Burden of Power), ο Kaplan ισχυρίζεται ότι υπέφερε από κλινική κατάθλιψη λόγω της απώλειας Αμερικανών και Ιρακινών ζωών, για τις οποίες, όπως γράφει, ευθύνεται ως ένας από τους υποκινητές του πολέμου στο Ιράκ.
Από την άλλη πλευρά, ο πρωθυπουργός της Ελλάδας κάνει πως δεν κατάλαβε (για την ακρίβεια, κάνει πώς δεν κατάλαβε ενώπιον του Ρόμπερτ Κάπλαν) γιατί ο Πρόεδρος Μακρόν της «στρατηγικής συμμάχου μας» Γαλλίας, ο Κιρ Στάρμερ, και με άλλο λεξιλόγιο ο Ντόναλντ Τουσκ και ο Πέδρο Σάντσεθ, μετά την εκλογή Τραμπ και ιδίως μετά τα κωμικοτραγικά επεισόδια του Μονάχου και του Οβάλ Γραφείου, μιλούν τώρα όλο και πιο καθαρά για στρατηγική αυτονομία της Ευρώπης. Φυσικά, εταίρος μιας στρατηγικά αυτόνομης Ένωσης δεν γίνεσαι φορώντας αποκλειστικά και μόνον «καπέλα» εμπόρων, Airbnb-ers και διαχειριστών Ταμείων Ανάκαμψης.
Βέβαια, ο ίδιος κ. Μητσοτάκης πριν από έναν μήνα μόνον, όταν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξαιρούσε τις αμυντικές δαπάνες των χωρών-μελών της ΕΕ από τους δημοσιονομικούς κανόνες, αποκαλούσε την στρατηγική αυτονομία της Ευρώπης «αδιαπραγμάτευτη προτεραιότητα». Άλλαξε κάτι; Τότε υπερθεμάτιζε μιας και το διακύβευμα ήταν κυρίως οικονομικό και εντός της ΕΕ. Τώρα τί; Αισθάνεται ότι οι εντάσεις μεταξύ ΕΕ και ΗΠΑ παραέγιναν οξείες και δεν θέλει να προκαλεί;
Αν είναι έτσι, λίγες ιστορικές και γεωγραφικές φιλοφρονήσεις πείθουν για τις καλές προθέσεις.
¹ “Ο αντιπρόεδρος των ΗΠΑ J.D. Vance παρίστανε κάποτε τον ευαγγελικό Hillbilly (=«καράβλαχο»), μετά έγινε αριστερός αθεϊστής, στη συνέχεια οπαδός του Νίτσε. Ο αντιφιλελεύθερος και μεταμοντέρνος «Καθολικισμός», στον οποίο τώρα ισχυρίζεται ότι πιστεύει, μπορεί να αποδειχθεί μια ακόμη παροδική μετενσάρκωση” (Alan Posener, «Der eigentümliche Katholizismus des Konvertiten J.D. Vance», Die Welt, 18.4.2025)
Αμερικανική και ευρωπαϊκή ανάγνωση της ιστορίας των δύο Προέδρων Ρούσβελτ
«Ο πρώτος Ρούσβελτ», ο Θεόδωρος, λέει ο κ, Μητσοτάκης, «μπορεί να είναι πιο ενδιαφέρων» από τον δεύτερο, τον Φραγκλίνο, επειδή ο πρώτος «είναι λιγότερο γνωστός, όσον αφορά την αντιμετώπιση συγκεκριμένων προκλήσεων, οι οποίες μπορεί να μην είναι τόσο διαφορετικές από τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε σήμερα». Πράγματι. Ο Θεόδωρος έμεινε στην ιστορία ως ο Πρόεδρος - Make America Great for First Time, εκείνος που έκανε την Αμερική Μεγάλη για Πρώτη Φορά, με την ιμπεριαλιστική «πολιτική των κανονιοφόρων». Εξώθησε τις ΗΠΑ στον Ισπανο-Αμερικανικό Πόλεμο, σύντομο αλλά πλανητικής κλίμακας, από την Καραϊβική έως τον Ινδο-Ειρηνικό (1898), εξαγόρασε την ζώνη της Διώρυγας του Παναμά η οποία έμεινε υπό την κυριαρχία των ΗΠΑ μέχρι το 2000, μετέτρεψε στην πράξη την Κούβα, την Κεντρική Αμερική, αλλά επίσης τις Φιλιππίνες και τον μισό Ειρηνικό, σε εξαρτήματα των ΗΠΑ. Αντίθετα, ο μακρινός συγγενής του Φραγκλίνος έμεινε στην ιστορία ως φίλος των εργαζομένων και της Ευρώπης, με το New Deal του και την ανεκτίμητη συμβολή των ΗΠΑ στην διάσωση μας από τον Ναζισμό.
Τυχαία η αξιολόγηση, και μάλιστα ενώπιον του Ρόμπερτ Κάπλαν; Σύμφωνα με τον George F. Kennan, βασικό εκπρόσωπο της «κλασικής ρεαλιστικής» θεωρίας των διεθνών σχέσεων, ένα είδος γενάρχη και μέντορα από το υπερπέραν για «νεορεαλιστές» τύπου Κάπλαν, ο Φραγκλίνος Ρούσβελτ «παρά την γοητεία, την πολιτική του ικανότητα και την ικανή ηγεσία σε καιρό πολέμου, όσον αφορά την εξωτερική πολιτική ήταν ένας επιφανειακός, αδαής ερασιτέχνης, ένας άνθρωπος με πολύ περιορισμένο πνευματικό ορίζοντα» (1975, «Comment», Survey, τομ. 21 τεύχ. 1/2, σελ. 29 - 36).
 |
| Υπάρχει ακόμη κάτι από εκείνη την Αμερική, με το Ρουσβελτιανό άρωμα. Του Φραγκλίνου φυσικά Οι γέροι: Bernie Sanders, Joan Baez, Neil Young. Και οι νέοι: Alexandria Ocasio-Cortez, Maggie Rogers, και άλλοι Στο Λος Άντζελες, χθές 12.4.2025 - «Take America back» |
Για θέματα εξωτερικής πολιτικής και ασφάλειας, ο κ. Μητσοτάκης θα ήταν καλό να προσέξει με πιο ευρύ μυαλό τα λεχθέντα από τον συνάδελφο του στην ίδια πολιτική οικογένεια πρωθυπουργό της Πολωνίας Ντόναλντ Τουσκ: «Αυτό που συμβαίνει είναι ένα παράδοξο: 500 εκατομμύρια Ευρωπαίοι ζητούν από 340 εκατομμύρια Αμερικανούς να τους προστατεύσουν από 140 εκατομμύρια Ρώσους! Η Ευρώπη πρέπει να συνειδητοποιήσει ότι είναι μια παγκόσμια δύναμη».
Σήμερα η πολιτική από ευρωπαϊκό έδαφος, αν θέλει να σταθεί στο ύψος των καιρών, δεν πρέπει να παραλείπει να λέει ορθά κοφτά ένα «ευχαριστούμε Αμερική, όμως φτάνει πιά»! Παρακράτησε το αστείο, αρκετά με το βλακώδες σύμπλεγμα κατωτερότητας, αρκετά υποτιμήσαμε και υποτιμούμε την ήπειρο μας.
Άν πάλι Έλληνες πολιτικοί περιμένουν από την Διοίκηση Τραμπ σταθερή και αξιόπιστη στήριξη σε ενδεχόμενες αναταραχές στις σχέσεις Ελλάδας και Τουρκίας (ή προσδοκούν ...αποτροπή από τα γεωτρύπανα της Exxon και της Chevron), άς ξανασκεφτούν δυό και τρείς φορές την «αξιοζήλευτη γεωγραφική θέση» της Τουρκίας, όπως λέει ο Κάπλαν. Άς ξανασκεφτούν επίσης τις «ενστικτώδεις» εμμονές του Τραμπ με την γεωγραφία και τί κατακτητικές ιδέες βάζει αυτή, ιδίως η γεωγραφία και γεωοικονομία της Ανατολικής Μεσογείου.
Γιώργος Β. Ριτζούλης
Άλμπρεχτ φον Λούκε: Ο καιρός των τεράτων και η εποχή της καταστροφής
Philipp Blom, Βαλέρι Ζαλούζνυ, Joschka Fischer, Albrecht von Lucke, John Kampfner, Christian Geyer-Hindemith: Παλιά και νέα παγκόσμια τάξη πραγμάτων - Νέα κατάσταση, νέα καθήκοντα
Holger Stark, Timothy Snyder, Dirk Kurbjuweit, Thomas Piketty, Anne Applebaum, Wolfgang Merkel, Herfried Münkler: Οι πρώην φίλοι γίνονται εχθροί, οι πρώην εχθροί γίνονται φίλοι - Ευρώπη, ΗΠΑ, Ρωσία
Μπέρνι Σάντερς: Η Αμερική δεν πρέπει να προδώσει τις δημοκρατικές της αξίες
Why John Mearsheimer Blames the U.S. for the Crisis in Ukraine, The New Yorker, 1.3.2022 (συνέντευξη)
«Αυτός είναι ο πόλεμος του Μπάιντεν, αυτός δεν είναι ο δικός μου πόλεμος. Το γεγονός ότι ξεκίνησε αυτός ο πόλεμος ήταν κατάχρηση εξουσίας. Αν ήμουν πρόεδρος, δεν θα επιτρέπαμε ποτέ να ξεκινήσει αυτός ο πόλεμος». Λόγια του Προέδρου Τραμπ για την επίθεση του Πούτιν κατά της Ουκρανίας. Αυτή ακριβώς είναι και η θέση του John Mearsheimer. Ο λεγόμενος Τραμπισμός είχε πολλούς γονείς, ακόμη πιο πολλές μαμές και αμέτρητους νηπιαγωγούς και δασκάλους. Με το αζημίωτο φυσικά.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου