Οι πρώην φίλοι γίνονται εχθροί, οι πρώην εχθροί γίνονται φίλοι. Ευρώπη, ΗΠΑ, Ρωσία

25.2.2025, Τρίτη επέτειος της επίθεσης της Ρωσίας εναντίον της Ουκρανίας
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ στο ψήφισμα που έθεσαν σε ψηφοφορία η Ουκρανία και οι άλλες ευρωπαικές χώρες πλην Ουγγαρίας: 93 Κράτη-μέλη καταδίκασαν την επίθεση της Ρωσίας και επιμένουν στο αναλλοίωτο των νόμιμων συνόρων Μεταξύ αυτών όλα τα μέλη της ΕΕ  πλην Ουγγαρίας, αλλά και χώρες όπως Τουρκία, Αίγυπτος, Καναδάς, Ιαπωνία, Αυστραλία, Ουρουγουάη, Χιλή), 18 όχι (ΗΠΑ, Ρωσία+δορυφόροι της καθώς και η κυβέρνηση Νετανιάχου του Ιισραήλ), 65 αποχές

 

Holger Stark: „Goodbye America“ - Die Zeit 16.2.2025

 

Δεν υπάρχουν πια πολλά που να κρατούν την Ευρώπη και τις ΗΠΑ μαζί. Και καθόλου κοινές αξίες. Αυτές οι μέρες σηματοδοτούν το τέλος της Δύσης όπως την ξέραμε

  

[...] Tην σημαντικότητα της ομιλίας του Τζέι Ντι Βανς [στην Συνδιάσκεψη του Μονάχου για την Ασφάλεια] ας μη την αναζητήσουμε τόσο στις λεπτομέρειες όσο στην ωμότητά  της. Δεν έχουν απομείνει πολλά, τουλάχιστον μέχρι νεωτέρας, από τις «κοινές αξίες», στις οποίες είχε αναφερθεί ο Βανς στην αρχή της ομιλίας του. Το αφεντικό του, ο Ντόναλντ Τζέι Τραμπ, ενεργεί σαν αυτοκράτορας ο οποίος μπορεί να ξανασχεδιάζει τον παγκόσμιο χάρτη κατά βούληση (πιο πρόσφατα μετονόμασε τον Κόλπο του Μεξικού σε Κόλπο της Αμερικής). Στον κόσμο του Αυτοκράτορα υπάρχουν επαρχίες και υποτελή κράτη, δεν υπάρχουν σύμμαχοι και σίγουρα δεν υπάρχουν φίλοι.
Ούτως ή άλλως οι δύσκολες μέρες για την Ευρώπη είναι ακόμη μπροστά της. Η ομιλία του Βανς μπορεί να διαβαστεί επίσης ως πρόλογος μιας επερχόμενης εκστρατείας κατά της ρύθμισης των δραστηριοτήτων των μεγάλων παγκόσμιων τεχνολογικών εταιρειών όπως η Meta, η Amazon ή η X. Τα αφεντικά τους διαμαρτύρονταν εδώ και καιρό για τους ευρωπαϊκούς κανονισμούς και τώρα, μετά από δηλώσεις υποταγής, η εύνοια του Τραμπ προς αυτά αναβαθμίστηκε ραγδαία. Και σύντομα θα ακολουθήσει ο πρώτος γύρος του πολέμου για τους τελωνειακούς δασμούς.
Τότε θα γίνει σαφές εάν η Ευρώπη, εκτός από παιχνίδι τίκι-τάκα με πασούλες,  μπορεί να κάνει και σκληρά τάκλιν με χυμένο αίμα στο γκαζόν. Σκληρά τάκλιν θα μπορούσαν, για παράδειγμα, να είναι μερικές κατόπιν ψυχρού υπολογισμού εμπορικές συμφωνίες μεταξύ Ευρώπης και Κίνας. ΄Η να τεθεί υπό αμφισβήτηση το εάν θα επιτρέπεται στους Αμερικανούς να διατηρήσουν απεριόριστα δικαιώματα χρήσης των αεροπορικών βάσεων Rhein-Main και Στουτγάρδης στη Γερμανία, από τις οποίες καθοδηγούνται οι πτήσεις των αμερικανικών μη επανδρωμένων αεροσκαφών στη Μέση Ανατολή και οι επιχειρήσεις του αμερικανικού στρατού στην Αφρική. Σε έναν κόσμο που διαμορφώνεται όλο και λιγότερο από την αρχή του δικαίου, όλο και περισσότερο από το δίκαιο του ισχυρότερου, ό,τι αισθήματα και να τρέφει κανείς για τον άλλο, τέτοια πράγματα δεν είναι αντιαμερικανισμός, αλλά ισχύς απαραίτητη για την επιβίωση.
Η Ευρώπη και οι ΗΠΑ ακολουθούν χωριστούς δρόμους, ίσως όχι πάντα και για τα πάντα, αλλά σε σημαντικά ορόσημα της πορείας τους. Δεν είναι βέβαιο ότι θα αποβεί ένας παντοτινός χωρισμός. Αλλά προς το παρόν, ήρθε η ώρα να πούμε goodbye America.

Timothy Snyder: «Elon Musk will Europa kolonialisieren», Der Spiegel 15. 2. 2025

 

Ο Ντόναλντ Τραμπ και ο Έλον Μασκ σπρώχνουν την παγκόσμια πολιτική στα άκρα. Ο ιστορικός του Γέιλ Τίμοθι Σνάιντερ, εξηγεί πώς πρέπει να αντιμετωπίσουμε τον σύγχρονο ιμπεριαλισμό και ποιοι οι στόχοι του φλερτ των πλουτολαϊκιστών με με την ναζιστική AfD. Από συνέντευξη στους Eva-Maria Schnurr και Jonas Breng του Spiegel.

 

[...] Η ανάδυση των τεχνικο-ολιγαρχιών είναι επακόλουθο των τελευταίων 30 ετών με την τρομακτική συγκέντρωση πλούτου στα χέρια τους. Στις ΗΠΑ μπορούμε τώρα να παρατηρήσουμε πώς μια τέτοια τεχνικο-ολιγαρχία πραγματοποιεί ένα πραξικόπημα. Ο Τραμπ και ο Μασκ ισχυρίζονται ότι οι πολιτικές τους αντιπροσωπεύουν ένα μοντέλο για το μέλλον. Αλλά αυτό είναι απλώς μια προσπάθεια να μας πείσουν ότι δεν έχουμε άλλη επιλογή. Όταν όλα προωθούνται συνεχώς ως «καινούργια», οι άνθρωποι αισθάνονται ανίσχυροι. Και αυτό γίνεται εκ προθέσεως.

Βοήθεια προς την Ουκρανία, οικονομική, ανθρωπιστική, στρατιωτική - σύγκριση ΕΕ και ΗΠΑ

Spiegel: Δεν είναι κάτι πραγματικά νέο η συμμαχία μεταξύ Τραμπ και Μασκ;
Snyder: Πλούσιοι μεγιστάνες Μέσων Ενημέρωσης με μεγάλη επιρροή υπήρχαν και στο παρελθόν. Όμως η συγχώνευση της ολιγαρχίας της πληροφόρησης και της πληροφορικής με την πολιτική εξουσία, με την μορφή που παίρνει τώρα, είναι νέο φαινόμενο. Τέτοιους συνδυασμούς γνωρίζουμε από τα δυστοπικά μυθιστορήματα του 20ού Αιώνα. Και αποτελούν μια προειδοποίηση ότι τέτοιες συνδέσεις μπορούν να δημιουργήσουν εναλλακτικές πραγματικότητες.
 

Spiegel: Ο Τραμπ έχει ήδη συμφωνήσει με τον Πούτιν για διαπραγματεύσεις με αντικείμενο την Ουκρανία, αλλά αγνόησε την ίδια την Ουκρανία και την Ευρώπη. Πώς αξιολογείτε αυτό το βήμα;
Snyder:  Η συμπεριφορά του δείχνει πως ο Τραμπ θέλει να κερδίσει τον πόλεμο η Ρωσία. Ελπίζω να αλλάξει αυτό και να μην αποδεχτεί το νταηλίκι του Πούτιν. 

   

Spiegel: Γιατί ο Τραμπ φέρεται σαν υποτακτικός του;
Snyder:  Η αντίληψη του Τραμπ για το τί είναι δύναμη βασίζεται στην παραβίαση του κράτους δικαίου. Όμως δεν μπορείς να εκφοβίσεις τον Πούτιν με αγανακτισμένα tweets ή εξάπτοντας την κοινή γνώμη. Ο Τραμπ, για ό,τι αφορά τον πόλεμο της Ουκρανίας, έχει αποκαλέσει επανειλημμένα τον Πούτιν «ιδιοφυΐα» και τον αντιμετώπισε πολύ υποχωρητικά. Του αρέσουν οι δικτάτορες. Όμως το κρίσιμο είναι το εξής: Η σχέση μεταξύ Τραμπ και Ρωσίας δεν είναι απλώς ένα παιχνίδι του «ποιος είναι ισχυρότερος», αλλά πολιτική με την κλασική έννοια. Και οι υποστηρικτές του Τραμπ δεν δίνουν δεκάρα γι' αυτά τα πράγματα. Τους αρέσει να αερολογούν και να καταστρέφουν πράγματα. Όμως εξωτερική πολιτική με αρχή μέση και τέλος δεν γίνεται έτσι.
 

Spiegel: Γιατί η πολιτική «ισχυρού άνδρα» του Τραμπ πιάνει κορόιδα τόσο πολλούς ανθρώπους;
Snyder: Τόσο ο Τραμπ όσο και ο Μασκ είναι πολύ ευφυείς και χαρισματικοί από πολιτική άποψη, και μάλιστα με τρόπους που οι φιλελεύθεροι δεν μπορούν να καταλάβουν αμέσως. Ο Τραμπ έχει μάθει από πράγματα που πήρε κατευθείαν από την ιστορία των δεκαετιών του 1920 και του 1930. Εκείνη την εποχή, το «America First» ήταν ένα σύνθημα των Αμερικανών συμπαθούντων του Εθνικοσοσιαλισμού. Ο Τραμπ χτίζει πάνω σε αυτό, και μάλιστα με σκοπό την καταστροφή της δημοκρατίας. Η φασιστική ρητορική του Τραμπ είναι αποτέλεσμα προσεκτικής μελέτης. 

[...] Ο Μασκ είναι ένας σύγχρονος ιμπεριαλιστής – σαν τους Ευρωπαίους αποικιοκράτες του 19ου αιώνα [κάτι σαν τον Σέσιλ Ρόουντς - Cecil Rhodes - της British South Africa Company]. Όταν οι ευρωπαϊκές δυνάμεις αποίκησαν την Αφρική, χρησιμοποίησαν τοπικές φυλές και ηγέτες για να εξασφαλίσουν την εξουσία τους και να κυριαρχήσουν πάνω σε άλλους λαούς. [...]

  

Spiegel: Τι θέλει να κάνει;

Snyder: Θέλει να κάνει την Ευρώπη αποικία. Με την κυριολεκτική έννοια. Για να πετύχει αυτόν τον στόχο, πρέπει πρώτα να αποσταθεροποιήσει την Ευρώπη. Σαν κάθε κλασικό ιμπεριαλιστή, επιτίθεται στους πολιτικούς θεσμούς. Σ' αυτή την περίπτωση, χρησιμοποιεί το AfD ως σύμμαχο για να αποδυναμώσει το Γερμανικό κράτος και την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η υποστήριξή του στα ακροδεξιά κινήματα δείχνει ότι το μόνο που τον ενδιαφέρει είναι η εξουσία. Ωστόσο, σε αντίθεση με τον κλασικό ιμπεριαλισμό, τώρα λειτουργεί σε ένα παγκοσμιοποιημένο πλαίσιο με νέα τεχνολογία, στο οποίο ο πλούτος και η εξουσία συγκεντρώνονται στα χέρια των ατόμων και τα κράτη χάνουν σε σημασία.

 

Spiegel: Πώς εξηγείτε την άνοδο των λαϊκιστών παγκοσμίως;

Snyder: Οι λαϊκιστές είναι παραγωγοί φόβου. Η Ευρώπη και οι ΗΠΑ εδώ και χρόνια αντιμετωπίζουν στασιμότητα στην κοινωνική κινητικότητα. Στις ΗΠΑ η κοινωνική άνοδος είναι πρακτικά αδύνατη, ενώ στην Ευρώπη, μετά την οικονομική κρίση του 2008, έχουν δημιουργηθεί καλές θέσεις εργασίας αλλά όχι σε ικανοποιητικό αριθμό. Υπάρχουν λοιπόν πραγματικοί, εύλογοι φόβοι. Αυτό το εκμεταλλεύονται οι λαϊκιστές και τροφοδοτούν τέτοιες ανησυχίες. Επιπλέον, υποβοηθούνται από τα ψηφιακά μέσα. Τα χρησιμοποιούν ως μηχανές που προκαλούν φόβο και λειτουργούν ιδιαίτερα καλά σε περιόδους αβεβαιότητας και πολέμων [...]

Dirk Kurbjuweit: «Deutschland braucht einen europäischen Bundeskanzler», Der Spiegel, 21.2.2025

 

Στον κόσμο του Τραμπ, δεν μετράει πια σχεδόν τίποτε από όσα θεωρούσαμε εμείς σημαντικά μέχρι τώρα. Η πολιτική μας πρέπει να επανεφεύρει τον εαυτό της. Η Γερμανία χρειάζεται έναν Ευρωπαιστή καγκελλάριο -  Κύριο άρθρο του αρχισυντάκτη του Spiegel Ντιρκ Κουρμπγιουβάιτ

 

Η έλλειψη ανεξαρτησίας μας προέκυψε από μια χονδροειδή πίστη στο «τέλος της ιστορίας». Τον Φράνσις Φουκουγιάμα, τον συγγραφέα του ομώνυμου βιβλίου, τον γελοιοποιήσαμε και στη χώρα μας, επειδή στις αρχές της δεκαετίας του 1990 διακήρυξε τη θέση ότι οι αγώνες μεταξύ των πολιτικών συστημάτων είχαν τελειώσει, επειδή, όπως πίστευε τότε ο ίδιος, η φιλελεύθερη δημοκρατία είχε επικρατήσει για πάντα. Η γνώμη του ήταν εσφαλμένη, αλλά η Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας ζούσε για χρόνια τη ζωή της άνετα και σε αμεριμνησία, λες και δεν επρόκειτο να αλλάξει τίποτε και ποτέ, λες και οι Αμερικανοί θα διασφάλιζαν συνεχώς την κυριαρχία των φιλελεύθερων δημοκρατιών.
Σε έναν κόσμο όπου επικρατεί ο νόμος της ζούγκλας, είναι καλύτερο να είσαι ανάμεσα στους δυνατούς.
Αντίο λοιπόν. Αντίο στον παλιό γερμανικό τρόπο σκέψης. Αυτό έμελλε να συμβεί σε αυτόν τον νέο κόσμο. Λιγότερος ιδεαλισμός, πιο πολύς ρεαλισμός. Όσο πικρό κι αν είναι αυτό, σ' αυτό περιλαμβάνεται μεταξύ άλλων ο επανεξοπλισμός και η στρατιωτική ετοιμότητα. Ο Πούτιν καταλαβαίνει μόνο την γλώσσα της αποτροπής. Όταν στον κόσμο επικρατεί ο νόμος της ζούγκλας, είναι καλύτερο να είσαι ένας από τους δυνατούς.
Όμως: Η Γερμανία μόνη της δεν μπορεί να είναι δυνατή. Είναι πολύ μικρή.. Αυτό μπορεί να γίνει μόνον μαζί με άλλους Ευρωπαίους. Μπορεί να γίνει μόνο εντός της ΕΕ. Ένα από τα πιο σοβαρά λάθη στη γερμανική πολιτική ήταν το εξής: Κανένας Καγκελάριος μετά τον Χέλμουτ Κολ δεν ήταν πια από καρδιάς αφοσιωμένος στην Ευρώπη. Στη διάρκεια της κρίσης του ευρώ η Άνγκελα Μέρκελ συμπεριφέρθηκε σαν κολλημένη και σπαγγοραμμένη. Και αυτή και ο διάδοχός της Όλαφ Σολτς άφησαν σύξυλο τον Γάλλο Πρόεδρο Εμανουέλ Μακρόν και τον απογοήτευσαν, όσες φορές εκείνος πήρε κάποιες πρωτοβουλίες. Τώρα η Ευρώπη στερείται ηγεσίας και συνοχής.
Ο νέος καγκελάριος θα πρέπει να κάνει τα πάντα για να διασφαλίσει ότι η ΕΕ θα εξελιχθεί σε μια μεγάλη δύναμη, φιλελεύθερη, καλοπροαίρετη, σε μια μεγάλη δύναμη με ειρηνικές αρχές, ωστόσο δύναμη με δόντια κοφτερά, που μπορεί να τα δείξει όταν διαπραγματεύεται τη μοίρα του κόσμου με τις άλλες μεγάλες δυνάμεις. Η Γερμανία χρειάζεται έναν καγκελάριο που βλέπει τον εαυτό του πάνω απ' όλα ως Ευρωπαίο. 

Thomas Piketty: „Trump's national-capitalism likes to flaunt its strength, but it is actually fragile“ Le Monde, 15.2.2025

 

Oι ΗΠΑ από την εποχή του Ρέηγκαν και μετά ακολουθούν διαρκώς λανθασμένες πολιτικές και τώρα είναι στα πρόθυρα να χάσουν τον έλεγχο του κόσμου. Ο ανερχόμενος εθνικισμός απλά θα επιταχύνει αυτή την πτώση και θα απογοητεύσει τις προσδοκίες των πολιτών. Ο εθνικο-καπιταλισμός του Τραμπ καυχιέται για την δύναμη του, όμως στην πραγματικότητα είναι εύθραστος και ευάλωτος

  

[...] Θα μπορούσαμε να ονομάσουμε τον Τραμπισμό εθνικο-φιλελευθερισμό ή ακριβέστερα εθνικο-καπιταλισμό. Αυτά που είπε ο Τραμπ για τη Γροιλανδία και τον Παναμά δείχνουν την προσκόλλησή του στην πιο επιθετική, αυταρχική και εξορυκτική μορφή καπιταλισμού, η οποία είναι κατά βάση η πραγματική και συγκεκριμένη μορφή που παίρνει συχνά ο οικονομικός φιλελευθερισμός σε όλη την ιστορία. Μας το υπενθύμισε ο Arnaud Orain στο βιβλίο Le Monde confisqué. Essai sur le capitalisme de la fintude, 16th-XXIe siècle («Ο κατασχεμένος κόσμος. Δοκίμιο για τον καπιταλισμό του πεπερασμένου, 16ος-21ος αιώνας»).

Ας είμαστε σαφείς: Ο εθνικο-καπιταλισμός του Τραμπ αρέσκεται να επιδεικνύει τη δύναμή του, αλλά στην πραγματικότητα είναι εύθραυστος και ευάλωτος. Η Ευρώπη έχει μέσα για να τον αντιμετωπίσει, υπό την προϋπόθεση ότι θα ανακτήσει την εμπιστοσύνη στον εαυτό της, θα σφυρηλατήσει νέες συμμαχίες και θα αναλύσει ήρεμα τις δυνάμεις και τα αδύνατα σημεία αυτής της ιδεολογίας [...]

Το πρώτο αδύνατο σημείο του εθνικο-καπιταλισμού είναι το εξής: Όταν οι μεγάλες δυνάμεις φτάνουν στα όριά τους, τότε καταλήγουν να καταβροχθίζονται μεταξύ τους. Το δεύτερο είναι ότι το όνειρο της ευημερίας που υπόσχεται ο εθνικο-καπιταλισμός καταλήγει πάντοτε να απογοητεύει τις προσδοκίες των πολιτών, επειδή στην πραγματικότητα δομείται με βάση μια σκληρά πολωμένη κοινωνική ιεραρχία και πάνω σε μια διαρκώς αυξανόμενη συγκέντρωση πλούτου. Εάν το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα έχει γίνει τόσο εθνικιστικό και επιθετικό προς τον έξω κόσμο, αυτό οφείλεται πρωτίστως στο γεγονός ότι απέτυχαν οι πολιτικές της εποχής Ρέηγκαν, οι οποίες υποτίθεται ότι θα απογείωναν την οικονομική μεγέθυνση, αλλά στην πραγματικότητα την επιβράδυναν και οδήγησαν σε στάσιμα εισοδήματα για την πλειοψηφία του πληθυσμού. Στα μέσα του 20ου αιώνα, η αμερικανική παραγωγικότητα, μετρούμενη με όρους ονομαστικού ΑΕΠ ανά ώρα εργασίας, ήταν διπλάσια από εκείνη της Ευρώπης, χάρη στο πλεονέκτημα της χώρας στην εκπαίδευση. Από τη δεκαετία του 1990 και δώθε βρίσκεται στο ίδιο επίπεδο με αυτό των πιο προηγμένων ευρωπαϊκών χωρών (Γερμανία, Γαλλία, Σουηδία ή Δανία), με διαφορές τόσο μικρές που είναι στατιστικά δυσδιάκριτες. 

Αλαζονική, νεοαποικιακή στάση: Εντυπωσιασμένοι από τις κεφαλαιοποιήσεις της χρηματιστηριακής αγοράς με τα δισεκατομμύρια δολάρια ως νούμερα και μόνον, ορισμένοι παρατηρητές θαυμάζουν την οικονομική δύναμη των ΗΠΑ. Ξεχνούν ότι αυτές οι αποτιμήσεις πηγάζουν από την μονοπωλιακή κυριαρχία ολίγων μεγάλων ομίλων. Και, ακόμη ευρύτερα, ξεχνούν ότι αυτά τα αστρονομικά ποσά σε δολάρια αντικατοπτρίζουν τις πολύ υψηλές τιμές που επιβάλλονται στους Αμερικανούς καταναλωτές. Είναι κάτι σαν να αναλύεις την ανοδική τάση των μισθών χωρίς να λαμβάνεις υπόψη τον πληθωρισμό. Όταν μετρήσεις την παραγωγικότητα με όρους ισοτιμίας αγοραστικής δύναμης (purchasing power parity - PPP), η πραγματικότητα είναι πολύ διαφορετική: Το χάσμα της παραγωγικότητας των ΗΠΑ σε σύγκριση με την Ευρώπη εξαφανίζεται εντελώς.

Με αυτό το μέτρο σύγκρισης, το ΑΕΠ της Κίνας ξεπέρασε αυτό των ΗΠΑ ήδη από το 2016. Αυτή τη στιγμή είναι πάνω από 30 % υψηλότερο και έως το 2035 θα έχει φτάσει στο διπλάσιο του ΑΕΠ PPP των ΗΠΑ. Αυτό έχει πολύ πραγματικές συνέπειες όσον αφορά την ικανότητά της να επηρεάζει και να χρηματοδοτεί επενδύσεις στον Παγκόσμιο Νότο, ιδίως αν οι ΗΠΑ εγκλωβιστούν στην αλαζονική, νεο-αποικιακή στάση τους. Η πραγματικότητα είναι ότι οι ΗΠΑ βρίσκονται στα πρόθυρα να χάσουν τον έλεγχο του κόσμου και η ρητορική του Τραμπ δεν θα το αλλάξει αυτό. 

Ας συνοψίσουμε: Η δύναμη του εθνικo-καπιταλισμού συνίσταται στην εξύμνηση της ισχύος και της εθνικής ταυτότητας, ενώ καταγγέλλει τις ψευδαισθήσεις της ανέμελης ρητορικής για παγκόσμια αρμονία και ταξική ισότητα. Η αδυναμία του συνίσταται στο γεγονός ότι εμπλέκεται με αγώνες ισχύος και ξεχνά ότι για την βιώσιμη ευημερία χρειάζονται πολιτικές και επενδύσεις επωφελείς για όλους, στην εκπαίδευση, στο κοινωνικό κράτος και στην προστασία του περιβάλλοντος.
Απέναντι στον Τραμπισμό, η Ευρώπη πρέπει πρώτα και κύρια να παραμείνει πιστή στον εαυτό της. Κανείς στην ήπειρο, ούτε καν η εθνικιστική δεξιά, δεν θέλει να επιστρέψει στις μιλιταριστικές πόζες του παρελθόντος. Αντί να αφιερώσει τους πόρους της σε έναν ατελείωτο αγώνα εξοπλισμών (ο Τραμπ απαιτεί τώρα στρατιωτικούς προϋπολογισμούς έως και 5% του ΑΕΠ) η Ευρώπη πρέπει να στηρίξει την επιρροή της σε ένα μοντέλο πολιτικής με βάση την διεθνή έννομη τάξη και την δικαιοσύνη. 

Οικονομικές κυρώσεις εφαρμοσμένες στοχευμένα και αποτελεσματικά σε μερικές χιλιάδες ισχυρές προσωπικότητες της πολιτικής και της οικονομίας, μπορούν να έχουν ισχυρότερο αντίκτυπο από λεγεώνες αρμάτων μάχης. Προπαντός η Ευρώπη πρέπει να ανταποκριθεί στις εκκλήσεις του Παγκόσμιου Νότου για οικονομική, δημοσιονομική και κλιματική δικαιοσύνη. Πρέπει να ανανεώσει τη δέσμευσή της για κοινωνικές επενδύσεις και να ξεπεράσει οριστικά τις ΗΠΑ όσον αφορά την κατάρτιση και την παραγωγικότητα, όπως έχει ήδη κάνει όσον αφορά την υγεία και το προσδόκιμο ζωής. Μετά το 1945, η Ευρώπη ξαναχτίστηκε μέσω του κράτους πρόνοιας και της κοινωνικής - δημοκρατικής επανάστασης. Αυτό το έργο παραμένει ημιτελές: Αντιθέτως, πρέπει να θεωρηθεί ως η αρχή μόνον ενός μοντέλου δημοκρατικού και οικολογικού σοσιαλισμού, το οποίο πρέπει τώρα να το στοχαστούμε σε παγκόσμια κλίμακα.

Anne Applebaum: „In Zeiten von Unruhe fallen viele Menschen auf eine bestimmte Propaganda herein“ Die Welt, 7.1.2025

  

Σε περιόδους αναταραχής, πέφτουμε θύματα συγκεκριμένης προπαγάνδας. Από συνέντευξη στους Klaus Geiger, Philipp Fritz (εφημερίδα Die Welt)

 

[...] Το επιχείρημα των απολυταρχικών ότι οι δημοκρατίες είναι αδύναμες ήταν πάντα ελκυστικό. Σε περιόδους αναταραχής – και ζούμε σε τέτοια – πολλοί άνθρωποι αναζητούν την ενότητα και έτσι πέφτουν θύματα μιας συγκεκριμένης προπαγάνδας. Θα προσπαθήσω να μιλήσω με αποχρώσεις: Από τη μια πλευρά, είναι αλήθεια ότι η  Ρωσία τρέφει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για το τι κάνει η Γερμανία, και ότι η Μόσχα εδώ και χρόνια οικοδομεί συστηματικά εντός Γερμανίας φιλορωσικά αφηγήματα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ή μέσω συγκεκριμένων ατόμων. Από την άλλη πλευρά, υπάρχουν επίσης πολλοί Γερμανοί οι οποίοι ασπάζονται μια συγκεκριμένη ρωσική εικόνα για τον κόσμο. Οι Ρώσοι δεν ξεκίνησαν από το μηδέν στη Γερμανία.
[...] Δεν θέλω να κάνω μαθήματα για τη Γερμανία στους Γερμανούς. Ας προσπαθήσω να είμαι διακριτική. Κοιτάξτε, υπάρχει μια ορισμένη εικόνα κάποιων Γερμανών για την ίδια τη Γερμανία και ιδαίτερα για τον ρόλο της μεταξύ Ανατολής και Δύσης. Επιπλέον, ο σκεπτικισμός για την συμμαχία της Γερμανίας με τις ΗΠΑ είναι βαθιά ριζωμένος. Αυτή η αντίληψη ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι μια εντελώς διαφορετική χώρα, ότι είναι μακριά και έχουν αυτοκρατορικό χαρακτήρα, πηγαίνει πίσω στην δεκαετία του 1960. Όλα αυτά υποστηρίζονται και από μια θεμελιακή στάση δυσπιστίας απέναντι στον φιλελευθερισμό η οποία χρονολογείται από τον 19ο αιώνα [...] Αν λάβετε υπόψη και την δύσκολη ενσωμάτωση της Ανατολικής Γερμανίας στο Δυτικογερμανικό σύστημα, καθώς και την δυσαρέσκεια πολλών Ανατολικογερμανών απέναντι σ' αυτό, τούτο είναι μια καλή βάση για να στηριχτεί το ρωσικό αφήγημα.
 

WELT: Αυτές είναι ψυχολογικές πτυχές. Πώς παίζει ρόλο η επιθυμία πολλών ανθρώπων για ειρήνη; Μερικές φορές αυτή η επιθυμία μοιάζει με ανάγκη για υποταγή ή «αυτοκτονία από φόβο θανάτου».
Applebaum: Ούτε κι αυτό είναι καινούργιο. Την απαίτηση να υπάρχει ειρήνη με οποιοδήποτε τίμημα την γνωρίζουμε από τον Ψυχρό Πόλεμο. Όσοι βρίσκονται πιο μακριά από το θέατρο του πολέμου νιώθουν ή εκφράζουν πιο έντονα αυτήν την ανάγκη. Στην Πολωνία, για παράδειγμα, δεν θα το βρείτε αυτό. Επιτρέψτε μου να κάνω μια εικασία: Η εμπειρία του πολέμου και της κατοχής παίζει ρόλο στην εθνική ψυχή. Ιστορικά αρνητικές εμπειρίες με την Ρωσία είναι πολύ ζωντανές στα κράτη της Βαλτικής. Εκεί, καθώς επίσης στην Πολωνία και στην Σκανδιναβία, οι άνθρωποι αισθάνονται ότι η απειλή από τη Ρωσία είναι πραγματική και γνωρίζουν ότι εάν η Ουκρανία ητηθεί, είναι πιο πιθανό να υποστούν εκείνοι τις συνέπειες. Οι άνθρωποι αναρωτιούνται πώς μπορούν να αμυνθούν. Αυτό εξηγεί και την αποδοχή του ισχυρού επανεξοπλισμού, παρόλο που το κράτος μπορεί να παραμελήσει άλλα πράγματα [...]

 

WELT: Ακόμα κι αν υπάρξει κατάπαυση του πυρός, εμείς στην Ευρώπη πρέπει να αναμένουμε μεγαλύτερη αντιπαράθεση με τη Ρωσία. Θα ήταν επαρκές άν υψωθεί ένα νέο Σιδηρούν Παραπέτασμα;
Applebaum: Τα μπλοκ για τα οποία μιλάμε δεν μπορούν να καθοριστούν με σαφήνεια γεωγραφικά. Επομένως, ακόμη και ένα σιδηρούν παραπέτασμα θα ήταν αναποτελεσματικό. Ακόμα κι αν χτίζαμε ένα μεγάλο τείχος στην Ανατολική Πολωνία ή στην γραμμή του μετώπου της Ουκρανίας, η επιρροή του απολυταρχικού κόσμου θα είναι ακόμα εδώ, ανάμεσα μας.
 

WELT: Το ίδιο ίσχυε και για τον πρώτο Ψυχρό Πόλεμο.
Applebaum: Έχετε δίκιο. Αλλά όπως και να το δεις, όσο ο Πούτιν είναι στην εξουσία, δυσκολεύομαι να φανταστώ σταθερότητα και ασφάλεια στην Ευρώπη.
 

WELT: Αν υποθέσουμε ότι η Ουκρανία ηττηθεί,  τι θα σήμαινε αυτό για την Ευρώπη;
Applebaum: Αυτό εξαρτάται από το τί λογής θα ήταν μια τέτοια υποθετική ήττα, πόσο θα προχωρούσαν τα ρωσικά στρατεύματα προς τα δυτικά και από το αν η Μόσχα θα αποκτούσε πρόσβαση σε ουκρανικούς πόρους. Ωστόσο, κάθε πιθανό σενάριο θα ήταν καταστροφή για την Ευρώπη. Οι επικριτές της παροχής όπλων στην Ουκρανία και όσοι θέλουν ειρήνη πρέπει τώρα να καταλάβουν ότι εάν τυχόν η Ουκρανία ηττηθεί, αυτό δεν θα αποβεί καθόλου φθηνότερο για εσάς την Ευρώπη. Δεν θα είναι φτηνό να έχετε μια στρατιωτικά, ψυχολογικά, ίσως και οικονομικά, ενισχυμένη Ρωσία στο κατώφλι μας. Για να αποτρέψετε περαιτέρω ρωσικές επιθέσεις στην Πολωνία ή στα κράτη της Βαλτικής ή ακόμη και στην Γερμανία, για να αποτρέψετε τη Ρωσία από αυτό, χρειάζεστε έναν πολύ μεγαλύτερο, πιο ισχυρό στρατό, πολύ ισχυρότερο από αυτό που έχουν οι Γερμανοί τώρα. Και χρειάζεστε περισσότερα συστήματα ασφαλείας κατά των ρωσικών κυβερνοεπιθέσεων και δολιοφθορών. Αυτά θα πρέπει να αυξηθούν, όχι να μειωθούν, σε περίπτωση που η Ουκρανία ηττηθεί. Όλοι όσοι θέλουν ειρήνη τώρα, θα πρέπει να μπορούν να πουν πώς φαντάζονται τον κόσμο μετά από αυτό και γιατί αυτός ο κόσμος θα είναι καλύτερος ή ασφαλέστερος για την Γερμανία. Δεν βλέπω τι καλό θα έκανε στην Γερμανία εάν η Ουκρανία εξαναγκαζόταν τώρα σε κατάπαυση του πυρός. 

Wolfgang Merkel: „Demokratie und Kapitalismus sind zwangsverheiratet“, Frankfurter Rundschau, 13.1.2023

  

Δημοκρατία και καπιταλισμός δεν συνάπτουν γάμο από αγάπη αλλά γάμο λόγω εξαναγκασμού. Η αλλαγή της γεωπολιτικής κατάστασης έχει αρχίσει εδώ και καιρό. Κύριος παράγοντας η ραγδαία άνοδος του ισχυρού καπιταλισμού της Κίνας, η οποία τείνει να ξεπεράσει οικονομικά τις ΗΠΑ. Έχει ήδη εισέλθει το παγκόσμιο σύστημα στην κατάσταση της λεγόμενης Παγίδας του Θουκυδίδη; Βιώνουμε τώρα την πλήρη εκδήλωση της αλλαγής; Από συνέντευξη του πολιτικού επιστήμονα Βόλφγκανγκ Μέρκελ στην Barbara Anna Mika (εφημερίδα Frankfurter Rundschau)

 

[...] FR: Η επίθεση στην Ουκρανία πυροδότησε έναν νέο Ψυχρό Πόλεμο. Αλλά σε αντίθεση με τον 20ό Αιώνα, όλοι οι πολιτικοί παίκτες είναι τώρα πια καπιταλιστές. Τι σημαίνει αυτό για τον ανταγωνισμό μεταξύ συστημάτων;  

W. Merkel: Η γεωπολιτική κατάσταση έχει αλλάξει λόγω του επιθετικού πολέμου του Πούτιν αλλά κυρίως λόγω της ανόδου της Κίνας. Ζούμε σε μιαν ενδιάμεση εποχή, στην οποία τα γεωπολιτικά μπλοκ δεν έχουν ακόμη σταθεροποιηθεί. Η Κίνα αμφισβητεί την Δυτική υπερδύναμη ΗΠΑ. Οι Ηνωμένες Πολιτείες απαντούν συνδυάζοντας την οικονομική και στρατιωτική του ισχύ με την ελκυστική δύναμη των φιλελεύθερων αξιών [μιλά για το 2023 !]...
 

... αξίες, τις οποίες όμως παραβιάζουν επανειλημμένα οι ίδιες οι ΗΠΑ με επιθετικούς πολέμους και με εγκλήματα πολέμου...

Αληθές. Όμως, παρόλα τα τραύματα, υπάρχει μια κανονιστική υπεροχή της φιλελεύθερης δημοκρατίας, της δημοκρατίας με ελευθερίες και δικαιώματα. Το γεγονός ότι και οι δύο πλευρές είναι καπιταλιστικές δεν επιδεινώνει τη σύγκρουση, αλλά ούτε και την μετριάζει. Ωστόσο, τις τελευταίες δύο δεκαετίες, έχει αποδειχθεί ότι ο κινεζικός κρατικός καπιταλισμός είναι ο πιο αποτελεσματικός στην οικονομική μεγέθυνση, και όχι το δυτικό μοντέλο. 

Herfried Münkler: Jetzt kommt die zweite, die wirklich große Zeitenwende, Die Zeit, 20.2.2025

 

Τώρα ήρθε το δεύτερο, το πραγματικά μεγάλο σημείο καμπής και αλλαγής των καιρών. Η διατλαντική Δύση φαίνεται να ανήκει στο παρελθόν, οι Ευρωπαίοι έχουν τώρα δύο επιλογές για το μέλλον. Από δοκίμιο του ομότιμου καθηγητή θεωρίας της πολιτικής Χέρφριντ Μίνκλερ στην  εφημερίδα Die Zeit

 

[...] Ο Πούτιν έχει παρουσιάσει πολλές φορές τί ιδέες έχει η σημερινή, η δική του Ρωσία, για την τάξη πραγμάτων της Ευρώπης: Η Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη πρέπει να γίνει πάλι ρωσική σφαίρα επιρροής. Η υπόλοιπη Ευρώπη μπορεί να είναι υπό γερμανογαλλική κυριαρχία, υπό την προϋπόθεση ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες θα έχουν αποσυρθεί από την Ευρώπη εκ των προτέρων. Τι εννοεί με το τελευταίο, γίνεται πλέον φανερό. Και αυτή η γερμανο-γαλλοκρατούμενη Ευρώπη θα ήταν βέβαια εξαρτημένη από την Ρωσία: Στρατιωτικά εκβιάσιμη ανά πάσα στιγμή, οικονομικά εξαρτημένη από προμήθειες πρώτων υλών από την Ρωσία. Δεν θα ήταν πραγματικά αυτόνομη δύναμη, αλλά μάλλον υποτελής της Ρωσίας. Κατ' αρχήν, ο Πούτιν είχε ήδη αναπτύξει αυτή την ιδέα το 2001, σε ομιλία του στη γερμανική Bundestag. Απλά και μόνον επειδή έδειξε ένα πρόσωπο φιλικό και μίλησε στα γερμανικά, οι περισσότεροι βουλευτές δεν παρατήρησαν την ουσία της ομιλίας και τον χειροκροτούσαν για πολλή ώρα.
Στη Διάσκεψη Ασφαλείας του Μονάχου το 2007, τα είπε όλα αυτά και πάλι, αλλά αυτή τη φορά παρουσιάζοντας πρόσωπο κακού. Σοκαρίστηκαν όλοι, αλλά δεν κατανόησαν τι σε τι πραγματικά στόχευε το ρωσικό εγχείρημα που τους παρουσίασε ο Πούτιν. Οι Ευρωπαίοι, και ιδιαίτερα οι Γερμανοί, συνέχισαν να υποθέτουν ότι τίποτε θεμελιώδες δεν θα άλλαζε στους συσχετισμούς που είχαν ήδη εγκαθιδρυθεί στην Ευρώπη. Όμως στη συνέχεια ο Πούτιν άρχισε να ενεργεί με ιμπεριαλιστικό αναθεωρητισμό στην Μαύρη Θάλασσα. Και τώρα ο Ντόναλντ Τραμπ θέτει την αποχώρηση των ΗΠΑ από την Ευρώπη στον ορατό πολιτικό ορίζοντα. Ταυτόχρονα, ο πρόεδρος των ΗΠΑ απαιτεί από τους Ευρωπαίους να προστατεύσουν με αποκλειστικά ευρωπαϊκά στρατεύματα το status της Ουκρανίας το οποίο διαπραγματεύεται ο ίδιος, μόνος του με τον Πούτιν, χωρίς την Ουκρανία και την λοιπή Ευρώπη στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Οι επικυρίαρχοι υπαγορεύουν στους υποτελείς (Vasallen) τι πρέπει να κάνουν. Και οι στρατιώτες των υποτελών θα χρησιμοποιηθούν ως στρατός ειλώτων.
Φυσικά, οι συνομιλίες μεταξύ Τραμπ και Πούτιν μπορεί και να αποτύχουν. Είτε επειδή αυτοί οι δύο δεν καταφέρνουν να καταλήξουν σε συμφωνία. Είτε επειδή η Ουκρανία θα αρνηθεί να δεχτεί την υπαγορευμένη ειρήνη την οποία αυτοί οι δύο διαπραγματεύτηκαν ερήμην της και αντ' αυτού, βασιστεί στους Ευρωπαίους για να της παράσχουν τέτοια διαρκή στρατιωτική, οικονομική και οικονομική υποστήριξη, ώστε να μπορεί να συνεχίσει τον πόλεμο. Τότε ο Τραμπ θα πρέπει και αυτός να αποφασίσει μήπως θα πρέπει να συνεχίσει να υποστηρίζει την Ουκρανία. Άλλωστε, άν πράξει διαφορετικά, μπορεί τότε να δημιουργηθεί στις ΗΠΑ η εντύπωση ότι αυτός, ο Ντόναλντ Τραμπ, είναι ο μεγάλος χαμένος της πρωτοβουλίας για το τέλος του πολέμου.
Αν κάτι είναι σίγουρο, είναι ότι αυτό δεν θα μπορούσε να το αντέξει. Θα ασκήσει λοιπόν τώρα πίεση στην Ουκρανία και στις χώρες της Ευρώπης για να διασφαλίσουν εκ των προτέρων ότι θα αποδεχτούν το αποτέλεσμα που εκείνος θα διαπραγματευτεί με τον Πούτιν, εάν και όταν αυτό επιτευχθεί, και ότι θα υποκύψουν στην βούληση του Τραμπ και του Πούτιν. Αυτό θα καθορίσει μετά και τον ρόλο που θα υποχρεωθεί να διαδραματίσει η Ευρώπη στο μέλλον, σύμφωνα με τις επιθυμίες του Τραμπ και του Πούτιν: Στην καλύτερη περίπτωση του πληρωτή (payer), αλλά όχι του ενεργού παίκτη (player).
Υπάρχουν λοιπόν καλά επιχειρήματα για τους Ευρωπαίους, ώστε να μην συμμορφωθούν απλώς με το αίτημα του Τραμπ να δηλώσουν εκ των προτέρων πόσους στρατιώτες και με ποιες ικανότητες μπορούν να παράσχουν για την στρατιωτική διασφάλιση των νέων συνόρων της Ουκρανίας τα οποία, υποτίθεται, θα έχουν χαράξει ο Τραμπ και ο Πούτιν. Τουλάχιστον όσο δεν βρίσκονται στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Ωστόσο, ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ έχει ήδη απορρίψει αυτήν την ιδέα. Θέλει οι διαπραγματεύσεις να διεξαχθούν πάνω από τα κεφάλια των Ευρωπαίων και των Ουκρανών. Φυσικά, οι διαπραγματεύσεις είναι πιο εύκολες μεταξύ δύο μερών παρά με τέσσερα μέρη που κάθονται στο τραπέζι. Αλλά αυτό που θα διαπραγματεύονταν έτσι, θα ήταν πάντα μια υπαγορευμένη ειρήνη.
Σε μια πολυπολική παγκόσμια τάξη, στην οποία η Κίνα και η Ινδία διαδραματίζουν κεντρικό ρόλο μαζί με τις ΗΠΑ και τη Ρωσία, είναι προφανές ότι οι Ευρωπαίοι θα αναζητήσουν υποστήριξη από αυτούς τους δύο. Ένας μεγαλύτερος ρόλος της Κίνας θα ενοχλούσε πολύ τον Τραμπ και θα ήταν  πρόβλημα και για τον Πούτιν, επειδή εξαρτάται οικονομικά από την Κίνα. Στην Διάσκεψη Ασφαλείας του Μονάχου, ο Κνέζος υπουργός Εξωτερικών άφησε να εννοηθεί ότι η Κίνα μπορεί να ενδιαφέρεται να διαδραματίσει μεγαλύτερο ρόλο στις διαπραγματεύσεις για την Ουκρανία. Αυτό θα άλλαζε απότομα τους διαπραγματευτικούς συσχετισμούς. Σε περίπτωση που και η Ινδία ενδιαφερθεί για το αν πρέπει να είναι επιτρεπτό να αλλάζουν σύνορα με χρήση στρατιωτικής βίας, το πραξικόπημα του Τραμπ θα έχει αποτύχει.
Ωστόσο, ένα είναι σαφές: Η διατλαντική Δύση δεν υπάρχει πια ως πολιτικός παράγοντας και οι Ευρωπαίοι δεν αισθάνονται πλέον υποχρεωμένοι απέναντι στις ΗΠΑ, αλλά ακολουθούν δικό τους γεωπολιτικό δρόμο [...]

Ασφαλώς, οι φίλοι του Πούτιν στην Γερμανία, οι οποίοι τώρα είναι και φίλοι του Τραμπ και του Μασκ, θα επιμείνουν ότι πρέπει να υποκλιθούμε στις βουλήσεις του Πούτιν και του Τραμπ για χάρη του τερματισμού του πολέμου στην Ουκρανία.
Το αν οι Ευρωπαίοι τις επόμενες εβδομάδες και μήνες θα στέκονται και θα περπατούν όρθιοι ή θα σκύβουν και θα έρπουν διπλωμένοι στα δυό, θα είναι κρίσιμο για τη μελλοντική πολιτική τους μοίρα.

Απαρχή προς την διαμόρφωση ενός νέου γεωπολιτικού χάρτη του πλανήτη;