Ο αποικισμός του πλανήτη Άρη, ο Αρμαγεδδών, ο Κατέχων και η Αντίχριστος - Ο Carl Schmitt στην Silicon Valley

Ι. Η εσχατολογία του δισεκατομμυριούχου ολιγάρχη

Η «Νέα Παγκόσμια Τάξη» και η «παγκόσμια Κυβέρνηση» είναι εδώ και δεκαετίες τα διαρκώς επανερχόμενα σκιάχτρα που μας επισείουν οι «αντισυστημικοί» (της «Δεξιάς» φυσικά, αλλά και μερικές «αριστερές» απομιμήσεις τους). Όμως ο Peter Thiel της Palantir Technologies Inc και ποικίλων hedge fund και εταιρειών επιχειρηματικών συμμετοχών, δισεκατομμυριούχος της Silicon Valley, γενναιόδωρος χρηματοδότης της πολιτικής σταδιοδρομίας του Αντιπροέδρου των ΗΠΑ JD Vance, είναι δημιουργικός αντισυστημικός. Έχει κάτι τί από στόφα φιλοσόφου - πολιτικού αλχημιστή. Διασταυρώνει το libertarian-αναρχοκαπιταλιστικό DNA του ολιγάρχη με τα περίφημα διανοητικά προϊόντα μιας αυθεντίας του αυταρχικού και απολυταρχικού λόγου: Του Carl Schmitt, του επίσημου ή «αυλικού» νομικού (Kronjurist) τoυ Τρίτου Ράιχ, A Dangerous Mind, The Enemy of Liberalism. Αυτός ο φαινομενικά παράδοξος συνδυασμός ακραίου οικονομικού φιλελευθερισμού και αυταρχικού πολιτικού αντιφιλελευθερισμού δεν είναι βέβαια εφεύρεση αυτού του ολιγάρχη της Silicon Valley. Άν μη τι άλλο, τον γνωρίζαμε από την στάση των F. Hayek και Μ. Friedman απέναντι στην δικτατορία της Χιλής και άλλες. Και βέβαια ο υβριδισμός «εναλλακτικής Δεξιάς» και σκληρού ιδεολογικού φιλελευθερισμού διαδόθηκε πολύ την εποχή του Covid ως γενική «αντισυστημική» αντίδραση, με αφορμή την τότε κρατική παρέμβαση σε υποτιθέμενες ελευθερίες μας

Όμως εδώ, με τον Peter Thiel να συναντά τον Carl Schmitt, το κράμα του ατσαλιού δένει αλλιώς: Με Πολιτική Θεολογία και με εσχατολογία, ή με άλλα λόγια με έναν αυτόκλητο «Χριστιανισμό» εμμονικά Αποκαλυψιακό, αλλά χωρίς Χριστό και προπαντός χωρίς την Επί του Όρους Ομιλία. Ειδικά σ΄αυτήν την τελευταία λεπτομέρεια, δεν είναι μόνος. H μεγάλη αντεπίθεση μετά το 2020 με ατζέντες οικονομικά φιλελεύθερες, απορρυθμιστικές, disruptive και ταυτόχρονα αντιφιλελεύθερες πολιτικοκοινωνικά, έχει τέτοια χαρακτηριστικά κυνικού αγριανθρωπισμού παντού: Σε Αμερική, Ευρώπη, σε BRICS και αλλού. Όμως, όταν ο Peter Thiel συναντά τον Carl Schmitt, τα κλασικά «αντισυστημικά» και αναρχοκαπιταλιστικά φόβητρα της «παγκόσμιας κυβέρνησης», της «Νέας Παγκόσμιας Τάξης», του «Σοσιαλιστικού κράτους» κτλ, προπαντός των παγκόσμιων μέτρων αντιμετώπισης της κλιματικής κρίσης, ή και αυτοπροσώπως της Γκρέτα Τούνμπεργκ, γίνονται ακόμη πιο τρομακτικά. Αποκτούν μεταφυσικό-βιβλικό ένδυμα και εμφανίζονται ως βασιλείς του Αρμαγεδδώνα, ως «Κατέχων», ως Αντίχριστος. Οι δύο τελευταίοι εναλλάσσουν ακόμη και θέσεις ή γίνονται θηλυκοί. Από μια συζήτηση του Peter Thiel με τον libertarian οικονομολόγο Tyler Cowen στο podcast Conversations with Tyler, πριν από ένα χρόνο. - Γ. Ρ.

«Peter Thiel on Political Theology - Unveiling the dangers of just trying to muddle through»  (Conversations with Tyler, 17.4.2024) 

  

[...] Tyler Cowen: Εδώ και μήνες αναρωτιέμαι γιατί εσύ και ο Καρλ Σμιτ ενδιαφέρεστε τόσο πολύ για αυτή την ιδέα του Kατέχοντος, η οποία επίσης προέρχεται από τη Βίβλο [Παύλος, Προς Θεσσαλονικείς Β΄, 2.6 - 2.7][...] και μόλις μου πέρασε από το μυαλό ότι ο Κατέχων είναι για σένα, κατά μία έννοια, το υποκατάστατο όραμα γι' αυτό που αποκαλούμε «συνεχίζω να κάνω τη δουλειά όπως μπορώ, κουτσά-στραβά» (muddling through). Το «κουτσά-στραβά» δεν σου αρέσει, ωστόσο τα πράγματα δεν έχουν καταρρεύσει, ακόμη δεν φτάσαμε εκεί. Χρειάζεσαι κάτι άλλο για να αποτρέπει προσωρινά την μεγάλη κατάρρευση, κι αυτό είναι ο Κατέχων, έτσι δεν είναι;
Peter Thiel : Είναι μια πολύ μυστηριώδης ιδέα. Υπάρχει πάντα το ερώτημα γιατί ο Αντίχριστος δεν έχει ήδη αναλάβει την εξουσία, και αυτό που τον συγκρατεί είναι τούτη η μυστηριώδης δύναμη, αυτή η αναχαιτίζουσα δύναμη που εμποδίζει το ολοκληρωτικό παγκόσμιο κράτος. Δεν την εμπιστεύομαι πολύ, σώνει και καλά. Κρατώ επιφυλάξεις επειδή εκ της φύσεως της είναι μάλλον ασταθής. Είναι προσωρινή. Έχει αυτά τα αρχαϊκά ιερά στοιχεία. Μπορεί, για λίγο, να λειτουργεί και να είναι αποτελεσματική, αλλά δεν μπορείς να την θεωρείς ισοδύναμη με κάποιον θεσμό.
Επίσης, η άποψη του Σμιτ είναι ότι υπήρξαν στην ιστορία πολλά και διαφορετικά πράγματα που έπαιξαν τον ρόλο του Kατέχοντος σε ποικίλες χρονικές στιγμές. Εάν έχεις τη γνώμη ότι δεν πρέπει να βλέπεις το έσχατον ως κάτι εμμενές [immanent → σε φιλοσοφικά ή θρησκευτικά συμφραζόμενα σημαίνει ενδοκοσμικό, εγγενές και έμφυτο του κόσμου μας - το αντίθετο του είναι υπερβατικό → transcendent], κατ' ακολουθία δεν πρέπει επίσης να βλέπεις ως εμμενή τον Κατέχοντα. Εάν στηριχτείς υπερβολικά σε ένα και μόνον πράγμα, όλα μπορούν να πάνε πολύ στραβά· π.χ. αν σκεφτείς τον Κατέχοντα ως εκείνο το πράγμα που στέκεται εμπόδιο στην έλευση της παγκόσμιας κυβέρνησης ή που εμποδίζει την έλευση του Αντίχριστου. Μια από τις ιδέες του Ρενέ Ζιράρ (René Girard) είναι η εξής: Kάθε τι που αντιτίθεται σε κάτι άλλο, πάντοτε τείνει μέσω της μίμησης να διαστραφεί και να μοιάσει με αυτό το αντίθετο του. Αργά η γρήγορα εμφανίζεται αυτός ο παραλληλισμός. Υπάρχει πάντα ο κίνδυνος, ο Κατέχων να γίνει ο Αντίχριστος.

Ο πρωτο-Αντίχριστος ήταν ο Νέρωνας. Ο Κλαύδιος, ο καλός αυτοκράτορας ήταν ο Κατέχων. Περιόριζε τον Νέρωνα, αλλά κάποια στιγμή ήρθε ο Νέρωνας, το αντίθετο του Κλαύδιου· αλλά και οι δύο ήταν Ρωμαίοι αυτοκράτορες.
Ή, για να δούμε άλλο παράδειγμα, στα μέσα του 20ού Αιώνα, περίπου από το 1949 έως το 1989, θα χαρακτήριζα ως Κατέχοντα τον αντικομμουνισμό. Θα χαρακτήριζα τον κομμουνισμό ως την ιδεολογία του Αντίχριστου στον 20ό Αιώνα. Τι σταμάτησε τον κομμουνισμό; ...Όχι δεν ήταν οι Ηνωμένες Πολιτείες. Δεν θα μπορούσαν να το κάνουν μόνες τους. Δεν ήταν μόνον μία χώρα. Δεν ήταν κάποια ελευθεριακή (libertarian) κοινωνία της ελεύθερης συζήτησης.  Ήταν κάτι αρκετά βίαιο, αρκετά δύσκολο να δικαιολογηθεί ηθικά, όχι και τόσο χριστιανικό, κατάφερε όμως αυτό το ενοποιητικό αποτέλεσμα.
Με τι τρόπο αυτό μεταμορφώθηκε το 1989; Αυτό το πράγμα, ο αντικομμουνισμός,  μεταμορφώθηκε σε νεοφιλελευθερισμό. Όμως, αν είσαι αντικομμουνιστής δεν επιδιώκεις τον παγκόσμιο έλεγχο. Προσπαθείς μόνον να εμποδίσεις τους κομμουνιστές να αποκτήσουν τον παγκόσμιο έλεγχο. Και μόλις νικήσεις τους κομμουνιστές, κανονικά τι πρέπει να κάνεις; Ίσως το μόνο που έχεις να κάνεις είναι απλά να γυρίσεις στο σπίτι σου και να ξεχάσεις όλα όσα έκανες πριν.
Όμως στην πράξη, αυτά τα πράγματα έχουν την τάση να διαιωνίζονται. Με τον Μπους τον Νεότερο, τον 41ο Πρόεδρο των ΗΠΑ, ο αντικομμουνισμός έγινε η Νέα Παγκόσμια Τάξη, και τώρα αρχίσαμε να κυβερνάμε τον κόσμο όλο στο όνομα του αντικομμουνισμού. Σ' αυτό υπάρχει κάτι το διαρκώς παραπλανητικό. Ή ακόμη και αυτό που είπα για τον Αντίχριστο στο Αποκαλυψιακό πλαίσιο. Είναι αδύνατο να έλθει ο Αντίχριστος στην εξουσία ενεργώντας απλά ως Κατέχων; Αυτό λέει ότι κάνει η Γκρέτα. Είναι η Κατέχουσα που σταματά την κλιματική αλλαγή. Χρήσιμη ιδέα, αλλά δεν θα της έδινα και πολύ βάρος [...]

ΙΙ. Στον πλανήτη Άρη; Για να αποφύγουμε τον Αντίχριστο - δηλαδή την «παγκόσμια κυβέρνηση» και τους φόρους

 

Περί Ίλον Μασκ, περί αποφυγής κάθε κρατικής εξουσίας (και παντός φόρου!), περί αποικισμού του πλανήτη Άρη, περί της «Σοσιαλιστικής κυβέρνησης» των ΗΠΑ καθώς και περί «woke τεχνητής νοημοσύνης». Επίσης, ο Peter Thiel πραγματεύεται τα κλασικά του περί «παγκόσμιας κυβέρνησης», Αρμαγεδδώνα, Αντίχριστου, καθώς επίσης - τί άλλο; - τις εμμονές του περί την Γκρέτα Τούνμπεργκ και τις πολιτικές για το κλίμα. Από μια συζήτηση του Peter Thiel με τον Ross Douthat στους New York Times.  

Κορυφαίες στιγμές του ανορθολογισμού στην ιστορία του πολιτισμού αναδύονται τώρα όχι από «επαναστατημένους συντηρητικούς», οργισμένους φιλοσοφικούς εγκεφάλους του Μεσοπολέμου και του δεύτερου μισού του 20ού Αιώνα («Jungkonservativen»), αλλά από χρυσωμένους γκουρού των τεχνολογιών και της Silicon Valley. Η αθεϊστική «νέα Ιερουσαλήμ» (και Μέκκα) στην Καλιφόρνια αξιοποιεί επιδέξια τις ουτοπίες, τις δυστοπίες και τους δαίμονες των παλιών πρωτευουσών της εσχατολογίας. Μια ευρεία Αμερική, των δισεκατομμυριούχων αλλά και των μεσοστρωμάτων, πολιτικά «συντηρητική», αλλά με ουτοπιστικές, ανορθολογικές ιδέες για την οικονομία και την τεχνολογία, σε βαθιά ανασφάλεια για το αύριο της, διψάει για εσχατολογίες - Γ. Ρ.

«Peter Thiel and the Antichrist»  (New York Times, συνέντευξη με τον Ross Douthat, 26.6.2025)

[...]

Thiel: [...] Το να «επιστρέψεις στο Μέλλον» έχει πολιτική διάσταση. Δεν μπορείς. Είχα μια συζήτηση με τον Elon Musk το 2024. Κάναμε όλες τις συζητήσεις τέτοιου είδους. Συζητώντας με τον Elon την εκδοχή του seasteading [δημιουργία μόνιμων τόπων κατοικίας σε διεθνή ύδατα, ανεξάρτητων από κυβερνήσεις κρατών], του είπα: Αν ο Trump δεν κερδίσει, θέλω να φύγω από τη χώρα. Ο Elon μου είπε: Δεν υπάρχει πουθενά μέρος να πας. Πουθενά. Το σκέφτηκα καλύτερα. Δύο ώρες αφότου δειπνήσαμε ήμουν στο σπίτι, και σκέφτηκα το εξής: Ουάου, Elon, δεν πιστεύεις πια ότι θα πας στον Άρη. Το 2024 είναι η χρονιά που ο Elon σταμάτησε να πιστεύει στην μετοίκηση στον Άρη, νοούμενη όχι ως ένα ανόητο εγχείρημα επιστήμης και τεχνολογίας, αλλά ως πολιτικό εγχείρημα. Υποτίθεται ότι ο Άρης ήταν πολιτικό εγχείρημα. Ήταν η οικοδόμηση εναλλακτικής λύσης. Και το 2024 ο Elon έφτασε στο συμπέρασμα ότι ακόμη και αν πήγαινε στον Άρη, η σοσιαλιστική κυβέρνηση των ΗΠΑ, η woke Τεχνητή Νοημοσύνη θα τον ακολουθούσε στον Άρη.

Είχαμε κάνει μια συνάντηση με τον Elon και με τον Διευθύνοντα Σύμβουλο της DeepMind, Demis Hassabis, για την οποία είχαμε μεσολαβήσει.
   

Douthat: Είναι μια εταιρεία τεχνητής νοημοσύνης.
Thiel: Ναι. Και η συζήτηση είχε περίπου ως εξής: Ο Demis είπε στον Elon «δουλεύω για το πιο σημαντικό έργο στον κόσμο, χτίζω μια τεχνητή νοημοσύνη υπεράνθρωπης ικανότητας». Και ο Elon απάντησε στον Demis: «Άκουσε, εγώ δουλεύω για το πιο σημαντικό έργο στον κόσμο. Μετατρέπω τον άνθρωπο σε διαπλανητικό είδος». Και τότε ο Demis είπε: «Ωραία, το ξέρεις ότι η τεχνητή νοημοσύνη μου θα μπορεί να σε ακολουθήσει στον Άρη». Ο Elon σιώπησε. Αλλά σ΄ αυτή την ιστορία, χρειάστηκαν χρόνια για να το συνειδητοποιήσει αυτό πραγματικά ο Elon. Του πήρε μέχρι το 2024 για να το αφομοιώσει.
 
Douthat: Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι έπαψε να πιστεύει στον Άρη. Σημαίνει μάλλον ότι το πήρε απόφαση πως έπρεπε πρώτα να κερδίσει κάποιες [πολιτικές] μάχες για τα ελλείμματα του προϋπολογισμού ή εναντίον της wokeness, και μετά να ασχοληθεί με τον Άρη.
Thiel: Ναι, αλλά τι σημαίνει «Άρης»;
 

Douthat: Τι σημαίνει «Άρης»;
Thiel: Είναι απλά και μόνον επιστημονικό εγχείρημα; Ή μήπως είναι όπως στα έργα επιστημονικής φαντασίας του Heinlein, με την Σελήνη ως έναν ελευθεριακό (libertarian) παράδεισο ή κάτι τέτοιο;
 

Douthat: Είναι όραμα μιας νέας κοινωνίας. Κατοικημένη από πολλούς, πάρα πολλούς ανθρώπους. Απογόνους του Elon Musk.
Thiel: Λοιπόν, δεν ξέρω αν είναι αυτό το συγκεκριμένο, αλλά όταν κάνεις τα πράγματα συγκεκριμένα, τότε ίσως συνειδητοποιείς ότι τον Άρη τον έβλεπε ως κάτι περισσότερο από ένα επιστημονικό εγχείρημα. Τον έβλεπε ως πολιτικό εγχείρημα. Και μετά, έρχονται περαιτέρω σκέψεις: Λοιπόν, η woke Τεχνητή Νοημοσύνη θα μας ακολουθήσει και στον Άρη, η σοσιαλιστική κυβέρνηση θα κάνει το ίδιο. Ίσως πρέπει λοιπόν να κάνουμε κάτι άλλο, αντί απλά να πάμε στον Άρη [...]

[...]

Το βασικό πλαίσιο της αθεϊστικής φιλοσοφίας είναι το «είτε ένας Κόσμος, είτε κανένας». Ήταν ο τίτλος μιας ταινίας μικρού μήκους την οποία κυκλοφόρησε η Ομοσπονδία Αμερικανών Επιστημόνων στα τέλη της δεκαετίας του '40. Άρχιζε με μια πυρηνική βόμβα που ανατινάζει τον κόσμο. Και προφανώς χρειαζόμαστε μια παγκόσμια κυβέρνηση για να σταματήσει αυτό το κακό: 'Η θα έχουμε έναν κόσμο, ή θα έχουμε κανέναν. Και το βασικό πλαίσιο του Χριστιανισμού, το οποίο, με μιά έννοια, θέτει το ίδιο ερώτημα, είναι: Ή Αντίχριστος ή Αρμαγεδδών. Να έχουμε την παγκόσμια κυβέρνηση του Αντίχριστου, ή να υπνοβατούμε προς τον Αρμαγεδδώνα, προς την καταστροφή; «'Η ένας κόσμος, ή κανένας», «ή Αντίχριστος ή Αρμαγεδδών», με μιά έννοια είναι το ίδιο ερώτημα.
Κάνω πολλές σκέψεις γι΄ αυτό το θέμα, αλλά ένα από τα ερωτήματα που τίθενται είναι το εξής: Πώς ο Αντίχριστος καταλαμβάνει τον κόσμο; Παρεπιμπτόντως, αυτό είναι ένα κενό στο «σενάριο», στην πλοκή όλων αυτών των πολλών βιβλίων για τον Αντίχριστο που έχουν γραφτεί μέχρι τώρα. Μιλάει δαιμονικά, μας υπνωτίζει και οι άνθρωποι απλώς πέφτουν θύματα του; Είναι αυτό, είναι το από Μηχανής Δαιμόνιο;
 

Douthat: Αυτό είναι έξω από κάθε λογική.
Thiel: Είναι ένα κενό στα «σενάρια» περί Αντίχριστου εντελώς έξω από κάθε λογική. Νομίζω όμως ότι έχουμε μια απάντηση σε αυτό το κενό του «σεναρίου». Ο τρόπος με τον οποίο ο Αντίχριστος θα μπορούσε να κυριεύσει τον κόσμο είναι το να συζητάμε ασταμάτητα για τον Αρμαγεδδώνα. Να μιλάμε ασταμάτητα για υπαρξιακούς κινδύνους και να λέμε ότι πρέπει να γίνουν ρυθμίσεις για να αντιμετωπίσουμε αυτούς τους κινδύνους. Αυτό είναι το αντίθετο από την εικόνα του Φράνσις Μπέικον για την επιστήμη, κατά τον 17ο και 18ο αιώνα, όπου ο Αντίχριστος ήταν ένα είδος κακόβουλης τεχνολογικής μεγαλοφυΐας, ένας κακόβουλος επιστήμονας που εφευρίσκει μια μηχανή για να καταλάβει τον κόσμο. Οι άνθρωποι φοβούνται πάρα πολύ από τέτοια πράγματα.

Κίεβο Ιούνιος 2023, Zelenskyy meets Greta Thunberg (© Wall Street Journal), Παρούσες επίσης η Αντιπρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Heidi Hautala, η πρώην Αντιπρόεδρος και πρώην Υπουργός Εξωτερικών της Σουηδίας Margot Wallström, η Mary Robinson, πρώην Πρόεδρος της Δημοκρατίας της Ιρλανδίας και Ουκρανοί επίσημοι (The Journal of Ireland). Ευτυχώς, στην συνάντηση υπάρχουν μόνον Ευρωπαίες και Ευρωπαίοι. Ούτε ένα δέκατο «παγκόσμιας κυβέρνησης». Για την ολόκληρη «παγκόσμια κυβέρνηση» άς περιμένουμε λίγο ακόμη

Στον τωρινό κόσμο μας, αυτό που έχει πολιτική απήχηση είναι το αντίθετο. Πολιτική απήχηση έχει το εξής: Πρέπει να βάλουμε φρένο στην επιστήμη, πρέπει μόνον να πούμε «σταματήστε». Για τον 17ο αιώνα, μπορώ να φανταστώ έναν τύπο σαν τον Dr. Strangelove [στην ομώνυμη ταινία του Στάνλευ Κιούμπρικ], ένα άτομο του τύπου του Έντουαρντ Τέλερ [Edward Teller, ο «πατέρας της βόμβας υδρογόνου», με την περίπλοκη σχέση του με τον συνάδελφο και προιστάμενο του Οππενχάιμερ], να κυριεύει τον κόσμο [ως Αντίχριστος]. Στον κόσμο μας, είναι πολύ πιο πιθανό να είναι η Γκρέτα Τούνμπεργκ [η οποία βέβαια έχει ως συνθήματα το «Listen to the science» και το «Unite behind the science». To «stop the science» είναι άλλων παπάδων ευαγγέλιο..]

«Peter Thiel and the Antichrist»  (New York Times, 26.6.2025)

ΙΙΙ. Ο Καρλ Σμιτ του ολιγάρχη: Εχθροί, φίλοι & πολιτική στο σύμπαν του τεχνολογικού ουτοπισμού

 

Carl Schmitt χωρίς τελειωμό. O Thiel, εδώ και πολλά χρόνια επιλέγει ως διορθωτικό της σκληρής πολιτικής αποφασιοκρατίας (ντεσιζιονισμού) α λα Καρλ Σμιτ τον κάθε άλλο παρά Χριστιανό, αλλά εξίσου αντινεωτερικό κλασικό πολιτικό φιλόσοφο Leo Strauss*. Ωστόσο δεν συμμερίζεται ούτε την κλασική, Ελληνορωμαϊκή ιδέα περί κυκλικότητας της ιστορίας την οποία πρέσβευε ο Leo Strauss. Μια γραμμική αντίληψη για την ιστορία, υποτίθεται Ιουδαιοχριστιανική, οπωσδήποτε με την εσχατολογία της, ταιριάζει πιο πολύ στον τεχνικο-ουτοπισμό του ολιγάρχη της Silicon Valley. Ο Σμιττιανός ορισμός του Πολιτικού ως του αιώνια επανερχόμενου κατά βούληση διαχωρισμού εχθρών και φίλων, μπορεί να έδινε έγκυρες απαντήσεις για τον παλιό διπολικό κόσμο και ήταν καλό όπλο στη μάχη κατά του κομμουνιστικού στρατοπέδου, λέει ο Thiel. Όμως «η επιστήμη και η τεχνολογία έχουν προοδευτικό χαρακτήρα», αντιλέγει. Είναι αδύνατο να κάνει κύκλους η ιστορία. Βολικό και το ένα, βολικό και το αντίθετο του, αρκεί να είναι βολικό για το τί επιδιώκει κάθε φορά στον κόσμο τούτο ο τεχνολογικός «υπεράνθρωπος», ο αποδεσμευμένος από φυσικούς και κανονιστικούς περιορισμούς. Απόσπασμα από την ίδια συζήτηση του Peter Thiel με τον libertarian οικονομολόγο Tyler Cowen στο podcast Conversations with Tyler, πριν από ένα χρόνο.

«Peter Thiel on Political Theology - Unveiling the dangers of just trying to muddle through»  (Conversations with Tyler, 17.4.2024)  

[...]

Cowen: Την περασμένη εβδομάδα, δίδασκα στην μεταπτυχιακή τάξη και μερικοί από τους σπουδαστές με ρώτησαν: «Γιατί συζητείται ακόμη και τώρα ο Καρλ Σμιτ (Carl Schmitt);» Προσπάθησα να τους το εξηγήσω, όμως εσύ γιατί πιστεύεις ότι τώρα υπάρχει μια αναζωπύρωση του ενδιαφέροντος για τον Καρλ Σμιτ; Για σένα, ποιες ιδέες του Σμιτ έχουν αξία;
 
Thiel: Ο Καρλ Σμιτ ανήκε σε εκείνη την ομάδα στοχαστών, οι οποίοι έγιναν γνωστοί κατά την δεκαετία του 1920 στην Γερμανία της Βαϊμάρης. Προφανώς, για ότι αφορά διάφορα πράγματα, πολλοί από αυτούς τους ανθρώπους, λειτούργησαν τότε εντελώς ελέγχου· κατά κάποιο τρόπο, και ο Σμιτ ενεπλάκη κάπως με τους Ναζί. Αποστασιοποιήθηκε μερικά χρόνια αργότερα, όμως άν το δει κανείς από μια ορισμένη σκοπιά, ο Σμιτ, με εκείνη την εμπλοκή του έκανε μια πολύ κακή επιλογή.
Ωστόσο, όταν παρατηρούμε τους στοχαστές της Βαϊμάρης, αυτό που θεωρώ ενδιαφέρον και ταυτόχρονα επικίνδυνο με μια έννοια, είναι το γεγονός ότι εκείνη ήταν η εποχή μετά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο. Η Γερμανία είχε χάσει. Δεν μπορούσε πια να επιστρέψει πίσω, στον θρόνο και το βωμό, στην αυτοκρατορία των Αψβούργων [μάλλον ο Thiel μπλέκει την αυτοκρατορική δυναστεία της Αυστροουγγαρίας με τον Πρωσικής καταγωγής οίκο των Χοεντσόλλερν, ο οποίος ήταν στον θρόνο της Γερμανικής Αυτοκρατορίας - Deutsches Reich - από την ίδρυσή της το 1871 μέχρι την κατάργηση της Μοναρχίας το 1918 και την εκθρόνιση του Γουλιέλμου ΙΙ]. Και δεν ήθελε πραγματικά να προχωρήσει με την φιλελεύθερη δημοκρατία, εναντίον της οποίας όλοι αυτοί οι άνθρωποι ασκούσα έντονη κριτική.
Κατά κάποιο τρόπο, ήταν σαν να επιστρέφαμε πάλι σ' εκείνα τα ερωτήματα πολιτικής θεολογίας, πολιτικής φιλοσοφίας, τα οποία είχαν ξεθωριάσει και παραμεριστεί από την εποχή του Διαφωτισμού και μετά. Εδώ, πάλι προέκυπταν πράγματα με πτυχές επικίνδυνες. Ένας τρόπος για να σκεφτούμε τι γινόταν στην μεσοπολεμική εποχή της Βαϊμάρης ήταν να το συγκρίνουμε με αυτά που έκαναν οι Νάνοι της Μόρια [στον Άρχοντα των Δαχτυλιδιών]. Σκάβοντας κατέβηκαν πάρα πολύ βαθιά, και στο τέλος αφύπνησαν το χωρίς όνομα τρομακτικό, το κοιμώμενο τέρας του Μπάλρογκ.
Δεν έχω την γνώμη ότι η ιστορία του κόσμου κάνει κύκλους, ασφαλώς όμως υπάρχουν ορισμένες παραλληλίες των ΗΠΑ της δεκαετίας του 2020 με την Γερμανία της δεκαετίας του 1920· ο φιλελευθερισμός είναι εξαντλημένος. Πλανάται η υποψία ότι η δημοκρατία, ό,τι κι αν σημαίνει αυτή, έχει εξαντληθεί και ότι πρέπει να θέσουμε ορισμένα ερωτήματα πολύ πέρα από το «παράθυρο του  Overton» [ο όρος, από το όνομα του πολιτικού επιστήμονα που το επινόησε, υπονοεί «περίπου, ότι η κάθε κυβέρνηση έχει πολύ περισσότερες επιλογές πολιτικής απ’ όσες μπορεί να αποδεχθεί το κοινωνικό σώμα, απ’ όσες δηλαδή είναι πολιτικά εφικτές» - Π.Κ. Ιωακειμίδης.  Με άλλα λόγια, το εύρος θεμάτων και επιχειρημάτων το πολιτικά αποδεκτό από την πλειοψηφία σε μια δεδομένη χρονική στιγμή, γνωστό και ως window of discourse. Την συγκεκριμένη στιγμή, ιδέες εκτός αυτού του εύρους συχνά θεωρούνται πολύ ριζοσπαστικές ή αδιανόητες. Ωστόσο, το  «παράθυρο» αλλάζει με την πάροδο του χρόνου· μπορεί να μετατοπιστεί, να συρρικνωθεί ή να επεκταθεί].

Cowen: Κατά την γνώμη σου, τι πολύ σημαντικό παρέλειψε ο Σμιτ;
Thiel: Θα αναφερθώ μόνον σε μια ιδέα του Σμιτ την οποία θεωρώ σημαντική, και μετά θα πω τι λάθος υπάρχει σ' αυτήν. Ένα από τα βιβλία του Σμιτ ήταν Der Begriff des Politischen (Η Έννοια του Πολιτικού, αγγλ. The Concept of the Political): Τι ορίζει την πολιτική. Ο διαχωρισμός μεταξύ φίλων και εχθρών είναι, με μια έννοια, πραγματικά θεμελιώδης· και δεν πρέπει να αποσπούν την προσοχή μας από αυτόν άλλα πράγματα. Υπάρχουν πολύ ενδιαφέροντες τρόποι για να εφαρμόσουμε τούτη την ιδέα. Όταν συζητώ, πάντα θέτω το εξής ζήτημα: Ποιός συνασπισμός στήριξε τον Πρόεδρο Ρέηγκαν κατά την δεκαετία του 1980; Τον συνασπισμό αυτόν τον συγκροτούσαν, με μια έννοια, οι libertarians της ελεύθερης αγοράς, τα γεράκια της άμυνας και οι κοινωνικά συντηρητικοί.
Θα ρωτήσετε τι δουλειά είχαν μαζί ο εκατομμυριούχος, ο στρατηγός και ο παπάς; Τι πραγματικά κοινό είχαν; Ας φανταστούμε ότι αυτοί οι τρεις άνθρωποι κάθονταν σ' ένα τραπέζι και δειπνούσαν. Για τι πράγμα συζητούσαν; Είναι όντως δύσκολο να βρεις μιαν απάντηση. Ωστόσο, αυτός ο συνασπισμός λειτούργησε απίστευτα καλά και η απάντηση που δίνω είναι η εξής: Το κοινό πράγμα που τους ένωνε ήταν το γεγονός ότι και οι τρεις ήταν αντικομμουνιστές και είχαν έναν κοινό εχθρό. Αυτό που τους ένωνε ήταν απίστευτα ισχυρό. Αυτή ήταν, με μια έννοια, η πολιτική ιδέα που με διαμόρφωσε πολιτικά ως έφηβο, στο γυμνάσιο και στο λύκειο, στα τέλη δεκαετίας του '70 και στις αρχές δεκαετίας του '80: Ήταν ο αντικομμουνισμός.
Επίσης, ένα άλλο παράδειγμα είναι ο τρόπος με τον οποίο έπεσε το Τείχος του Βερολίνου το '89 και διαλύθηκε εκείνος ο φαινομενικά απίστευτα ισχυρός πολιτικός αστερισμός. Με φυσικό τρόπο μπορεί μια Σμιτιανή ανάλυση να ερμηνεύσει εκείνα τα γεγονότα. Ιδού λοιπόν, αυτά είναι παραδείγματα στα οποία βρίσκω τον Σμιτ πολύ ισχυρό ως στοχαστή. 

Υπάρχει όμως και ένα σημείο στο οποίο ο Σμιτ τείνει συνεχώς να χάνει το νήμα: Πάντα τίθεται το ερώτημα εάν η πολιτική είναι κάτι σαν την αγορά. Ή, με άλλα λόγια, μήπως είναι ένα πράγμα, το οποίο όσο το κατανοείς καλύτερα, τόσο καλύτερα λειτουργεί; Ή μήπως η πολιτική μοιάζει με μηχανή παραγωγής αποδιοπομπαίων τράγων; Και ως γνωστόν, μια μηχανή αποδιοπομπαίων τράγων λειτουργεί αποτελεσματικά μόνον εάν δεν ψάξεις να δείς τι συμβαίνει μέσα της, όπως ακριβώς ισχύει και για τα εργοστάσια παραγωγής λουκάνικων.
Αν πεις, «στο χωριό μας έχουμε πάρα πολλές διαμάχες και φασαρίες, πρέπει λοιπόν να βρούμε κάποια τυχαία ηλικιωμένη γυναίκα και να την κατηγορήσουμε για μαγεία, προκειμένου να ανακτήσουμε ως χωριό μια κάποια ψυχοκοινωνική ενότητα», κάτι τέτοιο στην πράξη δεν θα λειτουργήσει αποτελεσματικά εάν οι άνθρωποι έχουν συνείδηση του «τί έργο παίζεται». Ο Σμιτ, με μιά έννοια, είχε εκείνη την αισιόδοξη ορθολογικότητα του Διαφωτισμού, η οποία τον οδηγούσε στο να πιστεύει ότι αρκεί να περιγράψουμε την πολιτική ως την κατά βούληση, αυθαίρετη, χωρίς κανόνες διαίρεση του κόσμου σε φίλους και εχθρούς, και αυτό θα ενισχύσει κάπως το Πολιτικόν. Στην πραγματικότητα, αυτό μάλλον επιτάχυνε την αποσύνθεση του Πολιτικού με μια έννοια, αντί να το ενισχύσει.

  

Cowen: Μήπως ο Σμιτ παραβλέπει το ενδεχόμενο να ενυπάρχει στην ιστορία ένα συγκεκριμένο είδος κυκλικότητας; Η παρατήρηση του στην Γερμανία της Βαϊμάρης της δεκαετίας του 1920 ότι ο φιλελευθερισμός έμελλε να καταρρεύσει, προφανώς ήταν η σωστή πρόβλεψη. Όμως στη Δυτική Γερμανία του 1948, η επανεμφάνιση μιας τέτοιας πρόβλεψης θα ήταν απολύτως ανακριβής. Εξίσου εύλογο είναι, ότι ο φιλελευθερισμός είχε ήδη καταρρεύσει στις παραμονές του Α' Παγκόσμιου Πολέμου, πράγμα που οδήγησε σ' εκείνον τον πόλεμο. Και έχει την τάση να αναζωογονείται  και να επιστρέφει. Γιατί η κυκλική προοπτική της ιστορίας δεν είναι η σωστή;
Thiel: Πράγματι, αυτό είναι ένα μεγάλο ερώτημα, νομίζω όμως ότι μπορούμε να δώσουμε έμφαση στις πτυχές που είναι διαχρονικές και αιώνιες. Προτιμώ να τονίζω τις πτυχές που είναι μοναδικές, ανεπανάληπτες και κοσμοϊστορικές. Νομίζω ότι, με μια έννοια, κάθε στιγμή στην ιστορία συμβαίνει μία και μόνον φορά. Νομίζω ότι στην ιστορία υπάρχει κάποιου είδους νόημα. Νομίζω ότι έχει ένα συγκεκριμένο είδος γραμμικότητας. Τέτοια είναι, λόγου χάρη, η ιουδαιοχριστιανική άποψη περί ιστορίας, σε αντίθεση, λόγου χάρη, με την κλασική ελληνορωμαϊκή. Δεν ξέρω αν μπορεί να υπάρξει μια ιδέα περί ιστορίας που θα είναι κυκλική.
Αν ρίξουμε μια ματιά στον Θουκυδίδη, θα δούμε ότι εκείνη η μεγάλη περίοδος ειρήνης ήταν αυτό που οδήγησε σ' εκείνον τον μεγάλο πόλεμο μεταξύ Αθήνας και Σπάρτης. Έτσι, η εποχή του Περικλή, κατά κάποιο τρόπο, παραχώρησε την θέση της σ' εκείνη την μεγάλη σύγκρουση. Και αμέσως μετά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο οι άνθρωποι άρχισαν πάλι να μελετούν τον Θουκυδίδη επειδή υπήρχαν συγκεκριμένες παραλληλίες. Είχαμε εκατό χρόνια ειρήνης μετά τους Ναπολεόντειους Πολέμους, και μετά, αυτό μας οδήγησε σ΄εκείνη την μεγάλη σύγκρουση του Α' Παγκ. Πολέμου, ωστόσο δεν υπάρχει τίποτα συγκεκριμένο στην ιστορία του. Καμία από τις λεπτομέρειες δεν έχει σημασία στον Θουκυδίδη. Αυτός ο ίδιος επινόησε όλους εκείνους τους λόγους των πολιτικών, και ούτω καθεξής.
Ας αντιπαραβάλλουμε αυτό, λόγου χάρη με το Βιβλίο του Δανιήλ στην Βίβλο, στο οποίο περιγράφεται μια αλληλοδιαδοχή τεσσάρων βασιλείων και είναι μια ιστορία του κόσμου στην οποία όλα συμβαίνουν μια και μοναδική φορά και δεν πρόκειται να επαναληφθούν ξανά. Κατά μία έννοια θα μπορούσα να πω ότι ο πραγματικός πρώτος ιστορικός ήταν ο Δανιήλ, και ο Θουκυδίδης δεν είναι ούτε καν συγκρίσιμος.
Πριν την κυρίως συζήτηση μιλήσαμε λίγο για τα περί την Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία και την Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Δεν είναι η Ευρωπαϊκή Ένωση κάτι που μοιάζει κάπως με την Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία; Η απάντησή μου είναι η εξής: Σήμερα έχουμε πυρηνικά όπλα και αυτά δεν υπήρχαν ούτε καν το έτος 1900. Ήδη στα πεδία της επιστήμης και της τεχνολογίας τα πράγματα είναι τόσο διαφορετικά, και με κανέναν τρόπο δεν θα υποβάθμιζα τη σημασία της επιστήμης και της τεχνολογίας.
 

Cowen: Πιστεύετε λοιπόν ότι τώρα τα διακυβεύματα είναι πολύ μεγάλα για να λειτουργήσει η κυκλική εκδοχή της ιστορίας, διότι από κάποιο σημείο και πέρα, είναι απλά αδύνατο να γυρίσουμε πίσω;
Thiel: Είναι έτσι, απλά και μόνον επειδή η επιστήμη και η τεχνολογία έχουν προοδευτικό χαρακτήρα. Όντως, κατά την γνώμη μου υπάρχουν στοιχεία τα οποία ηχούν αρκετά Αποκαλυψιακά για την εποχή μας, αλλά θα έλεγα καταρχάς ότι είναι πολύ διαφορετικά. Βρισκόμαστε σε έναν πολύ διαφορετικό κόσμο από τον κόσμο του 1900. Δεν ξέρω πώς θα μπορούσε να γίνει να ξεμάθουμε όλες αυτές τις γνώσεις που έχουμε εν τω μεταξύ αποκτήσει, ακόμη και αυτές που αποκτήσαμε από το 1900 μέχει σήμερα [...]   

 

* Peter Thiel: The Straussian Moment (2007)

Peter Thiel: The End of the Future (National Review, 2011)

Peter Thiel: Nihilism is not Enough (Απρίλιος 2025)

 

Hoover Institution: Apocalypse Now? Peter Thiel on Ancient Prophecies and Modern Tech / Leader Of The Rebel Alliance /  Make Ticker Tape Parades Great Again: A Conversation With Peter Thiel / The World According To Thiel / Peter Thiel On “The Straussian Moment”

 

Clay Libolt:  A Totalitarian Bent of Mind: Peter Thiel, Carl Schmitt, and «Political Theology» 

 

Claus Mertes: Peter Thiel, der Oligarch als Opfer («O Ολιγάρχης ως Θύμα», Die Zeit, 22.4.2025) 

 

Thomas Assheuer: Peter Thiels trojanisches Pferd (Die Zeit, 25.6.2025)
Ο επενδυτής Peter Thiel είναι κεντρική φυσιογνωμία στο κίνημα MAGA. Του αρέσει να επικαλείται τον  René Girard. Αλλά αυτό είναι ένα κόλπο.

 

Blätter fur deutsche und internationale Politik: Αρθρογραφία περί τον Peter Thiel (γερμανικά)

Ijoma Mangold: «Eine Milliarde Ideen», Die Zeit, 30.7.2025
Ο Peter Thiel είναι δισεκατομμυριούχος και θεωρείται κορυφαίος στοχαστής της αμερικανικής Ακροδεξιάς. Οι θέσεις του είναι συχνά ασαφείς. Ωστόσο μας προκαλούν να εγκαταλείψουμε τις άνετες βεβαιότητες μας

[...] Υπάρχει ένας σοβαρός λόγος για τον οποίο ένας άνθρωπος σαν τον Thiel, με τις σκληρές, ψυχρές, βίαιες ιδέες του μας γοητεύει, μας απωθεί και μας εξοργίζει ταυτόχρονα. Και αυτός δεν είναι απλά και μόνον η καθαρή γοητεία που εξασκεί ο τρόμος, μολονότι συχνά περιγράφουν τον Thiel ως ενσάρκωση ενός κακού δαίμονα. Θέλουμε να κατανοήσουμε τις πηγές της σκέψης του, επειδή ελπίζουμε ότι αυτό θα ρίξει φως στα δικά μας τυφλά σημεία, εκεί όπου το βλέμμα μας δεν καταφέρνει να φτάσει. Λειτουργεί ως αντιληπτικός ερεθισμός, είναι σαν αγκάθι στη σάρκα της εφησυχασμού μας.
Διότι εμείς, οι διαφωτισμένοι Ευρωπαίοι, με την περισσότερο ή λιγότερο σοσιαλδημοκρατική πολιτική και κοινωνική παιδεία μας, συνειδητοποιούμε ολοένα και περισσότερο με οδυνηρό τρόπο πόσο άσχημα και όπως-όπως καταφέρνουμε να κατανοήσουμε στοιχειωδώς τις αναταραχές αυτού του κόσμου, χρησιμοποιώντας τις δικές μας καθιερωμένες έννοιες και ιδέες. Ίσως μπορέσουμε και πάλι να διακρίνουμε καλύτερα την κατάσταση, εάν χρησιμοποιήσουμε αυτή την σκοτεινή σκέψη α λα Peter Thiel, τον λεγόμενο και «σκοτεινό Διαφωτισμό», ως παράγοντα αντίθεσης που αυξάνει την ευκρίνεια της όρασης μας. Όπως το έθεσε ο Theodor Däubler, στον οποίο τόσο συχνά παρέπεμπε ο ήρωας που θαυμάζει ο Thiel, ο Carl Schmitt: «Ο εχθρός είναι τα ίδια τα δικά μας εσωτερικά ερωτήματα που παίρνουν μορφή άλλου» [με άλλα λόγια, οι άνθρωποι αρέσκονται να κατηγορούν τους άλλους για πράγματα που γνωρίζουν από τον εαυτό τους και αμφισβητούν το ορθό τους - βλ. Sang an Palermo, «Der Feind ist unsre eigene Frage als Gestalt»]. Ίσως η σκέψη των πολιτικών μας αντιπάλων θα μας βοηθήσει να γίνουμε πάλι ισχυροί και αυτεξούσιοι στο να ερμηνεύουμε την πραγματικότητα.
Ομολογουμένως, όποιος κάθεται στο τραπέζι για να δειπνήσει με τον διάβολο χρειάζεται μακρύ κουτάλι. Αλλά δεν βλάπτει να παραδεχόμαστε ότι ο διάβολος είναι έξυπνος όταν προσπαθούμε να καταλάβουμε τι κάνει και πώς συμπεριφέρεται.

Μη πυροβολείτε την αγγελιοφόρο!  Φιλελεύθεροι και λαϊκιστές: Γιατί φοβούνται και οι δύο τόσο πολύ την Γκρέτα Τούνμπεργκ;

 

Albrecht von Lucke: Πάλη για την ηγεμονία: Ποιός έχει την εξουσία να ορίζει για ποιούς λόγους να αγανακτούμε; Νεανική διαμαρτυρία για το κλίμα & διαμαρτυρία ενάντια στη διαμαρτυρία  

 
Φιλελευθερισμός από φόβο, για εποχές φόβου; Η περίπτωση της Τζούντιθ Σκλαρ 

«Woke Αριστερά» & «αντισυστημική Δεξιά» - Οι πολιτισμικοί πόλεμοι και η ατζέντα της δημόσιας συζήτησης και της πολιτικής

 

Σοβαρά, όλα αυτά τα έκανε μόνος του ο Τραμπ ;