Σωστός διπολισμός, λάθος διπολισμός; Καλός αρχηγισμός, κακός αρχηγισμός; Από τον Τσίπρα στον Κασσελάκη

Ι. Το διπολικό κομματικό σύστημα των ΗΠΑ έχει αρκετές ομοιότητες με το διπολικό κομματικό σύστημα της Ελλάδας. Η διαχρονική ανθεκτικότητα και ο έντονος αρχηγοκεντρισμός που τα συνοδεύει ως σκιά τους, τα φέρνει κοντά.
Η πιο σημαντική διαφορά είναι ότι ο ελληνικός διπολισμός είναι πιο «ευέλικτος». Στους δύο ισχυρούς πόλους του εγκαθίστανται διαφορετικά κόμματα. Η μορφή αλλάζει περιεχόμενα αλλά παραμένει διπολική. Μετά τον πιο σκληρό διπολισμό και έντονο αρχηγισμό των Βενιζελικών και Λαïκών επί 3 σχεδόν δεκαετίες (1910, 1920, 1930), και αφού ακολούθησε το διάλειμμα της δικτατορίας Μεταξά και η αναγκαστική «πολιτική παύση» της Κατοχής, περάσαμε στον ιδεολογικό διπολισμό των χρόνων της «Αδύνατης Επανάστασης» (Άγγελος Ελεφάντης), διπολισμό «εθνικοφρόνων» και κομμουνιστών, τον οποίο δεν μπόρεσε να εξορθολογίσει ούτε η Γιάλτα. Μετά την αλληλοσφαγή και τα σκληρά πέτρινα χρόνια, περάσαμε στον δεκαετούς διάρκειας και επεισοδιακό διπολισμό ΕΡΕ - Ένωσης Κέντρου. Μετά από ένα «διάλειμμα» 7 χρόνων δικτατορίας, ο διπολισμός αποκαταστάθηκε σε μια από τις πιο σταθερές πράξεις του έργου αυτού στη νεοελληνική ιστορία. Ήταν τα 25 χρόνια ενός σχεδόν διαρκούς, ετεροβαρούς μεν, ωστόσο σαφούς διπολισμού με πόλους το ΠΑΣΟΚ και τη ΝΔ. Η χρεωκοπία έφερε πέντε χρόνια τυπικό διάλειμμα (2010-2015), αλλά και αυτά, ως προς την ουσία, ήταν χρόνια άτυπου διπολισμού με διακομματικό χαρακτήρα: «Δεξιοκεντρώοι μνημονιακοί» εναντίον «αριστεροδεξιών αντιμνημονιακών». Και στη συνέχεια, μια ακόμη μετάλλαξη του εγγενούς διπολισμού, του έδωσε πάλι την τυπική μορφή, φέρνοντας όμως νέο κομματικό πρωταγωνιστή στον ένα πόλο. Ηταν ο οκταετής διπολισμός ΣΥΡΙΖΑ και ΝΔ (2015-2023).
Τώρα τι; Μετά τις διπλές κοινοβουλευτικές εκλογές του 2023 με την ακραία συρρίκνωση της συμμετοχής των πολιτών στις διαδικασίες, και εν μέσω διαρκών τυπικών επεισοδίων κοινωνίας της διακινδύνευσης, κανένας δεν ξέρει τι θα φέρει στο ελληνικό κομματικό σύστημα τούτη η πρωτοφανής, σχεδόν μονοπολική στιγμή του, ούτε και τί θα την διαδεχτεί.

Το πώς θα αξιολογήσουν σήμερα αυτό το φαινόμενο του ελληνικού κομματικού συστήματος όχι μόνον οι αναλυτές και η πολιτική επιστήμη, αλλά και οι ίδιοι οι κομματικοί νικητές και ηττημένοι του Ιουνίου 2023, είναι πολύ σημαντικό για το πως θα διαμορφωθεί η πολιτική στην Ελλάδα αύριο. Διακρίνουν άραγε τί παρέμεινε δομικό, μια σταθερά της ελληνικής πολιτικής ιστορίας, μετά το 1908;  Βλέπουν ότι τον αρχηγοκεντρισμό των κομμάτων και τον πρωθυπουργοκεντρισμό του όλου πολιτικού συστήματος (κρίσιμο για την συντήρηση του διπολισμού), τα συντηρεί διαρκώς το ίδιο το ελληνικό Σύνταγμα, παρόλες τις αναθεωρήσεις του; Ακόμη και ο τρόπος που δίνονται οι εντολές σχηματισμού κυβέρνησης μετά την εκλογή, με χαρακτηριστικό παράδειγμα την προθεσμία 3 ημερών για την διατήρηση της εντολής, είναι ρυθμίσεις που δεν υπάρχουν σε κανένα απολύτως θεσμικό σύστημα άλλης ηπειρωτικής Ευρωπαϊκής χώρας
Ένα είναι βέβαιο, παρά τις σιωπές και τους ψιθύρους στο κομματικό σύστημα: Υπάρχουν και εδώ στην Ελλάδα κάποιοι που απεχθάνονται αυτή την «αμερικανο-ελληνική ιδιαιτερότητα». Ίσως και την απεχθάνονταν πάντα. Είναι εκείνοι που προτιμούν τα κομματικά συστήματα της ηπειρωτικής Ευρώπης, τα πολυπολικά, τα χωρίς «εθνάρχες» και χωρίς τους οιονεί θεσμοποιημένους «λαϊκούς ηγέτες». Για ό,τι αφορά το Αμερικανικό κομματικό σύστημα και πιο γενικά τον Αμερικανικό πολιτικό πολιτισμό, ο πειρασμός να τα δεί κανείς ως παρωχημένη μορφή δημοκρατίας, ως απολίθωμα δημοκρατίας του 19ου Αιώνα είναι μεγάλος και καθόλου αδικαιολόγητος.

Όμως, ενώ ο ελέφαντας βολτάρει στο σαλόνι και τα γυαλικά γίνονται θρύψαλλα, βλέπουμε πως αντέδρασε και μια μερίδα εκ του κομματικού ΣΥΡΙΖΑ, και μάλιστα προερχόμενη από την πάλαι ποτέ Ανανεωτική Αριστερά, με αφορμή αυτό που εκλαμβάνουν ως κεραυνό εν αιθρία. Δηλαδή με την υποψηφιότητα του κ. Στέφανου Κασσελάκη. Καταπίνουν την κάμηλο και αφηγούνται ιστορίες για κώνωπες, για δήθεν «εμπνεύσεις από το διπολικό σύστημα των ΗΠΑ» ή για «αμερικανικής κοπής τεχνοκρατική πολιτική διαχείριση». Αυτά τη στιγμή που αυτές ακριβώς είναι και οι προδιαγραφές που ισχύουν σε όλο το ελληνικό κομματικό σύστημα, αλλά και στο κόμμα τους ειδικότερα. Όσο για το πρόβλημα του αρχηγισμού, κρύβονται πίσω από το δάχτυλο. Το «μοντέλο προεδρίας Τσίπρα» τι ήταν; 

ΙΙ Αυτό το καλοκαίρι με τις πυρκαγιές, η φωτιά που άναψε στα αριστερά πνεύματα εξαιτίας της πρωτοβουλίας του  κ. Κασσελάκη είναι ένα ακόμη σύμπτωμα ενός εγγενούς, μόνιμου, δομικού, ελληνικού φαινομένου. Τα λοιπά που επικαλούνται οι εκ του «βαθέος ΣΥΡΙΖΑ», όπως η διαμονή και εργασία του κ. Κασσελάκη στις ΗΠΑ, η επιχειρηματική του δραστηριότητα, «ο Μητσοτάκης» και άλλα φανταιζί pour l' Orient, είναι περιπτωσιακά επιφαινόμενα, όχι η ουσία του ζητήματος.
Ακόμη και εισερχόμενος στην καρδιά της πολιτικής με αυτή την «καταδρομική επιχείρηση», την υποβοηθούμενη από ΣΥΡΙΖΑίηκα στελέχη λατρεμένα από τον «λαό της Αριστεράς», ο κ. Κασσελάκης δεν κάνει τίποτε νέο. Mutatis mutandis, το ίδιο δεν έγινε και με την κατακόρυφη εκτόξευση (με τον Αλέκο Αλαβάνο ως εκτοξευτή) του Αλέξη Τσίπρα ως υποψήφιου Δημάρχου Αθηνών, αντί του Μιχάλη Παπαγιαννάκη, τον Οκτώβριο του 2006; Δύο χρόνια μετά, τον Φεβρουάριο 2008, ο νεοαναρριχηθείς, πάλι φορώντας «δαχτυλίδι Αλαβάνου» και με τη βοήθεια της Συντροφιάς του Δαχτυλιδιού, δηλαδή της παρά φύσιν πολιτικής μετάλλαξης που ονομαζόταν τότε «Αριστερό Ρεύμα» (Βούτσης, Φλαμπουράρης και Δραγασάκης συνεργαζόταν με τους αλήστου ΣΥΡΙΖΑϊκής μνήμης Λαφαζάνη, Χουντή, Στρατούλη), νίκησε κατά κράτος τον «παλιό» υποψήφιο (Φώτη Κουβέλη). Έτσι έγινε Πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ. Και μετά ήρθαν οι μέλισσες. Εδώ και δεκαπέντε χρόνια, σε κάθε εορτασμό της επετείου της 10ης Φεβρουαρίου του 2008, ο Αλέκος Αλαβάνος μοιράζει ανελλιπώς αναθέματα για το πάλαι ποτέ πολιτικό παιδί του.
Όποιος απορρίπτει το ελληνικό διπολικό σύστημα, τον ελληνικό κομματικό αρχηγοκεντρισμό, τον ελληνικό πολιτικό τυχοδιωκτισμό και τους «αλεξιπτωτιστές με εκτοξευτήρες», άς δεί πρώτα τη δομική μονιμότητα του διπολισμού και του αρχηγισμού στο ελληνικό κομματικό σύστημα. Και άν θέλει να μην στρουθοκαμηλίζει, ας ρίξει μια ματιά και στις θεσμικές-συνταγματικές βάσεις του.
Και άς καταλάβει ότι γι αυτά, την κύρια ευθύνη δεν την φέρουν οι «νεοεισερχόμενοι καταδρομείς», όπως τότε ο κ. Τσίπρας ή τώρα ο κ. Κασσελάκης, αλλά οι «πολύπειροι» εκτοξευτές τους. Μόνον τότε, άν θέλει, θα μπορεί και να καταπολεμήσει πολιτικά, δηλαδή πρακτικά, αυτόν τον άθλιο ελληνικό πολιτικό πολιτισμό
Το να κυνηγάς απλά τα συμπτώματα και τη σκιά του προβλήματος, και το να πετάς τη μπάλα στην Αμερικανική εξέδρα, δεν είναι πολιτική πράξη. Είναι παραπλανητικό πολιτικό εγχείρημα, μια ακόμη false flag operation, για να διαιωνίζεται το δομικό διπολικό μοντέλο και ο αρχηγισμός. Αλλά προς Θεού, με τα «επιθυμητά πρόσωπα» στρογγυλοκαθισμένα σαν καρεκλοκένταυρους στον «δικό μας» πόλο του τόσο βολικού διπόλου.

Γ. Β. Ριτζούλης