Ευρωεκλογές: Αποσιωπούμε την πορεία της πραγματικής οικονομίας και την αποτυχία του ελληνικού οικονομικού μοντέλου - Καθ΄ οδόν προς τον πάτο μεταξύ των χωρών-μελών της ΕΕ

Πως είδε η ελληνική δημόσια συζήτηση το πρόσφατο δημοσίευμα των Finacial Times για την πορεία της ελληνικής οικονομίας ; Στην καλύτερη περίπτωση, αυτό που συζητιέται είναι ότι το δημοσίευμα αποκαλύπτει ένα «παράδοξο»: Αφενός οι FT ομολογούν μια «εντυπωσιακή ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας», δηλαδή «της οικονομίας έτσι γενικά». Αυτό συμπεραίνουν από το 2 % της ανόδου του μέσου κατά κεφαλήν ΑΕΠ και τις αναβαθμίσεις από οίκους αξιολόγησης. Αφετέρου, η έγκυρη οικονομική εφημερίδα διαπιστώνει ότι την ίδια στιγμή που η χώρα καταγράφει τις καλύτερες πρόσφατες επιδόσεις στην Ευρωζώνη ως προς τους ονομαστικούς δείκτες (την «ανάπτυξη», το μέσο κατά κεφαλήν ΑΕΠ), άν μετρηθεί με πιο χειροπιαστά και πραγματικά οικονομικά μέτρα έχει γίνει η δεύτερη φτωχότερη μεταξύ των 27 χωρών της ΕΕ, με την Βουλγαρία στην τελευταία θέση. Και προετοιμάζεται να γίνει σύντομα η τελευταία, πίσω και από την Βουλγαρία. 

Πηγή: IMF, Datasets - World Economic Outlook (April 2024) - GDP per capita, current prices - Purchasing power parity - international dollars per capita

 

Μια «φωτογραφία υπό πιο στενή οπτική γωνία» (1995-2023): GDP per capita at 2011 Purchasing power parity (S'000), σύγκριση με Πολωνία, Πορτογαλία, Ισπανία. Πηγή: IMF via © FT (In charts, Greece’s economy is rebounding - but there is far to go, 18.09.2018)

«H ελληνική οικονομία ανακάμπτει», αλλά «οι Έλληνες φτωχαίνουν». Αυτό είναι το εύκολο απόσταγμα της όποιας εγχώριας συζήτησης, ακόμη και όταν αυτή η συζήτηση δεν συσκοτίζει εντελώς τα σημαντικά, φλυαρώντας λαϊκίστικα για τα ασήμαντα. 

Φυσικά δεν φτωχαίνουν όλοι οι Έλληνες. Αλλά αυτό δεν είναι αντικείμενο του δημοσιεύματος των FT και θα το ερευνήσουμε σε άλλη δημοσίευση.

Ωστόσο, από την άλλη πλευρά οι δύο διαφορετικοί οικονομικοί δείκτες που χρησιμοποιούν για να τεκμηριώσουν το δημοσίευμα τους οι Finacial Times, εξηγούν εύγλωττα γιατί το υποτιθέμενο παράδοξο δεν είναι καθόλου παράδοξο: Η μεν ανάκαμψη «της οικονομίας» και η μείωση του ποσοστού του δημόσιου χρέους (η οποία διευκολύνει τις αναβαθμίσεις των οίκων) προκύπτουν από τις εθνικές επιδόσεις ως προς τον Δείκτη «Μέσο Κατά Κεφαλήν Ακαθάριστο Εθνικό Προιόν» (ΑΕΠ). Η δε οπισθοδρόμηση στη σκάλα του βιοτικού επιπέδου σε σύγκριση με τις άλλες 26 χώρες της ΕΕ, δηλαδή η αυξανόμενη απόκλιση από την πορεία του ευρωπαϊκού μέσου όσου, προκύπτουν από τις εθνικές επιδόσεις ως προς τον Δείκτη  «Μέσο Κατά Κεφαλήν ΑΕΠ Ανηγμένο σε Αγοραστική Δύναμη (GDP per capita at PPP - Purchasing Power Parity)».

Λογικό συμπέρασμα: Η Ελλάδα είναι χώρα στην οποία η  εσωτερική αγορά δημιουργεί τιμές βασικών καταναλωτικών ή διαρκών αγαθών και υπηρεσιών δυσανάλογα ακριβές σε σύγκριση με το μέσο εισόδημα των πολιτών. Επιπλέον, η άνοδος των τιμών σ΄ αυτή την εσωτερική αγορά είναι ταχύτερη από την άνοδο του μέσου εισοδήματος. Άλλωστε, από αυτήν ακριβώς την ταχύτερη (συγκριτικά με άλλες χώρες) άνοδο των τιμών στην εσωτερική της αγορά. τροφοδοτείται και μεγάλο μέρος της συγκριτικά με άλλες χώρες ταχύτερης ανόδου του ελληνικού μέσου κατά κεφαλήν ΑΕΠ.

Κεραυνός εν αιθρία; Παροδικό φαινόμενο; Φταίνε κυρίως εξωγενείς αιτίες; Δηλαδή οι δύο πόλεμοι, και ιδίως η νέα παγκόσμια γεωστρατηγική πραγματικότητα που ξημέρωσε την 24η Φεβρουαρίου 2022; Φταίνε τα επακόλουθα της παγκόσμιας πανδημίας; Μήπως βασική αιτία ήταν η γρήγορη άνοδος του κόστους των καυσίμων, η οποία είχε ξεκινήσει σχεδόν έναν χρόνο πριν την έναρξη της εισβολής στην Ουκρανία και καταλάγιασε περίπου ένα χρόνο μετά την έναρξη της εισβολής; Μήπως φταίνε κυρίως οι πολυεθνικές εταιρείες, αυτές που κυριαρχούν στην εφοδιαστική αλυσίδα και μας προμηθεύουν βασικά εισαγώγιμα αγαθά;

Ή μήπως αυτή η κακοδαιμονία είναι επακόλουθο της οικονομικής κρίσης και της λιτότητας που ήρθε στην Ελλάδα - δήθεν ξαφνικά - μετά το 2010;

Ας δούμε «όλο το video». Το δημοσίευμα των Finacial Times είναι απλή στιγμιαία απεικόνιση. Όπως φαίνεται στα διαγράμματα, τα διαθέσιμα στοιχεία από το ΔΝΤ για τη διαμόρφωση της πορείας  του Μέσου (και όχι του πιο αντιπροσωπευτικού Διάμεσου) κατά κεφαλήν ΑΕΠ PPS (ωστόσο με αναγωγή σε αγοραστική δύναμη) στη μακρά διάρκεια 1980-2024, δίνουν μια πρώτη γεύση. Μια σύγκριση της ελληνικής «διαδρομής» αυτής της περιόδου με ενδεικτικών, κατάλληλων για παραλληλισμό χωρών Ιταλία, Κροατία, Πορτογαλία, Λιθουανία, Ρουμανία και Πολωνία, καθώς και η προβολή για το άμεσο μέλλον, δείχνουν πρώτα-πρώτα δύο πράγματα: (1) Υπό τις παρούσες προϋποθέσεις (ισχύον παραγωγικό μοντέλο) η Ελλάδα αδυνατεί να παρακολουθήσει αυτό το «σμήνος» χωρών. Και (2), η ελληνική έξαρση της περιόδου 2003-2010 ήταν μια παροδική «κατάσταση εξαίρεσης», δηλαδή άν το διατυπώσουμε σε πιο οικονομική γλώσσα, μια μη βιώσιμη φούσκα. Με την πρώτη αφορμή (2008) έσκασε, όπως κάνουν όλες οι φούσκες.

Προκαταρκτικό συμπέρασμα: Το μεταπολιτευτικό, ή μάλλον μεταπολεμικό, ελληνικό οικονομικό μοντέλο, συντομογραφικά η οικονομία με βάση τις «τρείς βαρειές ελληνικές βιομηχανίες» τουρισμός-οικοδομή-ναυτιλία, στηριζόταν και στηρίζεται σε πήλινα πόδια και σε συνταγές που παράγουν οικονομίες αποτυχημένες. Αλλά παράγουν ενδεχομένως παροδικές έντονες «εξάρσεις» του ΑΕΠ. Μετά έρχεται η «προσγείωση».

Ωστόσο, τα μοντέλα αυτά παράγουν επίσης πλουτισμό μειοψηφικών (αλλά όχι αριθμητικά ασήμαντων και καθόλου πολιτικά ανενεργών) κοινωνικών και επαγγελματικών στρωμάτων, και μάλιστα δυσανάλογο σε πλήθος και ισχύ με τη γενική εικόνα στασιμότητας.  Αυτή η μερίδα κοινωνικής διαστρωμάτωσης, ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά της οποίας είναι η πολύ μεγαλύτερη από το μέσο όρο της ΕΕ αναλογία απασχόλησης ελευθεροεπαγγελματικού και μικροεπιχειρηματικού τύπου, είναι εκτός των άλλων ισχυρός συντελεστής μιας υπερβάλλουσας ζήτησης καταναλωτικών υπηρεσιών και αγαθών. Δηλαδή καθιστά εφικτή (και κερδοφόρα για τους προμηθευτές) μια άνοδο των τιμών στην εσωτερική αγορά ταχύτερη από την άνοδο του μέσου εισοδήματος. Με άλλα λόγια, είναι τροφή που τρέφει τόσο τον πληθωρισμό της απληστίας, όσο και τις παροδικές εξάρσεις του κατά κεφαλήν ΑΕΠ, τις δυσανάλογες με τον μέσο όρο των χωρών της ΕΕ.

Αυτό εξηγεί και τη μακροχρόνια σταθερότητα του μοντέλου: Εκτός από τη σταθερότητά του ως οικονομικό μοντέλο και ως παράγοντας αδράνειας κοινωνικών συμπεριφορών, παράγει και δραστήρια πολιτική πελατεία ικανή να στηρίζει ένα σταθερό πρότυπο κομματικού συστήματος.

Εξηγεί ενδεχομένως και την άμεση ή έμμεση πολιτική στήριξη που απολαμβάνει αυτό το μοντέλο οικονομίας από πολιτικό φάσμα ευρύτατο, ακόμη και από σημεία του με ακραίες συντεταγμένες, δεξιά, αριστερά, πάνω, κάτω και πλαγίως.

Εξηγεί και την αποσιώπηση ή συσκότιση του ζητήματος, τόσο από τις βασικές πολιτικές δυνάμεις, «κεντρικές» ή «ακραίες», «μετριοπαθείς» ή «πολωτικές», «δεξιές» ή «αριστερές», όσο και στην καθιερωμένη δημόσια συζήτηση, έντυπη, τηλεοπτική ή διαδικτυακή. Ακόμη και σε στιγμές εκλογών. Κοινοβουλευτικών ή ευρωπαϊκών. Κυρίως στις στιγμές αυτές.

Αλλά αυτό είναι θέμα μεγάλης και δύσκολης συζήτησης.

Γ. Ρ.

Όλο και πιο αδύναμος κρίκος στην αλυσίδα της ΕΕ: Ελλάδα και χώρες της πρώην ΕΣΣΔ και του πρώην Ανατολικού Μπλοκ, από το 1989-2023

 

 

 

Γυρίζοντας τον Κέυνς ανάποδα: Η κραιπάλη στην άνοδο και η λιτότητα στην πτώση - Το πολιτικό «κεφάλαιο» Καραμανλή του Νεότερου