Στο Σεράγεβο, πρίν και μετά τον πόλεμο (1992-1995) : Bijelo Dugme - Jer Κad ostariš Ο αγώνας με τον χρόνο, «που όλους θα μας νικήσει»**

Γιατί, όταν γερνάς

Κανείς δεν σου χτυπά την πόρτα

Ούτε ρυάκι με ασημένια ψάρια

Oύτε μικρό πουλάρι με το υγρά του μάτια

Ούτε μηλιά ανθισμένη, κανείς

Μόνο εγώ
 

Όταν γεράσεις
Σαν συννεφάκι αχνού πάνω από τον καφέ σου
Θα έρχομαι καλοντυμένος 
Θα ησυχάζω μόλις ψιθυρίσεις τ' όνομά μου
Και ήρεμα, αβίαστα, κυλήσει
Για μένα, το τελευταίο σου δάκρυ


Ένα μετά το άλλο
Τρένα περνούν αργά
Και όπως το συνηθίζεις
Θα βάζεις ορχιδέες στα παράθυρα
Μου φαίνεται αρχίζει 
Ο μήνας του Ραμαζανιού ٭
Ω, κάπως θλιμμένα είναι
Όταν γερνάς

Jer, kad ostariš 
Niko ne kuca na tvoja vrata
Ni potok s ribama od srebra
Ni mlado ždrijebe vlažna oka
Ni jabuka u cvatu, niko
Samo ja

Kad ostariš
Kao oblak u tvojoj kafi
Doći ću u krombi kaputu
I ćut ću kad ti se moje ime omakne
I krene polako, sama od sebe
Poslednja suza za mene

Jedan za drugim vozovi 

Polako prolaze 

Kao i obično stavićeš 

Kačune u prozore 

Čini mi se da mjesec 

Ramazana počinje٭ 

Oooo, pomalo je tužno 

Kada ostariš

(στίχοι και μουσική του Goran Bregović, από το άλμπουμ Kosovka djevojka - «Το κορίτσι από το Κοσσυφοπέδιο», 1984, του συγκροτήματος Bijelo Dugme - «Λευκό Κουμπί»).

 

Στον Κύκλο του Κοσσυφοπεδίου, (Σερβική επική ποίηση του μεσαίωνα), εξέχουσα θέση έχει η περίφημη Μάχη του Κοσσυφοπεδίου το 1389 μεταξύ της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και του στρατού του τότε Πριγκιπάτου της Σερβίας. Σε βοήθεια των Σέρβων είχαν προστρέξει δυνάμεις του Βοσνιακού Βασιλείου του βασιλέως Τβέρκο Α' Κοτρομάνιτς υπό τον Βογόμιλο δούκα Βλάτκο Βούκοβιτς, ιππότες των Ούγγρων και των υπό ουγγρική κυριαρχία Κροατών, καθώς και Αλβανοί μαχητές καθοδηγούμενοι από τον οίκο ευγενών Kastrioti (του περίφημου Σκεντέρμπεη). Στη μάχη σκοτώθηκαν και οι 2 αρχηγοί, ο σουλτάνος Μουράτ Α' και ο Σέρβος πρίγκηπας (kral) Λάζαρος Χρεμπελιάνοβιτς. 

Αυτή η μεγάλη μάχη, άν και αμφισβητούμενης κατάληξης, σήμανε την αρχή του τέλους του μεσαιωνικού Σερβικού κράτους - της άλλοτε κραταιάς Αυτοκρατορίας των Νεμανιδών. Σε λιγότερο από 100 χρόνια, λίγο μετά την πτώση της Κωνσταντινούπολης (1463) οι Οθωμανοί κατέλυσαν και το μεσαιωνικό Βασίλειο της Βοσνίας, στο οποίο είχε περιέλθει το Σερβικό στέμμα, σκοτώνοντας και τον αιχμαλωτισμένο Βόσνιο βασιλιά Στέφανο Τομάσεβιτς, τελευταίο του οίκου των Κοτρομανιδών.

Κατά τον θρύλο, ένα Κορίτσι από το Κόσοβο περιπλανιέται στο πεδίο της φοβερής μάχης, ψάχνοντας για τον αγαπημένο της, που είχε υποσχεθεί να γυρίσει από τον πόλεμο σώος. Μαθαίνει ότι σκοτώθηκε. Στην περιπλάνησή της προσφέρει για ανακούφιση στους τραυματισμένους, νερό, κρασί και ψωμί. Το έπος τελειώνει με τους στίχους: «Αλίμονο, η φτωχή! Κακό το πεπρωμένο μου / Άν η φτωχή αγγίσω ένα πράσινο πεύκο / Μέχρι κι αυτό το πεύκο, θα μαραθεί».  
Ο ζωγράφος Uroš Predić φιλοτέχνησε τον ομώνυμο πίνακα το 1919. 

**   
...Θυμάσαι όλες τις βραδιές        Για κάτι δράκους που παλιά            Κι εγώ που θέλω απ' τη ζωή  
που μοιάζαν μεσημέρια              τρώγαν φιλιά να ζήσουν                  τα πάντα κι άλλο τόσο 
και ιστορίες που έζησες             και για του χρόνου τα σκυλιά          δεν βρίσκω κάτι ακριβό
και σου `μειναν στα χέρια.         που όλους θα μας νικήσουν            τώρα πιά να σου δώσω
       
(από του «Χρόνου τα σκυλιά» - video youtube, στίχοι Οδυσσέα Ιωάννου, μουσική Σωκράτη Μάλαμα)

٭ Ραμαζάνι: Στο Σεράγεβο (από όπου κατάγεται ο Γκόραν Μπρέγκοβιτς και οι περισσότεροι μουσικοί του Μπίελο Ντούγκμε - Λευκού Κουμπιού), όπως και στο σύνολο της Βοσνίας και Ερζεγοβίνης, η μεγαλύτερη ομάδα του πληθυσμού ανήκει στο Μουσουλμανικό θρήσκευμα. Από τους Βόσνιους, πολλοί, άν και δεν είναι θρησκευόμενοι, λογαριάζονται ωστόσο ως «Μουσουλμάνοι», επειδή αυτό σημαίνει ότι δεν είναι ούτε Σερβοβόσνιοι (δηλαδή Χριστιανοί Ορθόδοξοι, οι όροι είναι συνώνυμοι), ούτε Κροατοβόσνιοι, δηλαδή Χριστιανοί Ρωμαιοκαθολικοί. Ο ίδιος ο Μπρέγκοβιτς προέρχεται απο μεικτή οικογένεια, Σερβική και Κροατική, και εξακολουθεί να δηλώνει Γιουγκοσλάβος, πολίτης μιας χώρας που δεν υπάρχει πιά. 
Αλλά στον κύκλο του, τότε και τώρα, αυτοί οι Βόσνιοι Μουσουλμάνοι ποτέ δεν έπαυσαν να έχουν εξέχουσα θέση.
 

Ο μήνας του Ραμαζανιού είναι ο Αύγουστος, και στις γιορτές οι άνθρωποι θέλουν να είναι μαζί μ' αυτούς που αγαπούν. Τρένα περνούν, με ταξιδιώτες που επιστρέφουν στους δικούς τους. Ο ομιλητής σε πρώτο πρόσωπο σκέφτεται την αγαπημένη του, όταν αυτή θα είναι σε προχωρημένη ηλικία, τις θλίψεις και την μοναξιά που έρχονται μαζί με τα χρόνια. Ο ίδιος δεν θα 'ναι πια στον κόσμο τούτο, αλλά ακόμη και τότε, «σαν συννεφάκι αχνού πάνω από τον καφέ της», η ψυχή του δεν θα λείπει από το πλευρό της. Εκείνη, εξίσου σταθερή, δεν θα έχει αλλάξει ουσία με τα χρόνια. Η εσωτερική ομορφιά θ' αναζητά πάντα το εξωτερικό ισοδύναμο. Όπως και τώρα, στο μήνα του Ραμαζανιού θα στολίζει τα παράθυρα του σπιτιού της με φυτά ορχιδέας.

Σεράγεβο Bascarsija, Χριστούγεννα

Bijelo Dugme - Jer Κad ostariš




Blues from the Balcans...