Μπερντ Ούλριχ: Πετρέλαιο, αίμα και ασχετοσύνη - Οι εμμονές των ΗΠΑ με την Μέση Ανατολή

Bernd Ulrich: Öl, Blut und keine Ahnung, Die Zeit, 23.6.2025

 

O μακροχρόνιος παρεμβατισμός της Αμερικής στην Μέση Ανατολή απέτυχε. Όμως αυτό δεν σημαίνει ότι τελείωσε. Ο Τραμπ βομβαρδίζει και καυχιέται, λες και δεν ξέρει την προïστορία. Οι ΗΠΑ κάνουν συνεχώς τα ίδια λάθη στην Μέση Ανατολή. Παραβλέπουν πέντε σημαντικά μαθήματα.

Τα πράγματα στη Μέση Ανατολή συνήθως φαίνονται διαφορετικά από ό,τι είναι πραγματικά. Εξελίσσονται διαφορετικά από τους σχεδιασμούς και έχουν παρενέργειες πολύ πιο εκτεταμένες από οποιεσδήποτε προβλέψεις. Όμως αυτό δεν οφείλεται σε κανένα πραγματικό ή φανταστικό χαρακτηριστικό της «Ανατολής». Δεν υπάρχει καμιά οφθαλμαπάτη, ούτε φταίει η αποπνικτική ζέστη ή το πολύβουο παζάρι. μάλλον, Αυτή που συνεχίζει να πέφτει πάνω στα ίδια λάθη ξανά και ξανά είναι η ίδια η Δύση. Έχει συμφέροντα στην περιοχή, αλλά δεν έχει κανένα ενδιαφέρον γι' αυτήν.

Από αυτή την άποψη, το ερώτημα εάν η είσοδος των ΗΠΑ στον πόλεμο του Ισραήλ εναντίον του Ιράν ήταν δικαιολογημένη ή όχι, είναι σχεδόν άκυρο. Διότι ακόμη και αν το κίνητρο ήταν λογικό και έντιμο, οι συνέπειες μπορεί να είναι εντελώς παράλογες και αθέμιτες. Το αν η ρίψη αυτών των γιγαντιαίων βομβών από γιγαντιαία αεροπλάνα, θα έχει το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα (πυρηνικό αποκεφαλισμό του Ιράν) ή όχι, καθώς και αν τελικά θα έχουν και άλλες, εντελώς διαφορετικές συνέπειες, κανείς δεν το ξέρει ακόμη. Επομένως, λίγη επιφυλακτικότητα και ταπεινοφροσύνη θα ήταν καλός οδηγός. Ωστόσο, η ταπεινοφροσύνη είναι ακριβώς η ιδιότητα που λείπει από την πολιτική της Δύσης εδώ και 80 χρόνια ή και περισσότερο. Αν βέβαια παραβλέψουμε το γεγονός ότι η «ταπεινοφροσύνη» είναι λέξη άγνωστη για τον πολέμαρχο Τραμπ.

Αντίθετα με την ψευδαισθητική εικόνα που χωρίζει τον πλανήτη σε «Δύση» και σε «μη Δύση», «ο κόσμος στον οποίο η Ρωσία εισβάλλει και βασανίζει και ο κόσμος στον οποίο η Αμερική παράγει φτώχεια και εξευτελισμούς είναι ένας και ο αυτός κόσμος», ο μοναδικός που υπάρχει στην πραγματικότητα (Timothy Snyder, «Εμείς ενάντια στον κόσμο όλο - Τι κοινό έχουν η Ρωσία του Πούτιν και οι ΗΠΑ του Ντόναλντ Τραμπ»)  
  Η άρνηση των αξιών οικουμενικής ισχύος έγινε πάλι, στον 21ο αιώνα, μόδα και θανατηφόρο πολιτικό δηλητήριο. Υπάρχουν «δύο κόσμοι», ο κόσμος των «δικών μας» (στους οποίους οφείλουμε αλληλεγγύη) και ο κόσμος «των άλλων» (“αυτοί, αφού δεν είναι «δικοί μας», καλά να πάθουν” !). Η Γκρέτα Τούνμπεργκ υποστηρίζει και τους Ουκρανούς και τους Παλαιστίνιους; «Ακατανόητο»!

Πολλά συμφέροντα στην περιοχή – μηδενικό ενδιαφέρον για την περιοχή
Η θεμελιώδης αντίφαση της όλης δυτικής πολιτικής στην Μέση Ανατολή είναι η εξής: Η Δύση έχει συμφέροντα στην περιοχή αυτή, αλλά κανένα ενδιαφέρον για την ίδια την περιοχή. Αυτό οδηγεί για άλλη μια φορά στην μάταιη δράση. Ανεξάρτητα από το πόσο μεγάλες είναι οι βόμβες. Και ίσως, μέρος αυτής της έλλειψης ενδιαφέροντος είναι ακόμη και η ασάφεια στην ορολογία: Στις γερμανόφωνες χώρες λόγου χάρη [και όχι μόνον], δεν είναι καν απολύτως σαφές ποιές χώρες και ποιόν γεωγραφικό χώρο αποκαλούμε «Μέση Ανατολή», ποιόν «Εγγύς Ανατολή» και ποιόν «Εγγύς και Μέση Ανατολή».

 

Για να έχουμε μια εν συντομία προϊστορία της τωρινής αμερικανικής επίθεσης στις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν, ας ξεκινήσουμε από την 14η Φεβρουαρίου 1945. Ο τότε Αμερικανός Πρόεδρος Φράνκλιν Ντελάνο Ρούσβελτ και ο Σαουδάραβας βασιλιάς Αμπντουλαζίζ μπιν Σαούντ συναντήθηκαν πάνω στο καταδρομικό USS Quincy. Οι δύο άνδρες συμφώνησαν σε μια στρατηγική συνεργασία η οποία επικεντρώθηκε κυρίως στο πετρέλαιο και στην ασφάλεια. Ως αποτέλεσμα αυτής της συνεργασίας, το κράτος της ερήμου Σαουδική Αραβία, το οποίο τότε ήταν ακόμη φτωχό, έγινε γρήγορα μια χώρα πολύ πλούσια. Αυτό που προέκυψε, η χλιδή της εκεί ανώτερης τάξης, ο «άθεος τρόπος ζωής» της, οδήγησε τρεις δεκαετίες αργότερα την χώρα αυτή σε μια θρησκευτική κρίση, η οποία κορυφώθηκε με μια επίθεση ισλαμιστών εξτρεμιστών στην Μέκκα τον Νοέμβριο του 1979. Εκείνη η εξέγερση συντρίφτηκε, όμως η σύγκρουση μεταξύ του χρηματοδοτούμενου από το πετρέλαιο τρόπου ζωής και του Σαουδαραβικού θρησκευτικού φονταμενταλισμού, του Ουαχαμπισμού, ήρθε για να μείνει. Ο Οσάμα μπιν Λάντεν, γιος ενός πλούσιου Σαουδάραβα επιχειρηματία, ήταν και αυτός ένας από τους απρόθυμους για συμβιβασμό και, στις 11 Σεπτεμβρίου 2001, επιτέθηκε στις Ηνωμένες Πολιτείες, τις οποίες θεωρούσε ως πηγή της διαφθοράς των συμπατριωτών του.
Πρώτο μάθημα: Τα πετροδολάρια χρηματοδοτούν τον φονταμενταλισμό, και τελικά και την τρομοκρατία.
Το δεύτερο μέρος της προϊστορίας μπορεί να έχει ως αφετηρία την 19η Αυγούστου 1953, όταν οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Μεγάλη Βρετανία ανέτρεψαν τον πρώτο δημοκρατικά εκλεγμένο πρωθυπουργό του Ιράν, τον Μοχάμεντ Μοσαντέκ, προκειμένου να αφήσουν ως απόλυτο κυρίαρχο στο Ιράν τον πιο βολικό για αυτούς Σάχη, τον Μοχάμεντ Ρεζά Παχλεβί, επειδή ήταν πιο φιλικός προς την Δύση και, κυρίως, πρόθυμος να πουλήσει το πετρέλαιό του φθηνότερα από τον Μοσαντέκ. Ωστόσο, ο Σάχης, κατά την γνώμη της πλειοψηφίας του ιρανικού πληθυσμού ήταν υπερβολικά φιλοδυτικός και, προπαντός, όχι αρκετά πιστός στο Ισλάμ. Γι' αυτόν τον λόγο, η ιρανική κρίση, η οποία σε μεγάλο βαθμό ήταν θρησκευτική κρίση, εντάθηκε την ίδια χρονιά με τη Σαουδική Αραβία (1979), αν και με διαφορετικό αποτέλεσμα: Οι φονταμενταλιστές, αντι-ισραηλινοί και αντι-αμερικανοί μουλάδες κατέλαβαν την εξουσία.  

Δεύτερο μάθημα: Οι φιλοδυτικές παρεμβάσεις μπορούν εύκολα να οδηγήσουν σε αντι-δυτικές κυβερνήσεις.

Το τρίτο μέρος της προϊστορίας μπορεί να ξεκινήσει από εκείνη την χρονιά, χωρίς να μένει κανένα κενό. Οι ΗΠΑ υποστήριξαν τότε το Ιράκ του Σαντάμ Χουσεΐν στον πόλεμό του εναντίον του Ιράν, ο οποίος ξεκίνησε στις 22 Σεπτεμβρίου 1980. Ο υπολογισμός των ΗΠΑ ήταν ότι μέσα σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα, η νέα εξουσία των μουλάδων στην Τεχεράνη θα κατέρρεε υπό την πίεση του πολέμου. Στην πραγματικότητα, ο πόλεμος διήρκεσε οκτώ χρόνια. Περίπου ένα εκατομμύριο Ιρανοί πέθαναν, συμπεριλαμβανομένων πολλών παιδιών, και το ιρανικό καθεστώς αναδύθηκε ισχυρότερο από πριν. Στην διάρκεια του πολέμου, οι ΗΠΑ άλλαξαν στάση και άρχισαν να υποστηρίζουν και τα δύο εμπόλεμα μέρη ταυτόχρονα. Ο Σαντάμ Χουσεΐν τελικά χρεοκόπησε την χώρα του και στις 2 Αυγούστου 1990 εισέβαλε στο πλούσιο αλλά στρατιωτικά ανυπεράσπιστο Κουβέιτ. Στη συνέχεια οι ΗΠΑ εισέβαλαν στο Ιράκ για να ακυρώσουν την εισβολή· και επίσης, όπως είπαν, για να αποκατασταθεί το διεθνές δίκαιο. Αυτά, τότε. Ωστόσο άφησαν τον Σαντάμ στην εξουσία στο Ιράκ. Το Ιράν, με τη σειρά του, κατά τη διάρκεια εκείνου του τρομερού πολέμου με το Ιράκ, επανεκκίνησε το πυρηνικό πρόγραμμα το οποίο είχε εγκαινιάσει ο Σάχης.

Σημείωση: Συχνά συμβαίνει το αντίθετο από το αποσκοπούμενο.
Τρίτο μάθημα: Αν θέλετε να παίξετε σκάκι με τα τοπικά πιόνια της Μέσης Ανατολής, αργά ή γρήγορα θα καταλήξετε να είστε εσείς ένα πιόνι στη σκακιέρα.
Αν οι Αμερικανοί είχαν ενδιαφερθεί σοβαρά για την περιοχή, αν είχαν μάθει και είχαν λάβει υπόψη τα τρία πρώτα μαθήματα, τότε το τέταρτο μέρος της προϊστορίας δεν θα είχε συμβεί ποτέ. Δυστυχώς, μετά την 11η Σεπτεμβρίου 2001 - ιδού το τέταρτο μέρος του προϊστορίας - κατέληξαν στο ακριβώς αντίθετο συμπέρασμα: Όχι σε λιγότερη επέμβαση, αλλά σε περισσότερη. Και επειδή βλέποντας υπό το πρίσμα του προϊστορίας, αυτή η επιλογή τους ήταν εντελώς εκτός πραγματικότητας, χρειάστηκαν μια πραγματική ιδεολογία για τις επόμενες επεμβάσεις: Τον παρεμβατισμό. Η εκστρατεία κατά του Αφγανιστάν ήταν από μόνη της τόσο πειστική όσο μας φαίνεται τώρα το χτύπημα κατά του Ιράν. Μόνον που κατέληξε σε καταστροφή. Για μια φορά ακόμη, το τέλος του πολέμου καταβρόχθισε τον λόγο του πολέμου, και η αποτυχία στα τεκταινόμενα της αληθινής πραγματικότητας καταβρόχθισε τα κίνητρα.
Και επειδή ως μέσο στρατιωτικής υπερνίκησης της μικρής χώρας του Αφγανιστάν, είχαν επινοήσει μια ιδεολογία αλλαγής καθεστώτος (Regime-Change) για ολόκληρη τη Μέση Ανατολή, επενέβησαν τότε ξανά. Στις 20 Μαρτίου 2003 άρχισε μια επίθεση στο Ιράκ, με επικεφαλής τις ΗΠΑ και τη Μεγάλη Βρετανία, οι οποίες είχαν ήδη επιδείξει στην περίπτωση του Ιράν πόσο προνοητικές ήταν. Και αυτός ήταν, φυσικά, ένας πόλεμος με στόχο ευγενή: Την εξάλειψη όπλων μαζικής καταστροφής (τα οποία δεν υπήρχαν) και την ανατροπή ενός κακού δικτάτορα (τον οποίο, ωστόσο, είχαν πριν υποστηρίξει επί δύο δεκαετίες). Φυσικά, η Δύση κέρδισε αυτόν τον πόλεμο. Όμως στη συνέχεια κυριάρχησε για άλλη μια φορά η έλλειψη ενδιαφέροντος για την περιοχή και τους ανθρώπους της. Δεν είχαν ιδέα τι θα μπορούσε να συμβεί μετά τη νίκη.
Επιπλέον, προς προφανή έκπληξη των Δυτικών στρατηγών, αποδείχθηκε ότι η πλειοψηφία του λαού στο Ιράκ ασπαζόταν ίδιου δόγματος μουσουλμανική πίστη με τους Ιρανούς: Είναι Σιίτες.
Επομένως  η Πύρρειος νίκη εναντίον του Σαντάμ είχε δύο συνέπειες. Πρώτον, ενίσχυσε το Ιράν, σε αντίθεση με όσα πίστευαν υποστηρικτές του πολέμου όπως ο Μπενιαμίν Νετανιάχου. Δεύτερον, ο εμφύλιος πόλεμος που διαδέχθηκε την αμερικανική αποχώρηση ξαναγέννησε ένα νέο κύμα ισλαμιστικής τρομοκρατίας υπό το όνομα IS (Ισλαμικό Κράτος), εναντίον της προηγούμενης ενσάρκωσής του ως Αλ Κάιντα είχε γίνει τόσο μεγάλος πόλεμος. Με τη σειρά του, το καθεστώς των μουλάδων στο Ιράν, από την ανατροπή του παλιού εχθρού τους Σαντάμ έβγαλε το συμπέρασμα ότι μια χώρα σαν τη δική τους δεν ήταν ασφαλής από μια αμερικανική εισβολή χωρίς πυρηνική βόμβα. Και αγόρασαν ακόμη περισσότερες φυγοκεντρικές μηχανές.
Τέταρτο μάθημα: Είναι πάντα πιο πιθανό να συμβεί το αντίθετο από αυτό που επιδιώκεις παρά αυτό που επιδιώκεις.

Τα κενά λόγια του Μπαράκ Ομπάμα
Όποιος πιστεύει ότι η Δύση, αφού έμαθε με οδυνηρό τρόπο το τέταρτο μάθημα, θα λάμβανε τουλάχιστον υπόψη τα άλλα τρία, έκανε λάθος. Πράγματι, στις 19 Μαρτίου 2011, οι ΗΠΑ επενέβησαν ξανά, αυτή τη φορά ως αντίδραση σε έναν εμφύλιο πόλεμο στη Λιβύη, για να ανατρέψουν τον ηγέτη της Λιβύης Μουαμάρ αλ-Καντάφι,  πράγμα που επέτυχαν. Αλλά και πάλι, δεν σκέφτονταν ποιό θα ήταν το αποτέλεσμα στο τέλος, και ο κύριος μοχλός αυτού του πολέμου, η τότε Υπουργός Εξωτερικών Χίλαρι Κλίντον, δεν γνώριζε περισσότερα για τη Λιβύη από ό,τι γνώριζε ο Τζορτζ Μπους για το Ιράκ. Μέχρι σήμερα, η Λιβύη παραμένει μια διαιρεμένη χώρα και, επιπλέον, ένα σημαντικό σημείο διέλευσης για την τρομοκρατία και για τους διακινητές που φέρνουν πρόσφυγες στην Ευρώπη, πράγμα που με τη σειρά του αποσταθεροποιεί την πολιτική κατάσταση εδώ στην ήπειρό μας.
Ένα (προσωρινό) τελικό σημείο στην παρεμβατική φάση έθεσε στην συνέχεια ο Μπαράκ Ομπάμα, όταν, στις 20 Αυγούστου 2012, έθεσε στον Σύριο δικτάτορα Άσαντ, ο οποίος βρισκόταν επίσης στη δίνη εμφυλίου πολέμου, μια κόκκινη γραμμή σχετική με την χρήση χημικών όπλων. Ωστόσο, όταν αυτή η γραμμή ξεπεράστηκε, η πράξη του Άσαντ παρέμεινε χωρίς συνέπειες. Ο λόγος των ΗΠΑ είχε καταστεί κενός.

Η πολιτική των ΗΠΑ στερείται ταπεινοφροσύνης. Η σύγχυση που προκαλεί είναι τραγική.
Πέμπτο μάθημα: Η ιδεολογία του παρεμβατισμού έχει αποτύχει. Αυτό δεν σημαίνει ότι έχει τελειώσει, όπως μπορούμε να διαπιστώσουμε αυτές τις ημέρες.
Την περασμένη εβδομάδα, πραγματοποιήθηκε μια αξιοπρόσεκτη τηλεοπτική μονομαχία μεταξύ του αρχι-αντιδραστικού τηλεοπτικού σχολιαστή Τάκερ Κάρλσον (Tucker Carlson) και του όχι λιγότερο αντιδραστικού Ρεπουμπλικάνου γερουσιαστή Τεντ Κρουζ (Ted Cruz). Ο δεύτερος υποστήριξε την αμερικανική επέμβαση κατά του Ιράν και τότε ο αντι-επεμβατικός Κάρλσον τον ρώτησε πόσους κατοίκους έχει το Ιράν και ποια είναι η εθνοτική και θρησκευτική του σύνθεση. Όμως, ούτε ο ίδιος ο Κρουζ γνώριζε. Ωστόσο, ο αντίπαλός του του απάντησε ότι λίγα πράγματα έχει ανάγκη να γνωρίζει κανείς για τις χώρες των οποίων τις κυβερνήσεις σκοπεύει να ανατρέψει.
Επομένως, το ανησυχητικό είναι, ότι η τωρινή στρατιωτική επέμβαση της διοίκησης Τραμπ δεν λαμβάνει καθόλου υπόψη τα πέντε μαθήματα. Ούτε βέβαια διακρίνεται κάποια ταπεινοφροσύνη, μπροστά σε όλη την τραγική σύγχυση με τις επαναλαμβανόμενες μάταιες δράσεις της προηγηθείσας αμερικανικής πολιτικής στην Μέση Ανατολή. Κάνουν μάλλον το αντίθετο: Επεμβαίνουν και θριαμβεύουν, και μάλιστα καυχιούνται και θριαμβολογούν γι' αυτό που κάνουν, λες και δεν έχει συμβεί ποτέ αυτή η μακρά ιστορία αποτυχιών. Όπως αναμενόταν, ο Αμερικανός πρόεδρος δεν απέφυγε ούτε και τώρα, να μιλήσει κάποια στιγμή ακόμη και για αλλαγή καθεστώτος στο Ιράν. Προφανώς, όταν είπε αυτά ο Τραμπ, είχε ξεχάσει γιατί ήταν ριζικά αντίθετος στις επεμβάσεις μέχρι πριν από μια εβδομάδα.
Ίσως η Μέση Ανατολή είναι λιγότερο μυστηριώδης από εμάς, «την Δύση». Γιατί όμως μαθαίνουμε τόσο λίγα εμπλεκόμενου αυτήν την περιοχή;

Μια μακρά, ανιαρή διαδικασία συνέβαλε στην πτώση του Τείχους του Βερολίνου
Το ντοκυμανταίρ «The Helsinki Effect» του σκηνοθέτη Άρθουρ Φρανκ προβάλλεται αυτή την εποχή στους κινηματογράφους. Ανατρέχει στην διάσκεψη της ΔΑΣΕ της δεκαετίας του 1970 με έναν μάλλον ανάλαφρο τρόπο. Εκείνη η διάσκεψη, στην οποία συμμετείχαν 35 κράτη από την Ανατολή και από την Δύση, συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ, διήρκεσε χρόνια, ήταν λοιπόν μακρά και ανιαρή, όμως τελικά, συνέβαλε στην δημοκρατική ανατροπή της όλης σοβιετικής αυτοκρατορίας, συμπεριλαμβανομένης της πτώσης του Τείχους του Βερολίνου. Εάν λοιπόν τώρα, κάποιοι ενδιαφερόταν πραγματικά για την περιοχή της Μέσης Ανατολής και όχι μόνον για να προωθούν τα δικά τους συμφέροντα στην περιοχή αυτή, εάν  έπαιρναν τον Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ τόσο σοβαρά όσο σοβαρά είχαν πάρει τότε εκείνοι τον Λεονίντ Μπρέζνιεφ, και άν  έπαιρναν τον Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν όσο σοβαρά είχαν πάρει τότε τον Έριχ Χόνεκερ, τότε, ναι, τότε θα μπορούσε να ξεκινήσει, λόγου χάρη, μια τέτοια διαδικασία.
Και επίσης, πρέπει να εγκαταλείψουμε το πετρέλαιο, να προχωρήσουμε τελικά στην απαλλαγή από τον άνθρακα, από τα ορυκτά καύσιμα. Όλα αυτά τα πετροδολάρια που έχουν συσσωρευτεί εδώ και δεκαετίες δηλητηριάζουν [από πολιτικο-κοινωνική άποψη] την περιοχή της Μέσης Ανατολής και δημιουργούν κάθε τόσο υψηλό κόστος για την Δύση. Χρηματοδοτούν την τρομοκρατία, και εναντίον του Ισραήλ. Ενισχύεται η φυγή των πληθυσμών και τα προσφυγικά κύματα. Η Ρωσία ενδυναμώνεται και το καθεστώς των μουλάδων χρηματοδοτείται από την οικονομία των ορυκτών καυσίμων.
Και τώρα, το ιρανικό καθεστώς επισείοντας αντίποινα κατά των ΗΠΑ, απείλησε προς στιγμήν να ναρκοθετήσει το Στενό του Ορμούζ ή να επιτεθεί στις θαλάσσιες μεταφορές. Αυτό θα έθετε σε κίνδυνο το ένα τέταρτο της παγκόσμιας ζήτησης πετρελαίου.

Εν όψει όλων αυτών, το μόνο που μπορούμε να πούμε είναι: Τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα και οι αντλίες θερμότητας βοηθούν ενάντια στις δικτατορίες, ρωσικές και ιρανικές.
Ως κατακλείδα: Περισσότερη ΔΑΣΕ, λιγότερο CO₂. Αυτή θα ήταν μια καλή πρώτη προσέγγιση. Σκέφτεστε κάτι άλλο;

 

Αποτυχία στο πεδίο της πολιτικής και αποτυχία κοσμοϊστορικής κλίμακας: Ανθρωπογενής μεταβολή του κλίματος

Ο Bernd Ulrich σπούδασε πολιτικές επιστήμες, φιλοσοφία, γερμανική φιλολογία και κοινωνιολογία στο πανεπιστήμιο του Essen. Εργάστηκε ως δημοσιογράφος στις εφημερίδες Frankfurter Rundschau, taz, FAZ, Wochenpost και στο Tagesspiegel. Από το 2003 αναπληρωτής αρχισυντάκτης της Zeit, από το 2007 διευθυντής του τομέα πολιτικής.

Αρθρογραφία του Bernd Ulrich στην Zeit

 

 

Βλ. Timothy Snyder, Εμείς οι δυό ενάντια στον κόσμο όλο - Τι κοινό έχουν η Ρωσία του Βλαντίμιρ Πούτιν και οι ΗΠΑ του Ντόναλντ Τραμπ

 

Ρόμπερτ Κάπλαν και Κυριάκος Μητσοτάκης: Δελφικοί χρησμοί ή στρατηγική αυτονομία της Ευρώπης;  Ευχαριστούμε Αμερική, όμως φτάνει πιά !