Τόμας Ασσόιερ: Γιατί απέτυχε ο κυβερνητικός συνασπισμός SPD, Πρασίνων και Ελεύθερων Δημοκρατών; (Μέρος B΄)
Ο
κυβερνητικός συνασπισμός Σοσιαλδημοκρατών, Πρασίνων και Ελεύθερων
Δημοκρατών δεν διαλύθηκε μόνον λόγω προσωπικών ματαιοδοξιών και
κομματικών υπολογισμών. Οι βαθύτερες αιτίες δείχνουν προβλήματα τα οποία
σύντομα θα επιδεινωθούν με τον νέο κυβερνητικό συνασπισμό «Χριστανικής Ένωσης» και SPD στην Γερμανία.
Η πάλη των σκύλων-φυλάκων
Για ό,τι αφορά την κοινωνική ενσωμάτωση, ζητούμενο είναι τα μέλη μιας κοινωνίας «να σέβονται την τάξη πραγμάτων της» και να «τηρούν τους ισχύοντες κανόνες». Από την άλλη πλευρά, η συστημική ενσωμάτωση πρέπει να διασφαλίζει ότι «τα
υποσυστήματα ή επιμέρους συστήματα, όπως είναι η επιστήμη, η
εκπαίδευση, η υγειονομική περίθαλψη, το δίκαιο και η οικονομία, θα είναι
λειτουργικά ώστε να παράγουν τις αντίστοιχες υπηρεσίες τους» και «να μη παρεμποδίζουν το ένα το άλλο επειδή δεν συντονίζονται μεταξύ τους». Αυτά τα δύο καθήκοντα πράγματι απασχολούν αρκετά τους πολιτικούς, γράφει ο Schimank· ωστόσο η κυβέρνηση Σολτς διέκρινε και αναγνώρισε ότι την κοινωνία την απασχολεί και μια τρίτη προβληματική περιοχή η οποία εδώ και καιρό είναι παραμελημένη: Η οικολογική ενσωμάτωση. Κατ΄ αντιστοιχία, στον Κοκκινο-Πρασινο-Κίτρινο κυβερνητικό συνασπισμό υπό τον Σολτς αντιπροσωπεύθηκαν και τα τρία αυτά πεδία, το καθένα από ένα κόμμα και από τους «σκύλους - φύλακες των αντίστοιχων αξιών». Οι σκύλοι - φύλακες της οικολογικής ενσωμάτωσης εξορμούν από τον οίκο των Πράσινων, ενώ οι φύλακες της συστημικής ενσωμάτωσης δείχνουν τα δόντια τους («να αυξάνει το ΑΕΠ !») δεμένοι στο μακρύ, χαλαρό λουρί του FDP. Το SPD πάντα λύνει από τα λουριά και εξαπολύει τους δικούς του παλαιούς σκύλους - φύλακες και σκύλους της αυλής, όταν διακυβεύονται αξίες κοινωνικής ενσωμάτωσης όπως η αλληλεγγύη και η συνοχή. Αυτοί οι κόκκινοι σκύλοι-φύλακες - και για καλό λόγο - γαβγίζουν όλους όσοι δεν συνειδητοποιούν ότι μια «λειτουργική»
οικονομία και μια οικολογικά βιώσιμη κοινωνία «δεν μπορούν να
διασφαλιστούν μόνιμα εις βάρος της κοινωνικής συνοχής».
Αν ακολουθήσει κανείς το επιχείρημα του Schimank, τότε τα δρώμενα της κυβέρνησης του Βερολίνου ήταν ένα είδος δράματος στην οποία το υπουργικό συμβούλιο ήταν συνεχώς απασχολημένο με αυτές τις τρεις προβληματικές περιοχές, οι οποίες βρίσκονται σε σύγκρουση μεταξύ τους. Οικονομία, αλληλεγγύη, οικολογία. Οι τρεις διαστάσεις της ολοκλήρωσης και ενσωμάτωσης προκαλούσαν μια κουραστική, διαρκή σύγκρουση, η οποία υπερέβαινε κατά πολύ τις νευρωτικές προσωπικές στρατηγικές των συμμετεχόντων προκειμένου να τονώσει ο καθένας το δικό του προφίλ. Οι σκύλοι - φύλακες των αξιών έκαναν αισθητή την παρουσία τους μέρα-νύχτα και ωθούσαν σε αλληλοσυγκρουόμενους στόχους, επειδή «τα οφέλη στο ένα πεδίο συνοδεύονταν από βλάβες στα άλλα δύο». Η έκρηξη, προέβλεψε ο Schimank, θα ερχόταν την στιγμή που η εξισορρόπηση μεταξύ της συστημικής, της κοινωνικής και της οικολογικής ένταξης θα αποτύγχανε· ή, όπως πρέπει να προσθέσει κανείς μετά από αυτό που συνέβη με τον Christian Lindner, την στιγμή που η εξισορρόπηση δεν ήταν πια επιθυμητή από ένα από τα τρία κόμματα.
Αν ακολουθήσει κανείς το επιχείρημα του Schimank, τότε τα δρώμενα της κυβέρνησης του Βερολίνου ήταν ένα είδος δράματος στην οποία το υπουργικό συμβούλιο ήταν συνεχώς απασχολημένο με αυτές τις τρεις προβληματικές περιοχές, οι οποίες βρίσκονται σε σύγκρουση μεταξύ τους. Οικονομία, αλληλεγγύη, οικολογία. Οι τρεις διαστάσεις της ολοκλήρωσης και ενσωμάτωσης προκαλούσαν μια κουραστική, διαρκή σύγκρουση, η οποία υπερέβαινε κατά πολύ τις νευρωτικές προσωπικές στρατηγικές των συμμετεχόντων προκειμένου να τονώσει ο καθένας το δικό του προφίλ. Οι σκύλοι - φύλακες των αξιών έκαναν αισθητή την παρουσία τους μέρα-νύχτα και ωθούσαν σε αλληλοσυγκρουόμενους στόχους, επειδή «τα οφέλη στο ένα πεδίο συνοδεύονταν από βλάβες στα άλλα δύο». Η έκρηξη, προέβλεψε ο Schimank, θα ερχόταν την στιγμή που η εξισορρόπηση μεταξύ της συστημικής, της κοινωνικής και της οικολογικής ένταξης θα αποτύγχανε· ή, όπως πρέπει να προσθέσει κανείς μετά από αυτό που συνέβη με τον Christian Lindner, την στιγμή που η εξισορρόπηση δεν ήταν πια επιθυμητή από ένα από τα τρία κόμματα.
Στις πιο πολλές περιπτώσεις, η προστασία του κλίματος ήταν αυτή που συγκρούονταν με τις «λειτουργικές απαιτήσεις της παραγωγής ισχυρού οικονομικού αποτελέσματος». Αυτή η θεμελιακή σύγκρουση επιδεινώνεται από την δυνατότητα ισχυρών επιχειρήσεων να εκβιάζουν, να χρησιμοποιούν «το γεγονός ότι τα περιθώρια για κυνήγι του κέρδους γίνονται διαρκώς όλο και πιο στενά, ως ευκαιρία για να διερευνήσουν επιλογές εξόδου [μετεγκατάσταση παραγωγικών δραστηριοτήτων σε άλλη χώρα]».
Είναι προφανές πώς θα εκτονώσει αυτήν την τριπλή σύγκρουση η επόμενη ομοσπονδιακή κυβέρνηση: Με την ενεργητική άγνοια. Ο Φρίντριχ Μερτς, ως μελλοντικός καγκελάριος, θα περιορίσει την οικολογική ολοκλήρωση και θα βάλει λουρί στους Πράσινους σκύλους-φύλακες. Σ΄ αυτό είναι εναρμονισμένος με την σημερινή τάση. Μέχρι και η Ευρωπαϊκή Ένωση μειώνει επί του παρόντος τις φιλοδοξίες της στην πολιτική για το κλίμα. Στις ΗΠΑ, ο Ντόναλντ Τραμπ φωνάζει ξανά «drill, drill, drill», ενώ πολλοί πολίτες δεν νοιάζονται καθόλου για την υπερθέρμανση του πλανήτη. Παντού, με εξαίρεση την Κίνα, οι απατηλές υποσχέσεις του παρακμάζοντος καπιταλισμού των ορυκτών καυσίμων τρεμοπαίζουν για μια φορά ακόμη σε σύντομη αναλαμπή. Όταν ακτιβιστές για το κλίμα και οι Πράσινοι θα διαδηλώνουν, θα αντιμετωπίσουν οργισμένη αγανάκτηση, όχι μόνον από τους Ελεύθερους Δημοκράτες του FDP, αλλά και από τους συντηρητικούς της Χριστιανοδημοκρατίας, οι οποίοι δεν θα μπορέσουν ποτέ να συγχωρήσουν στον εαυτό τους αυτό που είναι ίσως το μεγαλύτερο λάθος στην ιστορία του κόμματός τους: Οι σκύλοι - φύλακες των χριστιανικών αξιών παρέδωσαν στους Πράσινους την ιδέα της Δημιουργίας της Πλάσης, χωρίς να δώσουν μάχη.
Xρήματα υπάρχουν. Και μάλιστα σε αφθονία
Ισως μια μέρα θα διαβάσουμε στα βιβλία της ιστορίας ότι την κυβέρνηση Σολτς την κατέστρεψε το ζήτημα της οικονομίας. Και πράγματι, φαίνεται ότι απέτυχε στην τρίτη διάσταση, στην οικολογική ολοκλήρωση, εξαιτίας στενότητας περιθωρίων οικονομικής ευελιξίας. Αυτό δεν προμηνύει τίποτε καλό για το μέλλον. Ο Φρίντριχ Μερτς γνωρίζει πολύ καλά ότι η εποχή της μεταφυσικής βεβαιότητας της προόδου έχει τελειώσει και ότι η καταστροφική για την φύση αντίληψη περί ελευθερίας έχει καταστεί μη αποδεκτή και εκτός πραγματικότητας. Του το δείχνουν αυτό με δυσοίωνο τρόπο και τα ξερά, απονεκρωμένα δάση της πατρίδας του Sauerland. Παρόλα αυτά θα καταφύγει στην άσκηση εμμονής και εγκαρτέρησης. Και στο βιβλίο Verkaufte Zukunft (Πουλημένο Μέλλον), γραμμένο από τον κοινωνιολόγο Jens Beckert, έκδοση Suhrkamp, Μάρτιος 2024, μπορείτε να διαβάσετε γιατί: Επειδή ο οικολογικός μετασχηματισμός είναι «πάνω από όλα πρόβλημα διανομής και αντιστάθμισης των απωλειών» και έρχεται σε αντίθεση με το καθιερωμένο «κοινωνικό μοντέλο της καπιταλιστικής νεωτερικότητας». Σ΄ αυτό το μοντέλο, «οι κοινωνικές συγκρούσεις δαμάζονται με την αύξηση της παραγωγής υλικών αγαθών και με την ευρεία διανομή τους». Εάν εισρεύσουν πάρα πολλά χρήματα στον οικολογικό μετασχηματισμό, θα υπάρξει έλλειψη χρημάτων για διανομή· και τότε οι ψηφοφόροι θα σταματήσουν στις κάλπες την πολιτική για προστασία του κλίματος.
Και όμως, δεν είναι αστείο, χρήματα υπάρχουν, και υπάρχουν άφθονα. Ο Becker υπολογίζει ότι πάνω από 450 τρισεκατομμύρια δολάρια έχουν επενδυθεί στις παγκόσμιες χρηματοπιστωτικές αγορές και δεν υπάρχει τίποτα που να εμποδίζει να χρησιμοποιηθεί μέρος αυτών «για “εργασίες καθαρισμού” των παράπλευρων ζημιών της καπιταλιστικής νεωτερικότητας». Όμως, με δεδομένο ότι «οι πολιτικές δυνάμεις που θα μπορούσαν να ενεργοποιήσουν αυτά τα χρήματα δεν φαίνονται πουθενά», οι κυβερνήσεις θα συνεχίσουν να διχάζονται από φαινομενικά ασυμβίβαστους στόχους και να συνθλίβονται από «φρένα χρέους».
Είναι προφανές πώς θα εκτονώσει αυτήν την τριπλή σύγκρουση η επόμενη ομοσπονδιακή κυβέρνηση: Με την ενεργητική άγνοια. Ο Φρίντριχ Μερτς, ως μελλοντικός καγκελάριος, θα περιορίσει την οικολογική ολοκλήρωση και θα βάλει λουρί στους Πράσινους σκύλους-φύλακες. Σ΄ αυτό είναι εναρμονισμένος με την σημερινή τάση. Μέχρι και η Ευρωπαϊκή Ένωση μειώνει επί του παρόντος τις φιλοδοξίες της στην πολιτική για το κλίμα. Στις ΗΠΑ, ο Ντόναλντ Τραμπ φωνάζει ξανά «drill, drill, drill», ενώ πολλοί πολίτες δεν νοιάζονται καθόλου για την υπερθέρμανση του πλανήτη. Παντού, με εξαίρεση την Κίνα, οι απατηλές υποσχέσεις του παρακμάζοντος καπιταλισμού των ορυκτών καυσίμων τρεμοπαίζουν για μια φορά ακόμη σε σύντομη αναλαμπή. Όταν ακτιβιστές για το κλίμα και οι Πράσινοι θα διαδηλώνουν, θα αντιμετωπίσουν οργισμένη αγανάκτηση, όχι μόνον από τους Ελεύθερους Δημοκράτες του FDP, αλλά και από τους συντηρητικούς της Χριστιανοδημοκρατίας, οι οποίοι δεν θα μπορέσουν ποτέ να συγχωρήσουν στον εαυτό τους αυτό που είναι ίσως το μεγαλύτερο λάθος στην ιστορία του κόμματός τους: Οι σκύλοι - φύλακες των χριστιανικών αξιών παρέδωσαν στους Πράσινους την ιδέα της Δημιουργίας της Πλάσης, χωρίς να δώσουν μάχη.
Ισως μια μέρα θα διαβάσουμε στα βιβλία της ιστορίας ότι την κυβέρνηση Σολτς την κατέστρεψε το ζήτημα της οικονομίας. Και πράγματι, φαίνεται ότι απέτυχε στην τρίτη διάσταση, στην οικολογική ολοκλήρωση, εξαιτίας στενότητας περιθωρίων οικονομικής ευελιξίας. Αυτό δεν προμηνύει τίποτε καλό για το μέλλον. Ο Φρίντριχ Μερτς γνωρίζει πολύ καλά ότι η εποχή της μεταφυσικής βεβαιότητας της προόδου έχει τελειώσει και ότι η καταστροφική για την φύση αντίληψη περί ελευθερίας έχει καταστεί μη αποδεκτή και εκτός πραγματικότητας. Του το δείχνουν αυτό με δυσοίωνο τρόπο και τα ξερά, απονεκρωμένα δάση της πατρίδας του Sauerland. Παρόλα αυτά θα καταφύγει στην άσκηση εμμονής και εγκαρτέρησης. Και στο βιβλίο Verkaufte Zukunft (Πουλημένο Μέλλον), γραμμένο από τον κοινωνιολόγο Jens Beckert, έκδοση Suhrkamp, Μάρτιος 2024, μπορείτε να διαβάσετε γιατί: Επειδή ο οικολογικός μετασχηματισμός είναι «πάνω από όλα πρόβλημα διανομής και αντιστάθμισης των απωλειών» και έρχεται σε αντίθεση με το καθιερωμένο «κοινωνικό μοντέλο της καπιταλιστικής νεωτερικότητας». Σ΄ αυτό το μοντέλο, «οι κοινωνικές συγκρούσεις δαμάζονται με την αύξηση της παραγωγής υλικών αγαθών και με την ευρεία διανομή τους». Εάν εισρεύσουν πάρα πολλά χρήματα στον οικολογικό μετασχηματισμό, θα υπάρξει έλλειψη χρημάτων για διανομή· και τότε οι ψηφοφόροι θα σταματήσουν στις κάλπες την πολιτική για προστασία του κλίματος.
Και όμως, δεν είναι αστείο, χρήματα υπάρχουν, και υπάρχουν άφθονα. Ο Becker υπολογίζει ότι πάνω από 450 τρισεκατομμύρια δολάρια έχουν επενδυθεί στις παγκόσμιες χρηματοπιστωτικές αγορές και δεν υπάρχει τίποτα που να εμποδίζει να χρησιμοποιηθεί μέρος αυτών «για “εργασίες καθαρισμού” των παράπλευρων ζημιών της καπιταλιστικής νεωτερικότητας». Όμως, με δεδομένο ότι «οι πολιτικές δυνάμεις που θα μπορούσαν να ενεργοποιήσουν αυτά τα χρήματα δεν φαίνονται πουθενά», οι κυβερνήσεις θα συνεχίσουν να διχάζονται από φαινομενικά ασυμβίβαστους στόχους και να συνθλίβονται από «φρένα χρέους».
Ο
φόβος συνεχίζει να εξαπλώνεται ολόγυρα και εταιρείες συνεχίζουν να απειλούν με μετεγκατάσταση. Ένα μετεωρολογικό μέτωπο που φέρνει καταρρακτώδεις βροχοπτώσεις κινείται πάνω από την Νότια Ισπανία και την ίδια ώρα, μπροστά από τη Γερμανική Καγκελαρία, ένας πολιτικός βγαίνει από το αυτοκίνητο του το οποίο έχει κινητήρα καύσης, και φωνάζει δυνατά «ελευθερία!».
Βιβλία: Rechtsradikale in Deutschland – Die alte und die neue Rechte (με τον Hans Sarkowicz), Mόναχο 1990, Was wird aus der Demokratie (συλλογικό έργο, επιμ. μαζί με τον Werner A. Perger), Leske und Budrich Verlag, Λεβερκούζεν 2000, Michael Haneke. Συνομιλίες με τον Thomas Assheuer, Alexander-Verlag, Βερολίνο 2008, Tragik der Freiheit. Von Remscheid nach Ithaka. Radikalisierte Sprachkritik bei Botho Strauß, Transcript Verlag, Μπίλεφελντ 2014
Ελληνικά: Η προδοσία της Αμερικής, Κρίση και Κριτική
Thomas Assheuer, How A Nationalist Autocracy Can Crush Democracy — A German Take On Trump's Return, Worldcrunch, 9.11.2024
Thomas Assheuer (Die Zeit, 10.5.2021): Freiheit und Corona - Die Panik der liberalen Geister (Ελευθερία και Covid - Πανικός στη σκέψη των Φιλελευθέρων)
Andreas Püttmann: Zwischen Christdemokratie und Rechtspopulismus, Blätter 5/2025
Το ρητό του Ernst-Wolfgang Böckenförde «Το φιλελεύθερο, εκκοσμικευμένο κράτος ζει και τρέφεται από προϋποθέσεις τις οποίες δεν μπορεί να εγγυηθεί αυτό το ίδιο» μπορεί να εφαρμοστεί και στα πολιτικά κόμματα. Ως σύνδεσμοι μεταξύ κοινωνίας και κράτους, τα κόμματα συμμετέχουν στην διαμόρφωση πολιτικής βούλησης του λαού [...] παρέχοντας πολιτική παιδεία, ηγούμενα στο πολιτικό πεδίο και ενσωματώνοντας στους κόλπους τους κατάλληλο πολιτικό προσωπικό. Η διαμόρφωση της ηγεσίας ενός κόμματος αποτελεί επομένως την αχίλλειο πτέρνα όχι μόνο των ίδιων των κομμάτων, αλλά και της δημοκρατίας. Ή όπως λέει ο λαός: «Το ψάρι βρωμάει από το κεφάλι».
Αυτό σημαίνει ότι το λάθος πολιτικό προσωπικό όχι μόνον μπορεί να μειώσει τη δημοτικότητα ενός κόμματος στους ψηφοφόρους, αλλά μπορεί επίσης να προκαλέσει μόνιμη βλάβη στην «ψυχή» ενός κόμματος και να την αλλάξει τόσο πολύ ώστε να καταντήσει αγνώριστη. Ο εκφυλισμός του «Grand Old Party», του Ρεπομπλικανικού, υπό τον Ντόναλντ Τραμπ στις ΗΠΑ, αλλά και των Τόρις υπό τον Μπόρις Τζόνσον, οι οποίοι ώθησαν τους Βρετανούς να εγκαταλείψουν την ΕΕ το 2016 - απόφαση για την οποία η πλειοψηφία σύντομα μετάνιωσε -, αποτελούν ιδιαίτερα εντυπωσιακά παραδείγματα. Αλλά και σε άλλες χώρες, είναι αδιαμφισβήτητη μια κρίση ειδικά του Συντηρητισμού: αυταρχική ριζοσπαστικοποίηση, επιθέσεις εναντίον της διάκρισης των εξουσιών, επιθέσεις εναντίον της ελευθερίας των μέσων ενημέρωσης και των θεμελιωδών πολιτικών δικαιωμάτων, καταλήψεις κοινοβουλίων όταν χάνεται η εξουσία. Εν ολίγοις διολίσθηση προς τον ακροδεξιό λαϊκισμό ή ακόμη και προς τον ακροδεξιό ριζοσπαστισμό [...]
Αυτό σημαίνει ότι το λάθος πολιτικό προσωπικό όχι μόνον μπορεί να μειώσει τη δημοτικότητα ενός κόμματος στους ψηφοφόρους, αλλά μπορεί επίσης να προκαλέσει μόνιμη βλάβη στην «ψυχή» ενός κόμματος και να την αλλάξει τόσο πολύ ώστε να καταντήσει αγνώριστη. Ο εκφυλισμός του «Grand Old Party», του Ρεπομπλικανικού, υπό τον Ντόναλντ Τραμπ στις ΗΠΑ, αλλά και των Τόρις υπό τον Μπόρις Τζόνσον, οι οποίοι ώθησαν τους Βρετανούς να εγκαταλείψουν την ΕΕ το 2016 - απόφαση για την οποία η πλειοψηφία σύντομα μετάνιωσε -, αποτελούν ιδιαίτερα εντυπωσιακά παραδείγματα. Αλλά και σε άλλες χώρες, είναι αδιαμφισβήτητη μια κρίση ειδικά του Συντηρητισμού: αυταρχική ριζοσπαστικοποίηση, επιθέσεις εναντίον της διάκρισης των εξουσιών, επιθέσεις εναντίον της ελευθερίας των μέσων ενημέρωσης και των θεμελιωδών πολιτικών δικαιωμάτων, καταλήψεις κοινοβουλίων όταν χάνεται η εξουσία. Εν ολίγοις διολίσθηση προς τον ακροδεξιό λαϊκισμό ή ακόμη και προς τον ακροδεξιό ριζοσπαστισμό [...]
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου