Πετρελαιοχώρες εναντίον «Κρατών της Ηλεκτρικής Ενέργειας»

της Σουζάνε Γκέτσε

 

© Susanne Götze: Kampf der Welten - Ölländer gegen Elektrostaaten, Der Spiegel, 8.11.2025, αρχειοθετημένο και εδώ

 

Ήδη από την έναρξη της 30ής Διάσκεψης Κορυφής του ΟΗΕ για την Κλιματική Αλλαγή (COP30) στην Βραζιλία, ένα είναι σαφές: Ολοένα και περισσότερο η Διεθνής Κοινότητα χωρίζεται σε δύο μπλοκ. Η διαχωριστική γραμμή αφορά λιγότερο την ίδια την προστασία του περιβάλλοντος και περισσότερο απτά οικονομικά συμφέροντα. Τρία μαθήματα από την συνάντηση αρχηγών κρατών και κυβερνήσεων και τις απουσίες άλλων ομολόγων τους, από την Susanne Götze, απεσταλμένη του Spiegel στο Μπελέμ της Βραζιλίας

Οι δρόμοι γύρω από το κεντρικό Δημοτικό πάρκο στο Μπελέμ της Βραζιλίας μυρίζουν ακόμη πίσσα, το χρώμα στον πρόσφατα χαραγμένο και σηματοδοτημενο ποδηλατόδρομο είναι μόνο λίγων ημερών και στο κλιματιζόμενο συνεδριακό κέντρο εξακολουθούν να ακούγονται ήχοι σφυριών και πριονιών. Οι τουαλέτες ακόμη δεν έχουν νερό. Λίγες μέρες πριν από την επίσημη έναρξη της 30ής Διάσκεψης Κορυφής του ΟΗΕ για την Κλιματική Αλλαγή, πολλά φαίνονται ακόμη να είναι προσωρινές λύσεις υπό κατασκευή.
Όμως, στο τέλος τούτης της εβδομάδας, πολιτικές διασημότητες περπατούσαν ήδη στις μισοτελειωμένες αίθουσες: 57 αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων ήρθαν στην πόλη της βόρειας Βραζιλίας, στον Αμαζόνιο. Ανάμεσα σ΄ αυτούς είναι ο Γερμανός Καγκελάριος Φρίντριχ Μερτς, ο Βρετανός πρωθυπουργός Κιρ Στάρμερ, ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν και η πρόεδρος της Επιτροπής της ΕΕ Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν. Φυσικά και ο ίδιος ο οικοδεσπότης, ο Βραζιλιάνος Πρόεδρος της Δημοκρατίας Λουίς Ινάσιο Λούλα ντα Σίλβα.

Ωστόσο, τέσσερις από τους πέντε μεγαλύτερους ρυπαντές του κλίματος, η Κίνα, οι ΗΠΑ, η Ινδία και η Ρωσία, έστειλαν μόνον αντιπροσώπους ή δεν παρευρέθηκαν καθόλου.

Belem: Στάρμερ, Λούλα ντα Σίλβα Πρίγκηπας Ουίλιαμ   © BBC

Ο διήμερος μαραθώνιος ομιλιών με περίπου 140 εμφανίσεις θέτει τον τόνο για τις επόμενες δύο εβδομάδες της 30ής Διάσκεψης του ΟΗΕ για την Κλιματική Αλλαγή. Αποκαλύπτει ποιος καθυστερεί και εμποδίζει την πρόοδο, ποιος συνωμοτεί με ποιον. Και στο τέλος, θα φανεί  ποιος θα αναδειχθεί νικητής και ποιός ηττημένος. Και πρωτίστως δείχνει πόσο ραγδαία αναδιαμορφώνεται η παγκόσμια τάξη πραγμάτων τούτη τη στιγμή.
Ιδού τρία μαθήματα από τις εμφανίσεις και τις απουσίες στο Μπελέμ:

© Metrópoles, 6.11.2025

1. Κίνα: Η νέα υπερδύναμη
Η Κινεζική κατασκευάστρια εταιρεία ηλεκτρικών οχημάτων BYD είναι πλέον η τέταρτη μάρκα αυτοκινήτων ως προς τις καλύτερες πωλήσεις παγκοσμίως. Έχει ξεπεράσει ακόμη και την Αμερικανική Tesla. Προηγουμένως, οι αρχηγοί κρατών καυχιόντουσαν ότι κατείχαν μια Γερμανική Mercedes S-Class. Tώρα η Κίνα θέτει τα πρότυπα για τη νέα πράσινη πολυτέλεια.
Το Μέσο Βασίλειο έχει αναλάβει ηγετικό ρόλο μεταξύ των λεγόμενων «Κρατών του Ηλεκτρισμού», των χωρών που επενδύουν εντατικά σε πράσινες τεχνολογίες και στην ενεργειακή μετάβαση. Η προστασία του κλίματος, όπως έγινε στο Μπελέμ πιο ξεκάθαρο σε σύγκριση με τα άλλα συνέδρια για το κλίμα των προηγούμενων ετών, είναι μια Business-Case, επιχειρηματική υπόθεση, μια νέα αγορά πολλών δισεκατομμυρίων. Και αυτό ακριβώς, δημιουργεί τώρα έναν σοβαρό ανταγωνιστή απέναντι στις παλιές τεχνολογίες, οι οποίες βασίζονται στο πετρέλαιο και το φυσικό αέριο.
Τα πετρελαιοκράτη και «τα κράτη της ηλεκτρικής ενέργειας», όπως ήδη τα αποκαλούν ακόμη και εδώ στο Μπελέμ, ανταγωνίζονται για την κυριαρχία. Και στην περίπτωση της Κίνας, πίσω από την στάση της υπάρχουν ως κίνητρα όχι μόνον το συμφέρον του οικονομικού κέρδους αλλά και γεωπολιτικοί υπολογισμοί. Για τους Κινέζους, η πράσινη μετάβαση είναι το κλειδί για πολλές αγορές.

BYD από την Κίνα στο εργοστάσιο: Tέταρτη σε πωλήσεις μάρκα αυτοκινήτων παγκοσμίως - © Lucio Tavora / Xinhua / AFP.  O Λούλα ντα Σίλβα προσερχόμενος στην COP30 - © AFP via Der Spiegel

Το γεγονός ότι ο Ντόναλντ Τραμπ έχει εγκαταλείψει την προστασία του κλίματος είναι βούτυρο στο ψωμί του Πεκίνου. Οι ΗΠΑ αποσύρθηκαν από την Συμφωνία του Παρισιού για το Κλίμα (η πράξη θα ισχύσει επίσημα από τον Ιανουάριο του 2026) και δεν έστειλαν ούτε καν εκπρόσωπο στη συνάντηση των αρχηγών κρατών και κυβερνήσεων στο Μπελέμ.
Ενώ ο Τραμπ συνεχίζει να αποδομεί τα όποια μέτρα για την ενεργειακή μετάβαση και την προστασία του κλίματος είχαν ληφθεί στη χώρα του, η Κίνα είναι πρωταθλήτρια της ηλιακής ενέργειας εγχωρίως και ήδη κατέχει παγκόσμιο μονοπώλιο σε πολλές πράσινες τεχνολογίες.
Από τις ομιλίες στη συνάντηση στο Μπελέμ προκύπτει σαφώς το εξής: Πολλές χώρες επέκριναν τον λαϊκισμό κατά της προστασίας του κλίματος των ΗΠΑ, ιδίως χώρες της Λατινικής Αμερικής, όπως η Ουρουγουάη, η Χιλή, η Κολομβία και η Βραζιλία. «Ο κ. Τραμπ είναι ενάντια στην ανθρωπότητα. Η απουσία του από εδώ το αποδεικνύει», δήλωσε ο πρόεδρος της Κολομβίας Γκουστάβο Πέτρο.
Οι αφρικανικές χώρες βλέπουν επίσης επικριτικά τη θέση των ΗΠΑ. Για πολλούς, οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας όπως η ηλιακή, αποτελούν την πιο προσιτή λύση σε σύγκριση με τις ακριβές εναλλακτικές του φυσικού αερίου ή των πυρηνικών σταθμών ηλεκτροπαραγωγής.

Belem, Μακρόν και Λούλα ντα Σίλβα © France24

Αυτό το ιδεολογικό σχίσμα και οι μανιακές επιθέσεις του Τραμπ κατά της προστασίας του κλίματος διασφαλίζουν την αυξανόμενη επιρροή της Κίνας, ιδιαίτερα στις αναδυόμενες και αναπτυσσόμενες χώρες. Ως «κράτος της ηλεκτρικής ενέργειας», η Κίνα έχει το πάνω χέρι.
Λόγου χάρη, ο Κινέζος αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Ντινγκ Σουεξιάνγκ μίλησε στο Μπελέμ για την πορεία της Κίνας προς την «πράσινη και χαμηλών εκπομπών άνθρακα ανάπτυξη», η οποία προωθεί την οικονομική ανάπτυξη και δημιουργεί θέσεις εργασίας. Το μόνο που χρειάζεται, είναι να «μειωθούν τα εμπορικά εμπόδια και να διασφαλιστεί η ελεύθερη κυκλοφορία πράσινων προϊόντων υψηλής ποιότητας», είπε.

Είναι βέβαια ένα είδος διαφήμισης για τις δικές τους εξαγωγές.
Παρεμπιπτόντως, η κινεζική αυτοκινητοβιομηχανία BYD άνοιξε πρόσφατα το μεγαλύτερο εκτός Ασίας εργοστάσιό της στην πολιτεία Μπαΐα της Βραζιλίας, με επενδύσεις ενός δισεκατομμυρίου ευρώ περίπου και με προοπτική έως και 20.000 θέσεων εργασίας. Οι περισσότερες από τις πιο φτωχές χώρες αποκτούν ελπίδες για μια ώθηση στις επενδύσεις.

 

Αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων και ο ΓΓ του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες στην 30ή Διάσκεψη Κορυφής του ΟΗΕ για το Κλίμα  © Wagner Meier / Getty Images

2. Τα πετρελαιοκράτη δεν παρατάνε τη μάχη
Ωστόσο, το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο εξακολουθούν να είναι ένας επιχειρηματικός κλάδος πολλών δισεκατομμυρίων δολαρίων. Οι ExxonMobil, BP, Shell, Chevron και Total είχαν όλες μαζί το 2024 κέρδη περισσότερα από 100 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Επίσης, χώρες όπως το Αζερμπαϊτζάν, η Σαουδική Αραβία, το Κατάρ, η Ρωσία, η Γουιάνα, η Νιγηρία, η Νορβηγία και ο Καναδάς, αποκτούν ένα μεγάλο μέρος των εισροών τους σε ξένο συνάλλαγμα από αυτές τις πρώτες ύλες. Πολιτικοί πολλών από αυτές τις χώρες μίλησαν στο Μπελέμ. Στην Σύνοδο του ΟΗΕ για το κλίμα, παρουσίασαν τρεις στρατηγικές για το πώς να αντιμετωπίσουν τον νέο πράσινο ανταγωνισμό από τα «κράτη της ηλεκτρικής ενέργειας» όπως είναι η Κίνα, αλλά και την πίεση για μεγαλύτερη προστασία του κλίματος: Η μία  στρατηγική είναι η πλήρης παρεμπόδιση, την οποία ασκούν σήμερα χώρες όπως οι ΗΠΑ και η Ρωσία.
Ο Ντόναλντ Τραμπ μποϊκοτάρει την κλιματική διπλωματία του ΟΗΕ, αποσύρθηκε από τη Συμφωνία του Παρισιού για το Κλίμα και αποκαλεί την κλιματική αλλαγή «τη μεγαλύτερη απάτη όλων των εποχών». Χώρες όπως η Ρωσία παραμένουν μέλη, αλλά μένουν εντελώς εκτός των διαπραγματεύσεων. Ούτε καν ένας εκπρόσωπος του Ρώσου προέδρου Βλαντίμιρ Πούτιν δεν παρευρέθηκε ως ομιλητής. Απουσίαζε επίσης το Κατάρ, το κράτος του Κόλπου.
Αντίθετα, χώρες όπως η Σαουδική Αραβία ακολουθούν μια τακτική περισσότερο δραστήριας πρόληψης. Και αυτή βέβαια είναι τακτική επιβράδυνσης και παρεμπόδισης της ενεργειακής μετάβασης. Το Ριάντ υποστηρίζει ότι η ενεργειακή μετάβαση πρέπει να λαμβάνει υπόψη τις «διαφορετικές οικονομικές πραγματικότητες» και να μην «ποινικοποιεί» το πετρέλαιο, το φυσικό αέριο και τον άνθρακα. Ήδη κατά τη διάρκεια των προετοιμασιών για την COP30, οι Σαουδάραβες εκπρόσωποι ψήφισαν κατά της συμπερίληψης στην ημερήσια διάταξη της ρητής δέσμευσης για «σταδιακή κατάργηση των ορυκτών καυσίμων».
Αντίθετα, η τρίτη τακτική είναι αυτή του ευγενούς και φιλάνθρωπου πετρελαϊκού κράτους, όπως η περίπτωση της Νορβηγίας. Η χώρα αυτή έχει γίνει πλούσια χάρις στο πετρέλαιο και το αέριο, παρόλα αυτά υποστηρίζει ενεργά τη διαδικασία της COP. Λόγου χάρη, η Νορβηγία έχει δεσμευτεί να δωρήσει τρία περίπου δισεκατομμύρια δολάρια για την προστασία των τροπικών δασών. Αυτή είναι και η μεγαλύτερη μέχρι σήμερα συνεισφορά στο ταμείο προστασίας των δασών, το οποίο προτάθηκε από την Βραζιλία.
Κατά τα άλλα, η Νορβηγία είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα του πώς μπορεί κανείς να είναι και τα δύο: Στο εσωτερικό της, η χώρα αυτή λειτουργεί ως ένα «κράτος της ηλεκτρικής ενέργειας», ιδιαίτερα στις μεταφορές και στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Ταυτόχρονα όμως εξακολουθεί να εξορύσσει μεγάλες ποσότητες πετρελαίου και φυσικού αερίου από το θαλάσσιο περιβάλλον της - κυρίως για εξαγωγή.

Belém, μια πόλη κοντά στις εκβολές του Αμαζονίου στον Ατλαντικό  © Anderson Coelho / REUTERS

3. Η ΕΕ εγκλωβισμένη μεταξύ των δύο μπλοκ
Η ΕΕ παρουσιάζεται διαρκώς στην παγκόσμια σκηνή ως μια αξιόπιστη δύναμη στην πολιτική για το κλίμα. Όμως πίσω από την πρόσοψη, οι αμφιβολίες αυξάνονται. Στο Μπελέμ, η Πρόεδρος της Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν τόνισε στην ομιλία της ότι η Ευρώπη παραμένει σταθερή στην πορεία της: Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας καλύπτουν «σχεδόν το ήμισυ» της ηλεκτρικής ενέργειας, ο στόχος του 2030 είναι εφικτός και τα κράτη-μέλη της ΕΕ μόλις συμφώνησαν σε έναν στόχο μείωσης των εκπομπών CΟ² κατά 90 % για το 2040. Αυτό ακούγεται σαν διεκδίκηση καθοδηγητικού ρόλου και ηγεσίας. Όμως αυτός ο ισχυρισμός στηρίζεται σε πόδια που τρέμουν.
Διότι η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν προσπερνά το γεγονός ότι [στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο των αρμόδιων Υπουργών] η συμφωνία των κρατών-μελών της ΕΕ για τον νέο στόχο για το κλίμα επιτεύχθηκε μόνον «την τελευταία στιγμή», λιγότερο από 48 ώρες πριν από τη συνάντηση στο Μπελέμ, και ότι μια λεπτομερειακή συμφωνία παρολίγον να καταρρεύσει. Επιπλέον, πολλοί ειδικοί και ερευνητές του κλίματος επικρίνουν ότι για να συμφωνηθεί ο στόχος [του ποσοστού μείωσης των εκπομπών από χώρες της ΕΕ μέχρι το 2040] «πληρώθηκε ακριβό τίμημα», καθώς επιτρέπεται να συμπεριληφθούν πιστοποιητικά εκπομπής CO₂ από τρίτες χώρες ενώ η έναρξη ισχύος σημαντικών μέτρων προστασίας του κλίματος έχεο αναβληθεί.
Ο στόχος του 2030 μπορεί να είναι εξασφαλισμένος, αλλά ο πραγματικός μετασχηματισμός της βιομηχανίας, των μεταφορών και των σταθμών παραγωγής ενέργειας θα ξεκινήσει με την έναρξη της δεκαετίας του 2030. Δεν απομένει πολύς χρόνος για την επίτευξη της σκοπούμενης κλιματικής ουδετερότητας έως το 2050.
Κατά παράδοξο τρόπο, ειδικά η Ευρώπη, η αυτοαποκαλούμενη πρωτοπόρος του κλίματος, είναι αυτή που φτάνει στο Μπελέμ σκοντάφτοντας και σε τόσο αποδυναμωμένη κατάσταση. Πίσω από αυτό κρύβεται μια Ένωση η οποία βρίσκεται σε αέναη περίσφιξη: Ανάμεσα σε υψηλές τιμές ενέργειας, σε φόβους για τις θέσεις εργασίας και την βιομηχανία της, σε ιδιαίτερες απαιτήσεις κρατών- μελών της για την γεωργία τους, για τους σταθμούς παραγωγής ενέργειας με καύση φυσικού αερίου ή από πυρηνική ενέργεια, και σε φόβους ότι αναμένονται οικονομικές επιβαρύνσεις για τους πολίτες. Σε αυτό προστίθεται ο αντίξοος άνεμος που πνέει από ακροδεξιά κινήματα και κόμματα, τα οποία, άν ήταν στο χέρι τους, θα προτιμούσαν να καταργήσουν ο,τιδήποτε μοιάζει έστω και στο ελάχιστο με μέτρο για την προστασία του κλίματος.
Ταυτόχρονα, η ΕΕ συνθλίβεται την ώρα τούτη μεταξύ Ουάσινγκτον και Πεκίνου. Ο Τραμπ θέλει να κάνει την Ευρώπη ήπειρο εξαρτημένη από το υγροποιημένο φυσικό αέριο των ΗΠΑ, και το Πεκίνο κρατάει στα χέρια του όλα τα δυνατά χαρτιά τα σχετικά με τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Λόγου χάρη, περίπου το 95 % των ηλιακών πάνελ προέρχονται από την Κίνα. Η ΕΕ είναι εξαρτημένη από άλλες υπερδυνάμεις και κινδυνεύει να έχει στο διεθνές στερέωμα απώλεια status και επιρροής.

Ωστόσο, η Ευρώπη χάρις στην Πράσινη Συμφωνία της (Green Deal) ήταν ο σταθερός πρωτοπόρος, ήταν αυτή που έθεσε τα παγκόσμια πρότυπα. Σήμερα, οι Βρυξέλλες στέλνουν ανάμεικτα σήματα: Το μεγαλύτερο σύστημα εμπορίας εκπομπών άνθρακα στον κόσμο, υψηλά περιβαλλοντικά πρότυπα, αξιόπιστη βοήθεια για το κλίμα, αλλά ταυτόχρονα, όλο και πιο «νερωμένους» στόχους για το κλίμα και πολλές εσωτερικές διαμάχες. Έτσι, η ΕΕ χάνει ακριβώς αυτά που την έκαναν ισχυρή: Την προβλεψιμότητα και το θάρρος.
Η κυρίως Διάσκεψη Κορυφής του ΟΗΕ για την Κλιματική Αλλαγή ξεκινά την Δευτέρα 10.11.2025 στο Μπελέμ. Στη συνέχεια, υπουργοί και κλιματικοί διπλωμάτες θα διαπραγματευτούν επί δύο εβδομάδες για το πώς ο κόσμος μπορεί να σταματήσει την κλιματική αλλαγή. Δεν θα μπορέσεουν να αποφύγουν την συζήτηση για τα ορυκτά καύσιμα, τα οποία είναι η πιο μεγάλη κινητήρια δύναμη για την υπερθέρμανση του πλανήτη. Άν όχι σε άλλα, σ' αυτό το ζήτημα, τα συμφέροντα των πετρελαιοκρατών και των κρατών της ηλεκτρικής ενέργειας θα έχουν το πεδίο για να συγκρουστούν.

Η Susanne Götze (1980), δημοσιογράφος και συγγραφέας, δημοσιογραφεί εδώ και πάνω από 20 χρόνια κινούμενη μεταξύ Βερολίνου, Βρυξελλών και Παρισιού. Πριν ενταχθεί στο επιστημονικό τμήμα του Spiegel, εργάστηκε για κανάλια και ραδιόφωνα όπως Deutschlandfunk και εφημερίδες ή περιοδικά όπως Süddeutsche Zeitung, taz, Frankfurter Rundschau, Zeit Online, National Geographic και Cicero.

Σπούδασε πολιτική επιστήμη και ιστορία στα Πανεπιστήμια του Πότσνταμ, του Παρισιού και της Γκρενόμπλ με γερμανογαλλική διδακτορική διατριβή στην σύγχρονη ιστορία (Πανεπιστήμιο του Πότσνταμ και Πανεπιστήμιο της Λωρραίνης).

Γράφει για την κλιματική κρίση, την κλιματική διπλωματία, την ενεργειακή μετάβαση και τον μετασχηματισμό της οικονομίας.

Είναι συγγραφέας πολλών βιβλίων, με πιο πρόσφατα το Durstiges Land - Wie wir leben, wenn das Wasser knapp wird (Άνυδρη Γη, πως θα Ζήσουμε όταν το Νερό Γίνει Λιγοστό, εκδ. dtv), Die Milliardenlobby - Wer uns von Öl und Gas abhängig macht (Το Λόμπυ των Δισεκατομμυρίων, Ποιοί μας κάνουν εξαρτημένους από το Πετρέλαιο και το Αέριο, εκδ. Piper), Klima außer Kontrolle. Fluten, Hitze, Stürme – wie Deutschland sich schützen muss (Κλίμα εκτός Ελέγχου, Πλημμύρες, Καύσωνες, Καταιγίδες, πως πρέπει να προστατευτεί η Γερμανία, εκδ. Piper) και τα τρία μαζί με την Annika Joeres.

Τα βιβλία αυτά έχουν όλα λάβει διακρίσεις και βραβεύσεις.

Η Πράσινη ενεργειακή μετάβαση επιταχύνει, οι αυτοκρατορίες ορυκτών καυσίμων αντεπιτίθενται

 

Αναλώσιμο πιόνι στην ενεργειακή και γεωπολιτική σκακιέρα - Παρευξείνιος Άξονας ή τρύπες στο νερό;

 

 

Η Διακυβέρνηση στην ΕΕ - Στον καιρό του Ουκρανικού πολέμου και της κλιματικής κρίσης