Από τον «Κάθετο Διάδρομο» προς έναν μεταφορικό - ενεργειακό Ευρωπαϊκό Άξονα Αλεξανδούπολης - Οδησσού

Μετά την περιοδεία του Βολόντιμιρ Ζελένσκι σε ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, την επίσκεψη του στην Αθήνα και την συμφωνία για μεταφορά επαναεριοποιημένου φυσικού αερίου LNG (αμερικανικής ή και άλλης προέλευσης) στην Ουκρανία μέσω Ελλάδας, αξίζει η επαναδημοσίευση του τελευταίου και καταληκτικού μέρους του άρθρου «Αναλώσιμο πιόνι στην ενεργειακή και γεωπολιτική σκακιέρα - Παρευξείνιος Άξονας ή τρύπες στο νερό;» (6 Νοεμβρίου 2025). Το άρθρο είχε ως αντικείμενο την όλη ενεργειακή πολιτική, ωστόσο το τελευταίο μέρος του αφορά ακριβώς την διευρωπαϊκή ενεργειακή και εφοδιαστική διασύνδεση.  Με μικρές επιμέρους προσθήκες.

Οδησσός, Σιδηροδρομικός Σταθμός (από το εσωτερικό)

Από την Οδησσό και το Κίεβο μέχρι την Αθήνα - όπως παλιά «από τους Βαράγγους στους Έλληνες»

Ο «Κάθετος Διάδρομος» (κακή ονομασία) Αλεξανδούπολης - Οδησσού, τον οποίο είχε δηλώσει κάποτε ότι επιχειρεί να προωθήσει στους ευρωπαϊκούς θεσμούς και ο ίδιος ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, ο φάλτσος στην ενεργειακή στρατηγική, μπορεί να γίνει ολοκληρωμένο ευρωπαϊκό γεωοικονομικό και γεωπολιτικό εγχείρημα μακράς πνοής, ευεργετικό για την χώρα μας και την ήπειρο μας. Αρκεί να πάρει πράγματι την περιεκτική μορφή ενός εφοδιαστικού και ενεργειακού Eυρωπαϊκού Παρευξείνιου άξονα.

Αυτό που πράγματι χρειάζεται, είναι ένας ευρωπαϊκός «κάθετος διάδρομος» πολλαπλασιασμένος επί τρία. Οδικός, σιδηροδρομικός και ενεργειακός. Από την Αλεξανδρούπολη μέσω Μπουργκάς, Βάρνας και Κωνστάντσας (εναλλακτικά μέσω Ρούσε και Βουκουρεστίου), προς Βραΐλα/Γαλάτσι ή Ιζμαήλ - στην έξοδο του πλωτού Δούναβη προς την θάλασσα - με προορισμό την Οδησσό. Έξι ή επτά μεγάλα λιμάνια, γύρω στα 780 χιλιόμετρα διαδρομή. Και σύνδεση με την ποτάμια πλωτή λεωφόρο του Δούναβη στο Ιζμαήλ και Βραΐλα/Γαλάτσι, ή και πιο ψηλά στο ποτάμι, στο Ρούσε. Μεικτός άξονας, ο οποίος ως προς τις μεταφορές θα είναι συμπληρωματικός της θαλάσσιας οδού από τον Εύξεινο Πόντο προς το Αιγαίο μέσω των Στενών του Βοσπόρου και του Ελλήσποντου.

Χωρητικότητες υπόγειων εγκαταστάσεων αποθήκευσης φυσικού αερίου (UGS) της Ουκρανίας (σε εκατομμύρια κυβικά μέτρα)  - πηγή © Ukrtransgaz

Ο πανάρχαιος εμπορικός δρόμος από το Αιγαίο προς την Μαύρη Θάλασσα και από τα λιμάνια της προς τα εδάφη της σημερινής Ουκρανίας, της Λευκορωσίας, Πολωνίας μέχρι την Βαλτική θάλασσα στην ιστορία ήταν κυρίως θαλάσσιος. Το εσωτερικό των ανατολικών και βορειοανατολικών Βαλκανίων, ακόμη και τα παράλια του Ευξείνου, ήταν περιοχές χωρισμένες σε πολλά μικρά βασίλεια, Θρακο-Δακικά και άλλα, έτσι κάποια στιγμή στην έγινε επικίνδυνο για εμπορικές αποστολές.  Ακόμη και στην εποχή της Pax Romana ήταν από τα πιο επικίνδυνα όρια της Αυτοκρατορίας, πεδίο διαρκών στρατιωτικών επιχειρήσεων των ρωμαικών Λεγεώνων. Ωστόσο η κλασική Αθήνα τρέφονταν από το σιτάρι των Σκυθικών και Σαρματικών βασιλείων (στη σημερινή Νότια Ουκρανία), τα οποία συνέπρατταν εμπορικά και πολιτικά με τις σπουδαίες ελληνικές αποικίες - λιμάνια στην Κριμαία και στην Αζοφική. Το πολύτιμο κεχριμπάρι των ακτών της Βαλτικής πάντα εξάγονταν στην Ελλάδα και στην Μέση Ανατολή. Ελληνικοί αμφορείς και νομίσματα βρέθηκαν σε ανασκαφές βαθιά στην Ανατολική Ευρώπη, μέχρι και στην Λιθουανία. Διαδρομές και σταθμοί ήταν τα ποτάμια και τα λιμάνια του Ευξείνου.  Στον Μεσαίωνα, η οδός «από τους Βαράγγους στους Έλληνες», δηλαδή από τη χώρα των Σκανδιναβών Βίκιγκς, μέσω των μεγάλων λιμνών της σημερινής Ρωσίας, του πριγκηπάτου του Κιέβου στον Δνείπερο και του Ευξείνου, με τελικό προορισμό την Κωνσταντινούπολη, ήταν μια από τις πιο σημαντικές ευρωπαϊκές διαδρομές εμπορευμάτων. Σε νεότερους χρόνους, οι Παραδουνάβιες και Παρευξείνιες ηγεμονίες (Μολδοβλαχία), με την σχετική αυτονομία τους από την κεντρική Οθωμανική διοίκηση και την οικονομική ισχύ που τους έδινε η ποταμοπλοία του Δούναβη, ήταν οικονομικές και πολιτισμικές εστίες του Ελληνισμού, καταφύγια των κυνηγημένων και τόποι όπου καλλιεργήθηκε ο σπόρος της ελληνικής ανεξαρτησίας.

Σήμερα, έχουμε όλη την Βαλκανική και την κεντρο-ανατολική Ευρώπη στην δική μας Ένωση, την Ευρωπαϊκή. Λίγο-πολύ σύντομα θα ακολουθήσει η Μολδαβία και την Ουκρανία. Η Ουκρανία είναι χώρα πολύ μεγάλη, με έκταση ίση με της Γαλλίας, με τεράστια παραγωγική ικανότητα στον γεωργικό και στον βιομηχανικό τομέα της οικονομίας της. Μέχρι και στην παραγωγή καινοτομικών οπλικών συστημάτων γίνεται ήδη χώρα εξαγωγική.  Έχει όμως και πολύ μεγάλες ανάγκες, τωρινές και μελλοντικές, πρώτον για να ενισχύσει την ανθεκτικότητα της σε πόλεμο διαρκείας, δεύτερον και ακόμη πιο σημαντικό, για την ανοικοδόμηση και αποκατάσταση των πληγών από την επίθεση και τον πολυετή πόλεμο.

Σύνδεση αγωγών με την Ουκρανία Πηγή © Gas Transmission System Operator of Ukraine

Ευρωπαϊκός «κάθετος διάδρομος» πολλαπλασιασμένος επί τρία - Εμπορική και ενεργειακή διασύνδεση της Ανατολικής και Κεντρο-ανατολικής Ευρώπης με την Μεσόγειο

Ένας δια ξηράς ολοκληρωμένος Ευρωπαϊκός Παρευξείνιος Άξονας, οδικός και σιδηροδρομικός, ως εφοδιαστική οδός θα είναι συμπλήρωμα των Στενών αλλά και θα συνδέσει απευθείας όλη την Ανατολική, Κεντρική και Νότια Βαλκανική με την Ουκρανία. Από το Κίεβο μέχρι την Αθήνα. Και αύριο, υπό συνθήκες ειρήνης, θα παρέχει στην Λευκορωσία και στις τρείς Βαλτικές χώρες μεταφορική και ενεργειακή σύνδεση με το Αιγαίο. Ο άξονας θα συνδέσει την Ουκρανία και την λοιπή Ανατολική και Κεντρο-ανατολική Ευρώπη με τον Νότο της Ανατολικής Μεσογείου. Εάν βοηθήσουν κάποιες πολιτικές ανατροπές στην ίδια την Ρωσία, ίσως διακλαδωθεί και πρός τα ανατολικά, προς την παρευξείνια Νότια Ρωσία (περιοχή Κρασνοντάρ)  και τον Καύκασο.

Το σίγουρο είναι ότι αύριο, με την Ουκρανία εντός ΕΕ, η δημιουργία του μεταφορικού άξονα θα είναι απολύτως αναγκαία και ληξιπρόθεσμη. Καλύτερα ας ξεκινήσει από τώρα. Οπωσδήποτε, με τη συνοδεία μιας ενεργειακής «λεωφόρου» μεγάλης χωρητικότητας, εξοπλισμένης με εγκαταστάσεις αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας ανάλογα ισχυρές με τις μεγάλες υπόγειες εγκαταστάσεις αποθήκευσης φυσικού αερίου τις οποίες διαθέτει ήδη η Ουκρανία.

Έτσι, η Ουκρανία, η Ρουμανία, η Μολδαβία, ενδεχομένως και η Ουγγαρία και Πολωνία, θα μπορούν να προμηθεύονται καθαρή ηλεκτρική ενέργεια παραγόμενη από ελληνικά φωτοβολταϊκά και αιολικά. Στο μέλλον, με μια διασύνδεση με ηλιακές ενεργειακές πηγές στην Βόρεια Αφρική, ο Παρευξείνιος ενεργειακός άξονας θα μπορεί να τροφοδοτεί με ρεύμα όλη την Βορειοανατολική Ευρώπη.

Ένας λελογισμένης σημασίας αγωγός φυσικού αερίου ανήκει και αυτός στο παρευξείνιο εγχείρημα, δεδομένου ότι η γρήγορη και πλήρης απεξάρτηση όλων των χωρών της Ευρώπης από το ρωσικό αέριο είναι γεωπολιτικά επιβεβλημένη. Αλλά λαμβάνοντας υπόψη, (1) ότι το φυσικό αέριο είναι (το πολύ) μια μεταβατική πηγή ενέργειας με ορίζοντα δύο δεκαετίες, άρα αναγκαίο για καλύψει τις όποιες ανάγκες βραχυπρόθεσμα, (2) ότι το ποσοστό του εισαγόμενου στην Ευρώπη Αμερικανικού LNG θα πρέπει να είναι τόσο ώστε να μην αντικαταστήσουν οι ΗΠΑ την Ρωσία ως ενεργειακός, άρα και γεωπολιτικός επικυρίαρχος χωρών ή τμημάτων της ηπείρου μας. Άλλωστε υπάρχουν και άλλοι προμηθευτές, αποδεδειγμένα αξιόπιστοι όσο και οι ΗΠΑ, και μάλιστα με προσφορές πιο ευνοϊκές οικονομικά: Π.χ. η Αλγερία, το Κατάρ και (ιδιαίτερα για την βορειοανατολική και κεντρική Ευρώπη) η Νορβηγία.

Η πρωταρχική διάθεση στις Βρυξέλλες για τέτοιες, πράγματι στρατηγικές και διευρωπαϊκές κινήσεις στην σκακιέρα, την ενεργειακή και των μεταφορικών δικτύων, δεν λείπει. Αρκεί να καλλιεργηθεί και από τις άμεσα ενδιαφερόμενες κυβερνήσεις των χωρών-μελών της ΕΕ, δηλαδή κατά πρώτον της Ελλάδας, σε συνεργασία με της Βουλγαρίας και Ρουμανίας, για να ωριμάσει. Ιδού η Ρόδος, ιδού και το πήδημα.

Γιώργος Β. Ριτζούλης

 

 

 

Αναλώσιμο πιόνι στην ενεργειακή και γεωπολιτική σκακιέρα - Παρευξείνιος Άξονας ή τρύπες στο νερό