Βρετανία, Βrexit: Tοξικός Συντηρητισμός· και μια ακόμη αποτυχημένη απόπειρα αναζωογόνησης της Σοσιαλδημοκρατίας

Ο λόγος που θριάμβευσαν οι Συντηρητικοί του Μπόρις Τζόνσον και ηττήθηκαν κατά κράτος οι Εργατικοί του Τζέρεμι Κόρμπιν είναι ένας κυρίως: Στις κοινοβουλευτικές εκλογές της 12ης Δεκεμβρίου 2019, το θέμα που κυριάρχησε ήταν η Brexit, όχι η κοινωνική και οικονομική κατάσταση της χώρας. Αυτό υποστηρίζεται εντός του Εργατικού Κόμματος, τουλάχιστον από τους υποστηρικτές του Κόρμπιν. Φυσικά, προσπαθούν να ελαχιστοποιήσουν τις ευθύνες της ηγεσίας· ωστόσο, επί της ουσίας έχουν απολύτως δίκιο: Οι τωρινές κοινοβουλευτικές εκλογές πιθανότατα είχαν κριθεί ήδη το 2016, στο δημοψήφισμα για την Brexit. Από τότε το Εργατικό κόμμα είναι ανεπανόρθωτα ηττημένο. Τότε, ο Τζέρεμι Κόρμπιν, όπως και πολλοί άλλοι Βρετανοί αριστεροί, δεν μπόρεσαν να καταλάβουν ότι «η Brexit ήταν το καταστροφικό, φονικό όπλο της τυχοδιωκτικής Ακροδεξιάς».

Οι Εργατικοί αφέθηκαν στο έλεος των άτυπα συνασπισμένων σκληρών δεξιών του Συντηρητικού Κόμματος και του Φάρατζ. Δεν αναζήτησαν δραστικά πολιτικά εργαλεία για να αντιδράσουν στις μεταλλαγμένες πολιτικές και ιδεολογικές συμπεριφορές της πρώην εργατικής τάξης και των ποικίλων μεσαίων κοινωνικών στρωμάτων της «επαρχιακής Αγγλίας» (δηλαδή έξω από την τετράδα Λονδίνο-Λίβερπουλ-Μάντσεστερ-Λιντς, 3-4 άλλες μεγάλες αγγλικές πόλεις και τις 2 παραδοσιακές πανεπιστημιουπόλεις). Τις μεταλλάξεις αυτές τις προκάλεσαν οι οικονομικές και κοινωνικές αλλαγές τριών δεκαετιών. Η παλιά εργατική τάξη όπως την ξέραμε, είναι τώρα πρώην εργατική τάξη. Και η «νέα», εάν υποθέσουμε ότι υπάρχει, υπάρχει μόνον στις cities. Όχι στις towns. Eίναι οι συνωστισμένοι χαμηλόμισθοι του τριτογενούς τομέα.

O Κόρμπιν, πολιτικός ειλικρινής, καλοπροαίρετος, υπέστη «επιθέσεις μίσους από όλες τις πλευρές, στοχοποιήθηκε και συκοφαντήθηκε όσο κανείς άλλος πολιτικός ηγέτης». Σωστά το επισήμαναν, μεταξύ άλλων, οι τρεις γιοί του. Όμως, στον «δηλητηριώδη κόσμο της πολιτικής», ιδίως τώρα, εν μέσω κοινωνικών μεταλλάξεων, κλιματικής κρίσης κοσμοϊστορικής σημασίας και χαοτικής πολιτικής στροφής παγκοσμίως, αποκαλύπτει πολλά η αναδίπλωση παραδοσιακών δυνάμεων όπως η Σοσιαλδημοκρατία. Ιδίως σε χώρες όπου ήταν πανίσχυρη ιστορική πολιτική δύναμη. Στη Βρετανία και στη Γερμανία, αλλά και στη Γαλλία. Οι απανταχού Σοσιαλδημοκράτες, και η Αριστερά γενικότερα, δοκιμάζουν πολλές παραλλαγές στρατηγικής αλλά μέχρι τώρα σχεδόν παντού αποτυγχάνουν. Ελάχιστες οι εξαιρέσεις.
Η ειλικρίνεια και η εντιμότητα είναι πολύτιμες αρετές, όμως από μόνες τους είναι ανεπαρκείς. Για να μη χαραμίζεται, για να αντιμετωπίζει επί ίσοις όροις τις σκοτεινές πολιτικές δυνάμεις που επιδεινώνουν το συστημικό χάος, η εντιμότητα χρειάζεται δίπλα της στηρίγματα ισχύος: Πρωτόγνωρη ηγετική ικανότητα, πολιτική ευφυία - ίσως και πανουργία -, βλέμμα που τρυπάει τον ορίζοντα, νέες ιδέες που πυροδοτούν πρωτόγνωρα κοινωνικά κινήματα. Διότι «υπάρχει ελπίδα», όμως «όλες οι μεγάλες αλλαγές στην ιστορία», σε τελευταία ανάλυση, «προέρχονται από τα πλήθη των απλών ανθρώπων, όχι από κυβερνήσεις, πολιτικούς ή εταιρείες». Τέτοιες συνδυασμένες πολιτικές αρετές, εάν υπάρξουν, ίσως αναδυθούν από τη νέα, άφθαρτη γενιά, που τώρα ενηλικιώνεται. Η ελπίδα πεθαίνει τελευταία αλλά οι αυταπάτες μόνον κακό κάνουν.
Επίσης, είναι φανερό ότι οι φιλοευρωπαϊκές διακηρύξεις και όρκοι των τρίτων μικρότερων, των Φιλελεύθερων Δημοκρατών, έμειναν σκέτες κραυγές που δεν έβλαπταν την συνασπισμένη Ακροδεξιά των Τζόνσον-Φάρατζ. Τη στιγμή των εκλογών, οι Φιλελεύθεροι φοβήθηκαν πιο πολύ την «υψηλή» φορολογία που εξάγγειλε ο Κόρμπιν παρά τη Brexit. Στην πράξη, δεν άντεξαν να είναι φιλοευρωπαίοι που το εννοούν στα σοβαρά και πάση θυσία. Ρίχνοντας πολιτικές ριπές στο γάμο του Καραγκιόζη, υποτάχθηκαν σεμνά στους Τζόνσον και Φάρατζ και εν πλήρει συνειδήσει τους άφησαν ανενόχλητους να τελειώσουν το έργο τους. Ούτως ή άλλως, λόγω μεγέθους, πολύ λίγο θα μπορούσαν να αλλάξουν τους συσχετισμούς δυνάμεων· αλλά τους gentlemen τους ξεχωρίζεις επειδή αγωνίζονται για χαμένες υποθέσεις έλεγε ο Χόρχε Λουίς Μπόρχες. Οι Βρετανοί Φιλελεύθεροι όπως παλιά οι κομματικοί πρόγονοί τους Whigs, προτίμησαν να περιθωριοποιηθούν πολιτικά, παρά να ζημιώσουν έστω και λίγο, τα ιδιωτικά οικονομικά συμφέροντα των κοινωνικών στρωμάτων που αντιπροσωπεύουν. Αυτή όμως είναι η βαθιά αλήθεια για την πολιτική των φιλελεύθερων εν γένει, στη Βρετανία ή αλλού.

Αντίθετα οι Συντηρητικοί επούλωσαν γρήγορα όπως-όπως την εσωτερική τους σύγκρουση (σκληροί αντιευρωπαίοι εναντίον των με μισή καρδιά φιλοευρωπαίων) - και τις προσωπικές εχθρότητες - με το παλιό αγγλικό φάρμακο, γνωστό από την εποχή της Βικτωρίας, του Ντισραέλι και της αποικιοκρατίας: «Πολιτική για ένα ενιαίο έθνος», υποτίθεται ομοιογενές, με τα κοινωνικά σχίσματα αποσιωπημένα. Θα δούμε στη συνέχεια, μεταξύ άλλων, πώς θα αντιδράσουν στο τοξικό παυσίπονο τα άλλα τρία συστατικά έθνη του Ηνωμένου Βασιλείου: Σκωτία, Ουαλλία, Βόρεια Ιρλανδία.

Γ. Ρ. 

Ανάλυση των εκλογικών αποτελεσμάτων με χάρτες και διαγράμματα: BBC - Election results 2019: Analysis in maps and charts

Polly Toynbee: Ο παμπόνηρος τυχοδιώκτης και ο αργόστροφος, πολιτικά ανεπαρκής έντιμος. Η Βρετανία βουλιάζει στην παρακμή και στην κοινωνική βαρβαρότητα (ΜτΚ)

Από τη «Μαίρη Πόππινς» και τις «Γάτες», στον Μπόρις Τζόνσον και στον Νάιτζελ Φάρατζ (Μετά την Κρίση)

Κώστας Δουζίνας: Η δυστοπία της Μεγάλης Βρετανίας (ΕφΣυν 16.12.2019) 

Neil Davidson: Παλαιές και νέες μεσαίες τάξεις στον δημόσιο και στον ιδιωτικό τομέα - Ποιές έχασαν ποιές κέρδισαν στη νεοφιλελεύθερη 30ετία (ΜτΚ)

Michael Norris: Τζων Ράσκιν - Μια φωνή από τον 19ο αιώνα μιλά για τις σημερινές κοινωνίες της ανισότητας  (ΜτΚ)

Paul Mason: Γιατί χάσαμε στη Βρετανία (Aυγή, 23.12.2019)