Διονύσης Σαββόπουλος. Ένας καθρέφτης

Σε τούτα τα Βαλκάνια, σε τούτο τον αιώνα
συνάντησα τους φίλους μου μια νύχτα του χειμώνα
Καθόντουσαν αμίλητοι σε κάτι βράχια
και σαν με είδαν νά `ρχομαι, γουρλώσανε τα μάτια
Γιατί όλο τούτο τον καιρό μ’ είχαν για πεθαμενο
και πίνανε γλυκό κρασί ψωμάκι σιταρένιο
Κι αφού με καλοσώρισαν κι αφού με βαρεθήκαν
κατάλαβαν τη φάρσα μου και μ’ αρνηθήκαν

(Μπάλλος, 1971)

 

Φάνηκε, ακόμη και τούτη την ώρα, πως για κάποιους υπάρχει και αυτό το ερώτημα: Ποιόν Διονύση αποχαιρετήσαμε; Τον Σαββόπουλο πρίν από το Κούρεμα ή τον Σαββόπουλο μετά το Κούρεμα; Και ήταν αυτοί οι δύο τόσο διαφορετικοί όσο λέγεται; Ήταν εκείνος ο δίσκος - ως «χειρότερο δίσκο της σπουδαίας καριέρας του» τον καταδικάζουν μερικοί, όμως έχει την αντίθετη γνώμη ένας που ξέρει όσο λίγοι τι είναι καλή μουσική - η στιγμή που ο Σαούλ αλλαξοπίστησε κι έγινε Παύλος; «Εν δε τω πορεύεσθαι εγένετο αυτόν εγγίζειν τη Δαμασκώ, και εξαίφνης περιήστραψεν αυτόν φως από του ουρανού» - για τους μεν φως φωτεινό  και αγγελικό, για τους απέναντι φως μαύρο, δήλωση μεταμέλειας και προσχώρησης στην πλευρά του σκότους. Τί διάολο, πώς τα κατάφερε, κι από το «Εθνική Ελλάδος γεια σου!» (1983) έφτασε μέσα σε έξι χρόνια στους «Κωλοέλληνες» (1989);

Από την Ρεζέρβα (1979)

Η Πράσινη ενεργειακή μετάβαση επιταχύνει, οι αυτοκρατορίες ορυκτών καυσίμων αντεπιτίθενται

του Κρίστιαν Στέκερ

 

Christian Stöcker: Spickzettel zur Energiewende - Diese Fakten werden Ihr Weltbild verändern, Der Spiegel, 12.10.2025. αποθηκευμένο και στο  https://archive.fo/K1FYn

[Το τέρας αργοπεθαίνει]

Τεράστιες αλλαγές συμβαίνουν τώρα στον κόσμο. Ιδού δέκα από τις πιο αξιοπρόσεκτες:
1. Σε όλο τον πλανήτη, όσον αφορά την εκμετάλλευση πηγών ηλεκτρικής ενέργειας, τίποτα δεν επεκτείνεται τόσο πολύ όσο οι ανανεώσιμες πηγές, δηλαδή η ηλεκτρική ενέργεια η παραγόμενη από ηλιακή και αιολική ενέργεια, καθώς και η αποθήκευση ηλεκτρικής ενέργειας σε μπαταρίες. Περίπου διπλάσιες επενδύσεις διοχετεύονται στην λεγόμενη ενεργειακή ηλεκτροτεχνολογία σε σύγκριση με επενδύσεις σε ορυκτά καύσιμα. Το 92,5 % της νέας δυναμικότητας η οποία προστέθηκε παγκοσμίως το 2024 στην παραγωγή ενέργειας, ήταν από πηγές ανανεώσιμες. Το 2023, το αντίστοιχο ποσοστό ήταν 86 % και το 2022 ήταν ήδη 83 %.
2. Κατά το πρώτο εξάμηνο του 2025, η Κίνα πρόσθεσε στην ηλεκτροπαραγωγική της δυναμικότητα διπλάσια ποσότητα ανανεώσιμης ενέργειας από ό,τι ολόκληρος ο υπόλοιπος κόσμος μαζί.
3. Τουλάχιστον από το 2024, η Κίνα κερδίζει δεκάδες δισεκατομμύρια δολάρια περισσότερα από τις εξαγωγές ενεργειακής ηλεκτροτεχνολογίας σε σύγκριση με ό,τι κερδίζουν οι ΗΠΑ, η μεγαλύτερη εξαγωγική χώρα ορυκτών καυσίμων στον κόσμο, από τις  δικές της εξαγωγές πετρελαίου και φυσικού αερίου. Και το χάσμα αυξάνεται. Το 70 % (αιολική ενέργεια) έως 90  % (ηλιακή ενέργεια, μπαταρίες) της παγκόσμιας παραγωγικής ικανότητας ενεργειακής ηλεκτροτεχνολογίας παράγεται στην Κίνα.

Φρανσουά Κυσέ: Η «Γαλλική Θεωρία» έγινε στα Πανεπιστήμια Αμερικανική - είχε όμως και Γερμανική ρίζα

Απόσπασμα από το βιβλίο του François Cusset, French Theory - Foucault, Derrid, Deleuze & Cie et les mutations de Ia vie intellectuelle aux Etats-Unis, Editions La Decouverte, Παρίσι 2003

Εδώ παρουσιάζεται μέρος της ενότητα; «A German Subtext» του  Κεφαλαίου 13 («Worldwide Theory, A Global Legacy») - στα ελληνικά αποδόθηκε από την αγγλική μετάφραση των Jeff Fort, Josephine Berganza και Marlon Jones French theory - how Foucault, Derrida, Deleuze, & Co  transformed the intellectual life of the United States, © University of Minnesota Press, 2008

Όταν ο Μάρτιν Χάιντεγκερ συνάντησε τον Ζακ Λακάν και τον Κώστα Αξελό (1955). Από αριστερά: Heidegger, Axelos, Lacan, Jean Beaufret, Elfriede Heidegger, Sylvia Bataille (σύζυγος του Lacan) © Progressive Geographies/Difundir Psicoanálisis

O Φρανσουά Κυσέ δεν ανήκει στους πολλούς Γάλλους σκληρούς επικριτές της «Γαλλικής Θεωρίας». Απεναντίας προσπαθεί να την βλέπει εποικοδομητικά, φθάνει μέχρι και να υπερτονίζει τα σημεία σύγκλισης της με έργα ορισμένων νεότερων  - «μετά την Φρανκφούρτη» - εκπροσώπων της Κριτικής Θεωρίας. Ωστόσο είδε καθαρά ότι η Γαλλική Θεωρία, όταν μεταλαμπαδεύτηκε στην Αμερική βρήκε εκεί εύφορο έδαφος. Και τα εκεί ισχυρά ρεύματα σκέψης δεν ενδιαφέρθηκαν ιδιαίτερα να την ανασκευάσουν. Αντίθετα, η Γαλλική Θεωρία δεν μακροημέρευσε στην γενέτειρα Γαλλία, ενώ στη Γερμανία των προγόνων της εμποδίστηκε εξαρχής. Συνέπεσε με την εποχή που η, επιδραστική τότε, Κριτική Θεωρία, χάρις στο έργο του Χάμπερμας και άλλων της «δεύτερης γενιάς» της, μόλις είχε αποκτήσει για πρώτη φορά γερά κανονιστικά θεμέλια, ενώ επιχειρούσε να θεμελιώσει «οντολογικά» την ουσιαστική (μη εργαλειακή) ορθολογικότητα στην διυποκειμενική αλληλεπίδραση. Αυτό την έφερνε αυτόματα σε σύγκρουση με την απέχθεια της Γαλλικής Θεωρίας για κάθε είδος αξιολογικής και οντολογικής θεμελίωσης της θεωρίας και της πράξης.

Στην Ελλάδα, η «σχολή Αλτουσέρ» ως παράπλευρος κλάδος της Γαλλικής Θεωρίας, απόκτησε νωρίς επιρροή. Ωστόσο επέδρασε μόνον στενά πολιτικά και αγρίως παραναγνωσμένη. Παρά τις δύο μοναχικές εξαιρέσεις του Νίκου Πουλαντζά και του Άγγελου Ελεφάντη, οι οποίοι είχαν ευρύτερους πνευματικούς ορίζοντες και, καθένας με τον τρόπο του, αξιοποίησαν από αυτήν ό,τι μπορούσε να αξιοποιηθεί στις πραγματικές της δυνατότητες, ο «ελληνικής κοπής πολιτικός Αλτουσέρ» δεν ήταν ελιτιστής όπως ο πραγματικός, αλλά προέκυψε αναρχοαριστερίστας ή «αριστερός λαϊκιστής». Μόνη ομοιότητα με τον αυθεντικό Γάλλο ήταν το αδιέξοδο της πολιτικών παραγώγων τους. 

Τα επίμαχα προϊόντα της ωριμασμένης Γαλλικής Θεωρίας - ηθικός και πολιτικός σχετικισμός, «πολιτισμικές σπουδές», «μετααποικιοκρατικές» θεωρίες, queer ιδεολογήματα, μαζί με το βαθύ αντιανθρωπιστικό-αποδομητικό πλαίσιο, μάς ήρθαν πολύ αργότερα, όταν οι Έλληνες έπαψαν να κάνουν μεταπτυχικά στην Γαλλία και στράφηκαν προς την Αμερική και Βρετανία. Μιά επαλήθευση της διάγνωσης του Κυσέ; Στην περίοδο της ελληνικής χρεοκοπίας (2009-2015), φορείς πολιτικής έρευνας υποτίθεται σοβαροί, όπως π.χ. το Ινστιτούτο Νίκου Πουλαντζά, κατακλύζονταν από παρουσίες και δημοσιεύσεις πρώτων ονομάτων της αγγλοσαξωνικά ωριμασμένης Γαλλικής Θεωρίας και παρακλαδιών της, π.χ. της περιβόητης «σχολής του Έσσεξ». Η επιρροή συνεχίζεται, όχι μόνον σε αναρχοαυτόνομους κύκλους αλλά και σε όσους λίγους έχουν απομείνει στην λεγόμενη ριζοσπαστική Αριστερά να βλέπουν και λίγο έξω από τα ελληνικά σύνορα.

Εν τω μεταξύ, η επιρροή της Γαλλικής Θεωρίας στα αμερικανικά Πανεπιστήμια, και κυρίως τα ανορθολογικά, μηδενιστικά παρεπόμενα της στην κοινωνία και στην πολιτική, διάνοιξαν έδαφος και έδωσαν την ευκαιρία να σαλπίσουν την γενική επίθεση τους οι σύγχρονοι κληρονόμοι των «πιο σκοτεινών, των πραγματικά μηδενιστικών σκοτεινών στοχαστών της αστικής τάξης» (Χάμπερμας), δηλαδή το ιδεολογικό ιερατείο των MAGA και οι εν Ευρώπη μιμητές του. Η άσπονδη εχθρότητα της «αντισυστημικής Ακροδεξιάς» εναντίον των «Woke» φιλελεύθερων και αριστερών κρύβει τον παράδοξο μεταξύ τους ανταγωνισμό για deregulation, disruption, αντικρατισμό, αποδόμηση και το κοινό αντι-κανονιστικό, αντι-αξιολογικό μένος. Είναι σαν ανταγωνιστική συνεργασία στο πεδίο του ανορθολογισμού και μηδενισμού. Φυσικά οι πρώτοι είναι ανίκητοι. 

Υπάρχουν άραγε συγγενικοί δεσμοί; Τι σχέση έχουν οι δύο βασιλικοί οίκοι, του Οίκου των Πολιτισμικών Πολεμιστών και των Μεγάλων Πατρίδων αφενός, και του Οίκου των Χρήσιμων Ηλίθιων Εξεγερμένων αφετέρου; Μιντιακά προγεφυρώματα του αναρχοκαπιταλισμού στην Ευρώπη όπως ο Ουλφ Πόσαρντ (Ulf Poschardt), υψηλά ιστάμενος στο πετρελαιοκίνητο μιντιακό συγκρότημα Springer SE, εκδότης της εφημερίδας Welt, του Politico και του Business Insider, μάς βάζουν ιδέες.

Το τελευταίο βιβλίο του υπό τον υποδειγματικά αποδομητικό τίτλο Shitbürgertum («Σκατομπουρζουαζία») είναι «αφιερωμένο» στους ορθολογιστές, μη μηδενιστές αστούς. Σ' εκείνους που δεν υποκλίνονται στον Τραμπ, στον Μασκ, στην AfD και στα ορυκτά καύσιμα. Le jeune homme conservateur, rebelle d'extrême droite, επίμονος προπαγανδιστής του μονοδιάστατου συστήματος πολιτικών συντεταγμένων όσο οι Αμερικανοί ομοϊδεάτες του, αποκαλεί τους εχθρούς αστούς «αριστερούς» αστούς: «Ωφελούνται από το κράτος και τους θεσμούς του και άρα θέλουν να το επεκτείνουν συνεχώς [...] επιχειρηματολογούν με ηθικά επιχειρήματα και θέλουν να απαγορεύουν και να ρυθμίζουν τα πάντα, άν και νοιάζονται μόνον για τον εαυτό τους». Ο Ουλφ Πόσαρντ, όπως και άλλοι του Οίκου του, στην νεότητα τους ξέπλυναν το μυαλό τους με ποτάμια «Γαλλικής Θεωρίας». Τώρα, τα «Γαλλικά» που ακούν από αυτήν οι ορθολογιστές αστοί συνεχίζονται δριμύτερα.Τυχαίο;

Γ. Ρ.

 

Μολονότι οι επιδράσεις της «Γαλλικής Θεωρίας» φτάνουν μέχρι και στα οροπέδια των Άνδεων ή στις πλαγιές του όρους Φούτζι, την πολιτισμική της γενεαλογία πρέπει να την αναζητήσουμε σε έδαφος πολύ πιο κοντινό στην πατρίδα μας την Γαλλία: Ακριβώς στην απέναντι πλευρά του Ρήνου. Στην Γερμανία, υποδέχτηκαν κριτικά τον γαλλικό «νεοστρουκτουραλισμό». Άν και εκεί ήρθε μόνον από μικρό αριθμό πηγών της, ωστόσο η κριτική αντιμετώπιση της ήταν πιο έντονη και προχώρησε σε μεγαλύτερο βάθος, συγκρινόμενη με την κριτική που της έγινε στις Ηνωμένες Πολιτείες. Οι παγκόσμιες διαδρομές της γαλλικής σκέψης στην δεκαετία του 1970 μας οδηγούν, εν τέλει, στην Γερμανία και στην δική της φιλοσοφική παράδοση, για την οποία η Γαλλική Θεωρία έδρασε μερικές φορές ως απλός πολιτισμικός διερμηνέας. Η γαλλική διαμεσολάβηση έδωσε την ευκαιρία στην κληρονομιά του Μαρξ, του Χέγκελ, του Νίτσε και του Χάιντεγκερ να συζητηθεί στα ισπανικά, στα ιαπωνικά, ή στις πολλές ποικιλίες της αγγλικής γλώσσας οι οποίες ομιλούνται σε πανεπιστημιουπόλεις όλου του κόσμου. Άλλωστε, όλες οι συνεισφορές της Γαλλικής Θεωρίας, από τον Φουκώ μέχρι τον Ντεριντά, αντιπροσώπευαν, πριν απ' όλα, έναν κριτικό διάλογο με τους δύο κύριους κλάδους της γερμανικής φιλοσοφικής παράδοσης, την χουσερλιανής ή φαινομενολογικής αφενός και της εγελιανής-μαρξιστικής αφετέρου, οι οποίες είχαν εισαχθεί στα γαλλικά πανεπιστήμια από την προηγούμενη γενιά, κατά την περίοδο μεταξύ των δύο παγκοσμίων πολέμων. Αν και στην δεκαετία του 1980, οι Γάλλοι επικριτές της προσπάθησαν να δαιμονοποιήσουν την τετράδα των Νίτσε, Χάιντεγκερ, Μαρξ και του Αυστριακού, δηλαδή επίσης γερμανόφωνου Φρόιντ (δηλαδή τις θεωρούμενες ως πηγές όλης της Γαλλικής Θεωρίας), με το απλουστευτικό και αναγωγιστικό επιχείρημα ότι η «σκέψη του '68» απλώς «παρέτεινε δουλικά» την ζωή αυτού του «γερμανικού αντιανθρωπισμού»1, θα ήταν πιο ακριβές να περιγραφεί η Γαλλική Θεωρία ως μια δημιουργική επανανάγνωση αυτών των τεσσάρων Γερμανών στοχαστών (με ενσωμάτωση και άλλων πολύ διαφορετικών επιρροών), παρά ως συνέχεια της δομιστικής κριτικής [της αρχικής, π.χ. του Κλωντ Λέβι Στρως] ή της γαλλικής φαινομενολογίας.

Οι Αμερικανοί αντίπαλοί της δεν έκαναν λάθος όταν συνέκριναν την Γαλλική Θεωρία με «επιλεκτική ανάγνωση» και «επιθετική επανανάγνωση» των τεσσάρων «ουσιωδών γερμανικών πηγών».2 Επομένως, αυτό που έλαβε χώρα στις Ηνωμένες Πολιτείες ήταν μια αμερικανική ερμηνεία των γαλλικών αναγνώσεων της γερμανικής φιλοσοφίας.

Michel Foucault

Υποσχέσεις και μύθοι του ψηφιακού μετασχηματισμού, Πράσινη Νέα Συμφωνία, Παγκόσμιος Νότος

Ingo Dachwitz, Sven Hilbig: Mythos grüne Digitalisierung - KI und der neue Raubbau am Globalen Süden, Blatter 9/2025, Σεπτέμβριος 2025

Ο ήχος του μέλλοντος είναι ένας χαμηλής έντασης ηλεκτρικός βόμβος. Δονεί βαθιά, μέχρι και στα κόκαλα. Εδώ στο κέντρο δεδομένων ποτέ δεν επικρατεί σιωπή. Ο χώρος είναι γεμάτος με τον μονότονο ήχο μιας χορωδίας μηχανικών ψιθύρων. Το βουητό χιλιάδων ανεμιστήρων, τα ρυθμικά κλικ των περιστρεφόμενων σκληρών δίσκων, το ήρεμο σφύριγμα του διαφύγοντος πεπιεσμένου αέρα.

Και προπαντός το συνεχές, βαθύ βουητό του συστήματος ψύξης· γιγάντιοι βιομηχανικοί ανεμιστήρες στο βάθος, παρέχουν τις απαραίτητες υπηρεσίες τους. Χιλιάδες rack servers γεμίζουν τον απέραντο χώρο, με τους ηλεκτρικούς γίγαντες να στέκονται πλάτη με πλάτη και να σχηματίζοντας ένα φαράγγι από ατσάλι και γυαλί. Μόνο περιστασιακά ακούγονται ανθρώπινοι ήχοι ανάμεσα από τις σειρές. Συζητήσεις μεταξύ δύο τεχνικών με πνιγμένες φωνές. Ένα σύντομο τρίξιμο της μπότας τους στο πάτωμα. Το μεταλλικό κροτάλισμα ενός κατσαβιδιού όταν αγγίζει ένα περίβλημα σκληρού δίσκου. Αυτά τα ίχνη ανθρώπινης παρουσίας γρήγορα απορροφώνται από το ατελείωτο βουητό. Σ' αυτούς τους καθεδρικούς ναούς της ψηφιακής εποχής, οι μηχανές δίνουν τον τόνο. Η ηλεκτρική τους χορωδία είναι η συνεχής προσευχή. Ο θεός που υπηρετούν ονομάζεται πρόοδος.

Ευρωσκεπτικιστές κατά λάθος

Στην Ελλάδα, ουκ ολίγοι θεωρητικά φιλοευρωπαίοι ποικίλων πολιτικο-ιδεολογικών αποχρώσεων - δημοσιολογούντες εξ επαγγέλματος, άλλοι πολιτικολογούντες δημοσίως αλλά και επαγγελματίες πολιτικοί - συνηθίζουν να καταγγέλουν διαρκώς και με κάθε ευκαιρία, την βραδύτητα και «νωχέλεια» στην λήψη αποφάσεων της ΕΕ, τον Ενωσιακό πολιτικό πολιτισμό της επιφυλακτικότητας, την πολιτική αναποτελεσματικότητα και κυρίως τις ασυνεννοησίες μεταξύ των κρατών-μελών της Ένωσης. Αυτό έχει την ιστορία του, σε συχνές περιπτώσεις έχει και το δίκιο του, όμως έχει μετεξελιχθεί σε ένα είδος αντανακλαστικής πολιτικής αντίδρασης, χωρίς να περνά από συνειδητές λειτουργίες του εγκεφάλου. 

Και έτσι, συνήθως παρά την θέλησή τους, οι φίλοι της Ευρώπης αυτού του είδους εύκολα καταλήγουν να δυσφημούν ο,τιδήποτε συμβαίνει στην ΕΕ. Τελικά, διαρκώς επαναλαμβανόμενοι, με αυτόν τον επίμονο κατά λάθος ευρωσκεπτικισμό γίνονται χρήσιμοι ηλίθιοι, γενναιόδωροι χορηγοί των συνειδητών αντιευρωπαίων, όσων ξέρουν καλά τι κάνουν και γιατί το κάνουν. Εκείνων που το κάνουν συστηματικά, εκκινώντας και αυτοί από εξίσου ποικίλες θέσεις εντός του ελληνικού πολιτικού φάσματος.

Φταίει ο πολιτικός χαρακτήρας των Ελλήνων, θα πουν μερικοί. Πάρα πολλά, και πολύ ποικίλων πολιτικών προτιμήσεων ελληνικά πολιτικά όντα, αγαπούν πολύ το «εδώ και τώρα», είναι αιώνιοι επιθυμητές «ισχυρών ηγετών» και εντυπωσιακών χειρονομιών, είναι χρονίως εγκλωβισμένοι σε ημιαληθείς κοινοτοπίες και εντυπωσιάζονται αφελώς από κουφιοκέφαλα στερεότυπα. Πάντα βιαστικοί, αδιόρθωτα επιπόλαιοι. Στις πιο αθώες περιπτώσεις, «στα τρελά τους όνειρα δοσμένοι, πάντα γελαστοί και γελασμένοι», κατά πως έλεγε ο Άλκης Αλκαίος με την φωνή του Δημήτρη Μητροπάνου - καλά να είναι εκεί που είναι οι δυό σπουδαίοι του πρόσφατου ελληνικού λαϊκού πολιτισμού υψηλού επιπέδου. Προς μεγάλη χαρά των άλλων, των μη αθώων.

Τζων Ράσκιν: Unto This Last («Θέλω δὲ τούτῳ τῷ ἐσχάτῳ δοῦναι ὡς καὶ σοί», Ματθ. 20,14)

Τι μπορεί να σημαίνει «δίκαιη ανταμοιβή» της εργασίας; Ποιός κρίνει τι είναι δίκαιο; Ποιός αξιολογεί; Ποιός ορίζει κανόνες; Ποιός διασφαλίζει να εφαρμόζονται; Έχει ρόλο το κράτος; Είναι ανάγκη να υπάρχει ως κράτος πρόνοιας; Είναι η δημοκρατική πολιτική αυτή που πρέπει να ορίζει τους κανόνες;

Υπήρχαν πάντα εποχές όπως η τωρινή, στις οποίες πολλοί επικαλέστηκαν «αξιοκρατία» (meritocracy)· άλλοτε την έβλεπαν και υπό πρίσμα ηθοπλαστικό, τώρα εννοούν ένα είδος προσοντοκρατίας.

Άλλοτε, στην αναζήτηση αριστείας επικαλούνταν γνώσεις (knowledge) και ικανότητα (ability), τώρα μιλούν μόνον για δεξιότητες (skills). Σβήνοντας από τον λογαριασμό τους πιο συμπεριληπτικούς όρους αξιοσύνη, γνώσεις και ικανότητα, παραβλέπουν πόσο απόλυτα εξαρτημένο είναι αυτό που θεωρείται προσόν και δεξιότητα ενός ατόμου από το προϊόν της εργασίας του και μόνον, και από το πού καταλήγει αυτό το προϊόν. 

Όμως στον δεδομένο τύπο κοινωνίας, το προϊόν γίνεται «δεύτερη φύση». Πλασματική, αναληθής φύση. Το ποιός είναι άξιος, κρίνεται με κριτήρια «αξίες» οι οποίες δεν χαρακτηρίζουν τον ίδιο τον «άξιο» ως ανθρώπινο ον, αλλά το προϊόν του. Αυτές οι «αξίες» είναι φευγαλέες, ενδεχομενικές, ισχύουν μόνον υπό προϋποθέσεις και «συναρτήσει του χρόνου». Στην πραγματικότητα προσδιορίζονται από επίθετα ή από άλλα ουσιαστικά, τα οποία δεν βαθμολογούν τον «άξιο» αλλά το αποτέλεσμα της εκάστοτε δραστηριότητας του. Και ισχύουν μέχρι νεωτέρας. Ρευστός κόσμος, όπως έλεγε ο Ζίγκμουντ Μπάουμαν.
Και πώς θα επιβιώνουν οι «λιγότερο άξιοι», ακόμη και οι «περιττοί άνθρωποι» με τις «σπαταλημένες ζωές» (πάλι ο Ζίγκμουντ Μπάουμαν); Αυτοί πάντοτε υπήρχαν, πάντοτε θα υπάρχουν και θα είναι πολλοί. Και δεν ζούμε πια στην προχριστιανική Λακωνία. Το να προτείνεις ή να αποδέχεσαι ως μοίρα τους τον Καιάδα, είναι η ακραία βαρβαρότητα. Το να κάνεις πως δεν βλέπεις τους «λιγότερο άξιους», λές και δεν ξέρεις ότι θα υπάρχουν πάντα, εκτός από ακραία ανευθυνότητα είναι ακραίος ανορθολογισμός: Καταστρέφει ολόκληρες κοινωνίες, αφανίζει την δημοκρατία. 

Τέτοια θέματα απασχόλησαν τον Τζων Ράσκιν στα κοινωνικοπολιτικά γραπτά του, όπως είναι το μεγάλο δοκίμιο Unto This Last (1860 - «Θέλω δὲ τούτῳ τῷ ἐσχάτῳ δοῦναι ὡς καὶ σοί», Παραβολή των εργατών του αμπελώνος, Ματθ. 20,14), ή στο υπέροχο οικολογικό και κοινωνικό παραμύθι για παιδιά και για μεγαλύτερους Ο Βασιλιάς του Χρυσού Ποταμού.
Οι κοινωνικές φιλοσοφίες του Ράσκιν, του σύγχρονου του Φρίντριχ Ένγκελς αλλά και του φιλελεύθερου Τζων Στιούαρτ Μιλ, επίγονου ωφελιμιστή και ευαίσθητου διαμεσολαβητή με φιλελεύθερους, με σοσιαλιστές και με συντηρητικούς, διαμορφώθηκαν σε μια περίοδο γιγάντωσης της βιομηχανικής παραγωγής και της Βικτωριανής πόλης. Και οι τρείς είδαν την βρωμιά, την χυδαιότητα, τον αχαλίνωτο εγωισμό και την απληστία ως σύμβολα όλων των συμφορών του βιομηχανικού καπιταλισμού. Όλα τα δεινά της κοινωνίας ήταν ήδη φανερά στη Βρετανία της δεκαετίας του 1840. Όμως τα οράματα των δύο πρώτων ανδρών, οι δικές τους σοσιαλιστικές εναλλακτικές λύσεις αντί του επελαύνοντος lessaiz faire καπιταλισμού, οδηγούσαν σε πολύ διαφορετικούς δρόμους για το αύριο της πόλης, της κοινωνίας, του κόσμου.

John Ruskin - αυτοπροσωπογραφία

Μίχαελ Ζάουγκα: Ο Τραμπ χτίζει μιαν εξουσία ολιγαρχών κατά τα πρότυπα του Πούτιν

Michael Sauga: Vorbild Putin - Trump baut eine Herrschaft der Oligarchen, Der Spiegel, 9.9.2025

https://archive.md/TH1ZZ

 

Η συμμαχία του τεχνολογικού εταιρικού κόσμου με τον Ντόναλντ Τραμπ θυμίζει μοιραία την ολιγαρχία του Βλαντίμιρ Πούτιν στη Ρωσία. Αυτή η συγκέντρωση εξουσίας αποτελεί τεράστια απειλή για τον ελεύθερο κόσμο.

 

Τον Ιούλιο του 2000, λίγους μήνες μετά την ανάληψη των καθηκόντων του ως Πρόεδρος, ο Βλαντίμιρ Πούτιν κάλεσε 21 Ρώσους ολιγάρχες στο Κρεμλίνο για μια σύνοδο κορυφής. Κάτω από τις κάμερες της κρατικής τηλεόρασης, η λαμπρή ομάδα σφράγισε μιαν ιστορική συμφωνία: Οι σημαντικότεροι βιομήχανοι της χώρας θα υποστήριζαν τώρα τις πολιτικές του νέου ισχυρού άνδρα στη Μόσχα. Σε αντάλλαγμα, ο ισχυρός άνδρας υποσχέθηκε να εξασφαλίσει τα περιουσιακά στοιχεία και τα οικονομικά συμφέροντα των αφεντικών. Ήταν ένα από τα πιο σημαντικά ορόσημα στην μακρά πορεία του Πούτιν για να γίνει ο απόλυτος κυρίαρχος στην Ρωσία.

Παρέλαση ολιγαρχών στην ορκωμοσία του Προέδρου Τραμπ © The Atlantic

Ο «Αμερικανός ασθενής» και το τριπλό σύμπτωμα: Πολιτικός διπολισμός - Χιλιαστιακές (millenarian) αμερικανικές θρησκείες - Όπλα. Όπλα παντού

Ι. Ποιός σκότωσε τον Τσάρλι Κερκ; Όπλα παντού, πιστοί Μορμόνοι και Ρεπουμπλικάνοι

 

© Nikolai Antoniadis, Claus Hecking, Timo Lehmann: Attentat auf Charlie Kirk - Wer ist Tyler R.? - Der Spiegel, 13.9.2025 - μια ανταπόκριση, St. George (Γιούτα - ΗΠΑ) - https://archive.md/7abeA

Καλά φροντισμένες αυλές μπροστά από μονοκατοικίες με φρεσκοβαμμένους τοίχους, μπασκέτες πάνω από την πόρτα του γκαράζ, αμερικανικές σημαίες αναρτημένες. Απόγευμα Παρασκευής στο Σεντ Τζορτζ της Γιούτα, ο ήλιος λάμπει στην ειδυλλιακή σκηνή μιας μικρής αμερικανικής πόλης, την ώρα που το FBI και η τοπική αστυνομία με τον σερίφη ρυμουλκούν ένα αυτοκίνητο. Είναι ένα γκρι σπορ αυτοκίνητο, ένα παλιό μοντέλο Dodge Charger. Το ανεβάζουν σ' ένα φορτηγό. Έχουν αποκλείσει τον δρόμο και η περιοχή έχει γεμίσει με σκούρα τζιπ των ειδικών πρακτόρων του FBI και βαν των τηλεοπτικών συνεργείων.
Το σπορ αυτοκίνητο είναι ένα από τα βασικά αποδεικτικά στοιχεία στην υπόθεση της δολοφονίας του ακροδεξιού ακτιβιστή και ινφλουένσερ Τσάρλι Κερκ. Φέρεται ότι ο 22χρονος Tyler James R. οδήγησε την Τετάρτη αυτό το αυτοκίνητο από το St. George μέχρι το Πανεπιστήμιο Utah Valley, περισσότερα από 400 χιλιόμετρα βορειότερα, στο άλλο άκρο της Πολιτείας Γιούτα. Εκεί φέρεται να σκότωσε τον Kirk με μια σφαίρα στο λαιμό. Αυτό ομολόγησε στους αστυνομικούς, κατά τα λεγόμενα.

Δεν είναι σαφές γιατί μπορεί να το έκανε. Οι συνομιλίες με ανθρώπους στον St. George και τα ίχνη που άφησαν ο Tyler R. και η οικογένειά του στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης σκιαγραφούν την εικόνα ενός νεαρού άνδρα ο οποίος, προφανώς, δεν είχε βρει ακόμη το πολιτικό του στίγμα. Και ο οποίος μεγάλωσε σε μια πολύ θρησκευόμενη οικογένεια Μορμόνων, η οποία καταγίνονταν με τα όπλα με πάρα πολύ πάθος.
 

Επιρροή της «Δεξιάς» (δηλαδή των Ρεπουμπλικανών ΜΑGA) και της «Αριστεράς» (δηλαδή των Δημοκρατικών) όπως φαίνεται στις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης. Οι «κόκκινοι» (Τραμπικοί Ρεπουμπλικανοί) επιδραστικοί στις «μάζες» influencers και podcasters, υπερέχουν συντριπτικά. Ο δολοφονημένος Charlie Kirk ήταν στην μεγαλομεσαία σειρά πίσω από τα ΜΑGA-μεγαθήρια Joe Rogan, Jordan Peterson, Ben Shapiro κτλ

Γιαν-Βέρνερ Μύλλερ: Το ιμπεριαλιστικό εγχείρημα του Πούτιν, ο πόλεμος, «η Δύση», οι φιλελεύθεροι

The Imperial Project - Jan-Werner Müller on “the West” and the War, The New Institute, 1.04.2022
Μια παλιά αλλά ολόφρεσκη  συνέντευξη του Γιαν-Βέρνερ Μύλλερ στον Νικίτα Κάνταν, λίγο μετά την έναρξη της επίθεσης του Πούτιν εναντίον της Ουκρανίας (τον Φεβρουάριο του 2022). 

 

Νικίτα Κάνταν: Είναι αυτός ο πρώτος λαϊκιστικός πόλεμος;
Γιαν-Βέρνερ Μύλλερ: Δεν νομίζω ότι η έννοια του λαϊκισμού - τουλάχιστον όπως την καταλαβαίνω εγώ - βοηθάει εδώ. Όλοι οι λαϊκιστές ισχυρίζονται ότι αυτοί, και μόνον αυτοί, αντιπροσωπεύουν εκείνον που συχνά αποκαλούν «τον πραγματικό λαό». Βεβαίως ο Πούτιν πράγματι ισχυρίζεται ότι μόνον αυτός αντιπροσωπεύει την Ρωσία (και ορισμένοι από τους ακόλουθούς του ισχυρίζονται ακόμη και ότι «χωρίς τον Πούτιν δεν υπάρχει Ρωσία»). Επιπλέον, ο Πούτιν προβάλλει ισχυρισμούς για το ποιοί αποτελούν λαό και ποιοί όχι, ειδικά για άλλους, μή Ρώσους. Για παράδειγμα, το αρνείται στους Ουκρανούς. Αλλά για να καταλήγουμε, η έννοια του ιμπεριαλισμού μας εξυπηρετεί καλύτερα για να καταλάβουμε τι κάνει ο Πούτιν. Είναι ενδιαφέρον ότι παρατηρητές από τον Παγκόσμιο Νότο το έχουν δει αυτό πιο καθαρά σε σύγκριση με ορισμένους στην Ευρώπη.

Jan-Werner Müller

Μάρκο Έβερς: Όχι άλλο κάρβουνο

Marco Evers: Kohle ohne Ende - Globale Energiewende stagniert, Der Spiegel 30/2025, 17.7.2025
https://archive.md/Ua6hn

Το μεγάλο επίτευγμα συνέβη πριν από δέκα σχεδόν χρόνια. Εκ των υστέρων, υπό την οπτική γωνία ενός όλο και πιο κατακερματιζόμενου κόσμου, φαίνεται σχεδόν σαν πολιτικό θαύμα. Για μια στιγμή, τα κράτη άφησαν στην άκρη όλες τις διαφορές τους. Χρόνια σκληρών διαπραγματεύσεων κορυφώθηκαν σε μια συλλογική δήλωση αλληλεγγύης. Στις 12 Δεκεμβρίου 2015, 194 χώρες συμφώνησαν να συνεργαστούν για ένα μέλλον αξιοβίωτο. Κάθε κράτος, μεγάλο ή μικρό, πλούσιο ή φτωχό, ισχυρό ή όχι, θα πρέπει να κάνει το καθήκον του. Η Συμφωνία του Παρισιού για το Κλίμα δικαίως θεωρείται ορόσημο στην παγκόσμια ιστορία.
Η διεθνής κοινότητα είχε δεσμευτεί να περιορίσει την ανθρωπογενή υπερθέρμανση του πλανήτη, πολύ κάτω από δύο βαθμούς Κελσίου σε σύγκριση με την προβιομηχανική εποχή, ή ακόμα καλύτερα, σε 1,5 βαθμό το πολύ. Η χρήση φυσικού αερίου και πετρελαίου ως καυσίμων θα έπρεπε να εξαλειφθεί από τις οικονομίες των κρατών. Και πάνω απ' όλα, θα έπρεπε να εξαλειφθεί η χρήση άνθρακα ως καυσίμου, ο οποίος είναι μακράν το πιο καταστροφικό για το κλίμα ορυκτό καύσιμο.
Παρατηρώντας ιδιαίτερα την περίπτωση της χρήσης του άνθρακα ως καυσίμου, βλέπουμε ότι ο κόσμος έχει πετύχει πολλά από το 2015 μέχρι σήμερα. Αλλά δυστυχώς όχι αυτό που είχε θέσει ως στόχο.

Aνν Άπλμπαουμ: Για την δημοκρατία - Εναρκτήρια ομιλία στο Φεστιβάλ του Ζάλτσμπουργκ 2025

Anne Applebaum: „Die Salzburger Festspiele sind das, was Autokraten fürchten“, Die Presse, Βιέννη 26.7.2025

H Anne Applebaum αυτοχαρακτηρίζεται πολιτικά ως «φιλελεύθερη Συντηρητική». Συντηρητική φιλελεύθερης απόχρωσης, όχι Φιλελεύθερη με συντηρητικό επιχρωματισμό. Προσοχή, δεν βλέπει τον εαυτό της μέσα στα ρεύματα - κληρονόμους της βρετανικής Διαφωτιστικής φιλελεύθερης παράδοσης «δικαιωματικού» τύπου με απαρχές στον John Locke, ούτε του Αμερικανικού φιλελευθερισμού (του αντίθετου πόλου από τον Αμερικανικό Ρεπουμπλικανισμό). Aισθάνεται πιο άνετα ως μακρινή κληρονόμος ενός συντηρητισμού α λα Έντμουντ Μπερκ (Edmund Burke), από την Βρετανία της εποχής της Αμερικανικής και της Γαλλικής Επανάστασης. Οι πιο πολλοί ιστορικοί της πολιτικής βλέπουν τον Μπερκ ως πρόγονο των φιλελεύθερων Συντηρητικών· ωστόσο ένας από τους πιο σκληρούς επικριτές του είναι ένας άλλου τύπου Συντηρητικός, ο Leo Strauss, στοχαστής όχι απολυταρχικός ή φιλο-ολοκληρωτικός αλλά σαφώς ολιγαρχικός, αντινεωτερικός, αντι-Διαφωτιστής. Με τον Strauss έχουν εμμονή στην Αμερική τόσο οι νεοσυντηρητικοί α λα Μπους Junior όσο και οι άσπονδοι εχθροί τους, οι «νεαροί συντηρητικοί επαναστάτες» MAGA του Τραμπ.

Τέτοιες διακρίσεις, άν και λεπτές, φέρνουν στο φως πολλή πολιτική ουσία. Ιδιαίτερα τώρα, καθώς είναι φανερό ότι η εμμονή αποκλειστικά στην αδρή εικόνα, περιορισμένη στις περιεκτικές πολιτικές ιδεολογίες τις γεννημένες στον 18ο και 19ο Αιώνα (Συντηρητισμός, Φιλελευθερισμός, Σοσιαλισμός), με άλλα λόγια στο γραμμικό, μονοδιάστατο σύστημα πολιτικών συντεταγμένων (Δεξιά-Κέντρο-Αριστερά), αντί να φωτίζει, αποκρύπτει πολλή πολιτική ουσία.

Σύμφωνα με την Applebaum τα καθεστώτα του λεγόμενου υπαρκτού σοσιαλισμού ήταν απολυταρχικά, και ως προς αυτό το χαρακτηριστικό ήταν όμοια με τα ναζιστικά και φασιστικά. Τα τωρινά απολυταρχικά καθεστώτα είναι άλλου τύπου. Το πιο κραυγαλέο δείγμα τους είναι η σημερινή μετακομμουνιστική Ρωσία (ως άλλα παραδείγματα αναφέρει Κίνα, Βενεζουέλα, Αίγυπτο). Το μοντέλο Ρωσία πάει να διαδοθεί σε «δημοκρατίες που κινδυνεύουν, όπως η Ουγγαρία και η Γεωργία», λέει. «Και ο Νετανιάχου είναι σαφώς πρόθυμος να οδηγήσει προς την παρακμή της Ισραηλινής δημοκρατίας», έγραφε στην Guardian τον Ιούλιο του 2024 η συντηρητική και εβραϊκής καταγωγής ιστορικός, σχεδόν έναν χρόνο μετά την τρομοκρατική επίθεση της Χαμάς. «Σύντομα μπορεί να δούμε παρόμοιες προσπάθειες και στις Ηνωμένες Πολιτείες». Τις βλέπουμε ήδη, θα ΄πρεπε να πει. Ξέρει άλλωστε ότι η απολυταρχία είναι μεταδοτική και η διάδοση της εκτός από την δημοκρατία απειλεί και την διαβίωση μας στον πλανήτη. «Αλλά οι δικτάτορες και οι αυταρχικοί ηγέτες δεν είναι η μοναδική απειλή [...] Οι αλλαγές στις τεχνολογίες και στους τρόπους συμπεριφοράς σε ολόκληρο τον δημοκρατικό κόσμο, συμβάλλουν επίσης στην διάβρωση της κοινωνίας των πολιτών [...] Ακολουθούμε τον όχλο του διαδικτύου [...] ο νέος διαδικτυακός κόσμος προωθεί τον κυνισμό, τον μηδενισμό και την απάθεια».

Οι «νεαροί συντηρητικοί» επαναστάτες MAGA, οι συνεργάτες τους στην Ευρώπη ή αλλού, μαζί με τους ψηφιακούς ολιγάρχες φίλους τους σκέφτονται και πράττουν ακριβώς αντίστροφα. Στην καφρίλα του διαδικτύου αισθάνονται σαν στο σπίτι τους. Οι συγγενείς τους Ευρωπαίοι Συντηρητικοί και Μεταρρυθμιστές (ECR) των αλήστου μνήμης Τόριδων, των Αδελφών της Ιταλίας και του Πολωνικού PiS (το οποίο κατακεραυνώνει η Applebaum), μοιάζουν νερωμένη εκδοχή τους - χωρίς τον Πουτινισμό. Όσο για τους Νεοσυντηρητικούς α λα Μπους Junior, είναι ταμπού να εμπλουτίσουν τον επιθανάτιο ρόγχο τους με λόγια που θίγουν τους Αμερικανούς ψηφιακούς ολιγάρχες. Αλλά μια «φιλελεύθερη συντηρητική» Μπερκιανού τύπου μπορεί και εκφράζεται ανοιχτά για έναν από τους πιο μεγάλους κινδύνους της εποχής μας: Ότι η φιλελεύθερη δημοκρατία έχει τρομερούς εχθρούς και βαθιά μέσα στα σπλάχνα της και όχι μόνον εξωτερικούς, «εκτός Δύσης». Άλλωστε, τι σημαίνει «Δύση» σε καιρούς Αλάσκας και Μονάχου 2025; Όπλα των εχθρών της δημοκρατίας είναι, μεταξύ άλλων, διαδικτυακές πλατφόρμες και αλγόριθμοι· στην πραγματικότητα το σκληρά ολιγοπωλιακό καθεστώς του σημερινού ψηφιακού κόσμου είναι ασύμβατο με μια δημοκρατική δημόσια σφαίρα.

Εν τω μεταξύ, οι Φιλελεύθεροι α λα Δημοκρατικό Κόμμα των ΗΠΑ και οι Ευρωπαίοι του Μακρόν στέκονται πολιτικά άοπλοι απέναντι στους Τραμπικούς και στους Λεπενιστές αντίστοιχα, ενώ οι Γερμανοί και Ολλανδοί σκληροί «συντηρητικοί Φιλελεύθεροι» έχουν αυτοκαταστραφεί ως μερίδα του συνταγματικού κοινοβουλευτικού φάσματος. Οι πολιτικές οικογένειες που κατατάσσονται στην Αριστερά (τόσο η πλειοψηφία της Σοσιαλδημοκρατίας όσο και οι άλλες Αριστερές, οι προερχόμενες από την μαρξιστική παράδοση), αλλά και οι «συνήθεις Συντηρητικοί» του τύπου της γερμανικής Χριστιανοδημοκρατίας (είτε υπό την γεωπολιτικά αφελή, υπερτιμημένη ως ηγέτιδα Άνγκελα Μέρκελ, είτε τώρα, υπό τον ακόμη ανεπαρκέστερο πολιτικά Φρίντριχ Μερτς), είναι εξίσου με τους Φιλελεύθερους εγκλωβισμένοι σε μια τυφλά οικονομοκεντρική λογική.

Δεν θέλουν να κατανοήσουν γιατί οι διαμάχες περί την τεχνολογία (είτε αφορούν την κλιματική αλλαγή και την ενεργειακή μετάβαση, είτε το διαδίκτυο), πέραν της οικονομικής έχουν και άμεσα πολιτική διάσταση. Αδυνατούν να κατανοήσουν ότι η γεωπολιτική επιστρέφει τώρα στην Ευρώπη ακριβώς επειδή αντεπιτίθενται συνασπισμένες πλανητικές απολυταρχικές δυνάμεις, οι οποίες, εκτός των άλλων, είναι και αυτοκρατορίες ορυκτών καυσίμων (οι ΗΠΑ είναι μία). Και καθώς οι «συντηρητικοί επαναστάτες» σύμμαχοι των απολυταρχών, τύπου MAGA, AfD κτλ, σκεπτόμενοι στρατηγικά, μετατρέπουν τώρα τον πολιτικό αγώνα στην δημόσια σφαίρα σε ανοιχτό «πολιτισμικό πόλεμο», πολλοί του Συντηρητικού αστισμού αλλά και της «Αριστεράς», πέφτουν στην παγίδα και τους προσφέρουν πολύτιμες υπηρεσίες.

Για να προστατεύσουμε την απειλούμενη δημοκρατία και άλλα πράγματα άξια συντήρησης και βελτίωσης (π.χ. το αξιοβίωτο του πλανήτη), η Applebaum παραπέμπει στον Βάτσλαβ Χάβελ: Μας συστήνει ως όπλα την «ανεξάρτητη γνώμη και ανεξάρτητο στοχασμό για τον κόσμο [...] μέχρι τις πιο ποικίλες ελεύθερες στάσεις του πολίτη, συμπεριλαμβανομένης της ανεξάρτητης κοινωνικής αυτοοργάνωσης». Ο «φιλελεύθερος Συντηρητισμός» της και το ιδεολογικό βιογραφικό της την εμποδίζουν να κατανοήσει ρεαλιστικά πόσο μακρά ήταν η πορεία της παρακμής των ΗΠΑ προς μια απειλούμενη δημοκρατία, με ιδιαίτερο ρόλο των neocons α λα Μπους και των νεοφιλελεύθερων. Δεν κατανοεί τί ενώνει τις ΗΠΑ με νέους γεωπολιτικούς εταίρους, κόντρα στην ΕΕ. Ωστόσο, για το θέμα που συζητάμε εδώ, αυτό που προτείνει ως αντίδοτο η Applebaum, μακάρι να το έστελναν ως δικό τους πολιτικό μήνυμα οι χειμαζόμενες δημοκρατικές πολιτικές οικογένειες της Ευρώπης. Δυστυχώς, πολλές, όχι μόνον Συντηρητικές, προσπαθούν να μιμηθούν τους «συντηρητικούς επαναστάτες» εχθρούς της δημοκρατίας και υποκλίνονται δουλικά στις νέες ολιγαρχίες.

Γ. Ρ.

 

Ίσως νομίζετε πως ξέρετε τι είναι ένα φεστιβάλ. Αλλιώς δεν θα ήσασταν εδώ. Είστε θεατής, διοργανωτής ή καλλιτέχνης. Αγοράσατε εισιτήρια και ήρθατε με αυτοκίνητο ή με αεροπλάνο. Ξέρατε τι ήταν αναμενόμενο να δείτε και να ακούσετε εδώ. Όμως, αν σκεφτείτε λίγο ποιός είναι ο ορισμός ενός φεστιβάλ, τα πράγματα μπορεί και να γίνουν λιγότερο σαφή.
Όπως τόσα πολλά πράγματα που κάνουμε εμείς οι άνθρωποι, ένα φεστιβάλ είναι συλλογική προσπάθεια. Χρειάζονται άτομα με όραμα, αλλά και άτομα που μπορούν να φέρουν εδώ κοινό, να επιλέξουν καλλιτέχνες και σκηνοθέτες, να χειριστούν τις χρηματοδοτήσεις και να χρησιμοποιήσουν τους πόρους με σύνεση. Αυτοί οι άνθρωποι πρέπει να είναι όχι μόνον φιλόδοξοι, αλλά και εμπνευσμένοι. Τα φεστιβάλ δεν πετυχαίνουν επειδή έτσι διατάσσουν ισχυροί άνθρωποι. Πετυχαίνουν επειδή κάποιοι άνθρωποι εμψυχώνονται από ιδανικά, όπως η καλλιτεχνική αριστεία, η παιδεία, η ομορφιά και η αρμονία, και επειδή συνεργάζονται με την δική τους ελεύθερη βούληση για να υλοποιήσουν αυτά τα ιδανικά.

Αυτό το φεστιβάλ δεν αποτελεί εξαίρεση. Κανείς δεν ανέθεσε στον Ούγκο φον Χόφφμανσταλ (Hugo von Hofmannsthal), στον Μαξ Ράινχαρντ (Max Reinhardt) ή στον Ρίχαρντ Στράους (Richard Strauss) να ιδρύσουν ένα φεστιβάλ εδώ στο Ζάλτσμπουργκ, το 1920, μια χρονιά δυστυχίας και πείνας. Κανείς δεν τους έδωσε εντολή να ανεβάσουν τον Jedermann [Jedermann, Das Spiel vom Sterben des reichen Mannes, θεατρικό έργο του Hugo von Hofmannsthal], με φόντο τον καθεδρικό ναό ή να χρησιμοποιήσουν σανίδες από ένα πρώην στρατόπεδο αιχμαλώτων πολέμου για να δημιουργήσουν συμβολικά μια νέα σκηνή για μια νέα εποχή. Το έκαναν επειδή ήθελαν το φεστιβάλ τους να κερδίσει μια θέση στα μάτια του κόσμου - κυριολεκτικά και μεταφορικά - και επειδή ήθελαν να επαναφέρουν την τέχνη στο επίκεντρο της δημόσιας ζωής, και μάλιστα για όλους.

Hugo von Hofmannsthal, Max Reinhardt, Richard Strauss