Γιούργκεν Χάμπερμας: Από εδώ και στο εξής πρέπει να συνεχίσουμε μόνοι μας ως Ευρώπη

© Photo: Gregori Saavedra / DER SPIEGEL

Ο Γιούργκεν Χάμπερμας το καλοκαίρι έγινε 96 ετών. Όλο το δεύτερο μισό του 20ού Αιώνα και το πρώτο τέταρτο του 21ου, σφραγίζονται από το έργο του ως στοχαστή, απλωμένο σε όλο το φάσμα των κοινωνικών επιστημών. Αλλά και από την διαρκή παρουσία και δράση του ως πολίτη. Πολιτική παρουσία και δράση κριτική, επίμονη, άκρως παρεμβατική και επιδραστική, ως Γερμανός, ως Ευρωπαίος και ως πολίτης του κόσμου. Αλλά πάνω απ΄όλα ως Ευρωπαίος. Ο στοχαστής και επιστήμονας που έχει μέσα του, ζωντανεύει και σμιλεύει τις αρετές του πολίτη, κάνει τον άλλο Χάμπερμας διαρκώς όλο και καλύτερο πολίτη, ακόμη και στα 96 χρόνια του· και οι αρετές του πολίτη τροφοδοτούν τον στοχαστή διαρκώς, σ' όλη του την μακρά ζωή. Ο στοχασμός και η στάση του ως πολίτης δεν απολιθώνονται, δεν γερνούν μαζί με τα χρόνια του. Αλλάζουν και αυτές για να αντιμετωπίσουν την αέναα μεταβαλλόμενη πραγματικότητα, ενώ ταυτόχρονα ο πολίτης Χάμπερμας πάντα προσπαθεί να βλέπει πέρα από τις γραμμές των οριζόντων.

Ήδη το 2004 προειδοποίησε ότι το ρήγμα μεταξύ ΗΠΑ και Ευρώπης άνοιξε. Είδε έγκαιρα ότι η Δύση διχάζεται. Ως προς τα διλλήμματα για την αντιμετώπιση της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία σε συνδυασμό με την ρευστή κατάσταση στις ΗΠΑ, η στάση του Χάμπερμας χαρακτηρίστηκε στην αρχή, μεταξύ 2022 και 2023, από προσοχή, στοχαστικότητα και επιφυλακτικότητα. Συνοψιζόταν στο επιχείρημα ότι η Δύση (Ευρώπη και ΗΠΑ) έχει καλό λόγο για να προμηθεύει όπλα στην Ουκρανία, αλλά αυτό συνεπάγεται και κοινή ευθύνη για την περαιτέρω πορεία του πολέμου και αυξημένες διπλωματικές προσπάθειες για ειρήνευση.

Τότε, αυτή η επιφυλακτικότητα του Χάμπερμας επικρίθηκε πολύ. Ο Florian Illies στην εφημερίδα Die Zeit («Ευχαριστούμε Αμερική, όμως φτάνει πιά!») καταλόγισε στον Χάμπερμας ότι δεν μπορεί να ξεφύγει από τον μεταπολεμικό τρόπο σκέψης των Γερμανών, την ώρα που χρειάζεται «πλήρης χειραφέτηση» της Γερμανίας και της Ευρώπης όλης, ώστε «να αποσυνδεθούν πνευματικά από την Αμερική». Τώρα, με δεδομένη την πολιτική Τραμπ, η στάση του Χάμπερμας και στα δύο αυτά πεδία (ουκρανικό και διάσπαση της «Δύσης») αποδεικνύεται εύπλαστα προσαρμοστική και εξόχως διορατική. Με δεδομένες τις νέες εξελίξεις επί προεδρίας Τραμπ, τώρα πια, ως προς το δέον γενέσθαι, θεωρεί ως μόνη λύση «την ενίσχυση της επιρροής της ΕΕ, σε τέτοιο βαθμό ώστε να μπορεί να επιβληθεί στην παγκόσμια πολιτική και στην παγκόσμια κοινωνία ως αυτόνομος παράγοντας, ανεξάρτητος από τις ΗΠΑ και ανεξάρτητος από επιβλαβείς για το δικό της σύστημα συμβιβασμούς, με τις ΗΠΑ ή με άλλα αυτοκρατικά και αυταρχικά κράτη». Τώρα πια, ο Χάμπερμας γράφει την λέξη «Δύση» πάντα μέσα σε εισαγωγικά.

Έχοντας ξεγράψει τις ΗΠΑ μέχρι νεωτέρας, η βαθιά απαισιοδοξία του Χάμπερμας για το άν η ΕΕ θα τα καταφέρει, προέρχεται από «την διαρκή ενδυνάμωση του δεξιού λαϊκισμού» στις χώρες-μέλη, κυρίως όμως από την καταδικαστική αξιολόγηση εκ μέρους του της πολιτικής της σημερινής γερμανικής κυβέρνησης. Μετά το πρόωρο τέλος της καγκελαρίας Σολτς-Χάμπεκ, «η τωρινή γερμανική κυβέρνηση [CDU/CSU/SPD] συνεχίζει την υποκριτική ευρωπαϊκή πολιτική την οποία ασκούσε η καγκελάριος Μέρκελ», γράφει ο Χάμπερμας. «Δεν υπάρχει καμία σοβαρή ένδειξη ότι η σημερινή γερμανική κυβέρνηση λαμβάνει ουσιαστικά μέτρα για να οδηγηθούμε σε μια EE ικανή να δρα στην παγκόσμια σκηνή». Αυτός ήταν ανέκαθεν ο κλασικός τρόπος των επιδραστικών πολιτικών παρεμβάσεων του Χάμπερμας, από την «Διαμάχη των Ιστορικών» για τον ναζισμό μέχρι την κρίση της Ευρωζώνης 2008-2015. Προσπαθεί να καταπολεμά το «εσφαλμένο όλον» αποκαλύπτοντας αίτια ή ρίζες του, τα οποία δηλητηριάζουν επικίνδυνα τον δημόσιο βίο στη Γερμανία. Είναι κλήση σε συναγερμό και ταυτόχρονα ένα είδος πολιτικού «εξορκισμού του Κακού».

Γ. Ρ.

Jürgen Habermas, Von hier an müssen wir alleine weitergehen, Süddeutsche Zeitung, 20.11.2025, αποθηκευμένο και εδώ 

μια άλλη μετάφραση στα ελληνικά δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Τα Νέα, σήμερα 13.12.2025

 

Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία λειτούργησε εντός των ευρωπαϊκών πληθυσμών και ως έναυσμα, μεταξύ άλλων, για να κατανοήσουν, έστω και καθυστερημένα, ότι στην παγκόσμια κατάσταση έχει συμβεί βαθιά και ουσιώδης αλλαγή. Ωστόσο, αυτή η αλλαγή προετοιμαζόταν εδώ και πολύ καιρό με την καθοδική πορεία των ΗΠΑ, της υπερδύναμης του 20ού Αιώνα. Ένα προειδοποιητικό σημάδι ήταν οι σπασμωδικές και ραγδαίες μεταβολές στις διαθέσεις και νοοτροπίες της αμερικανικής κοινωνίας των πολιτών μετά την 11η Σεπτεμβρίου 2001. Αυτή την μεταβολή των νοοτροπιών ενός πληθυσμού ανασφαλούς και φοβισμένου, την υποδαύλισε ακόμη περισσότερο η ρητορική της τότε κυβέρνησης υπό τον Πρόεδρο Τζορτζ Μπους τον Νεότερο (George W. Bush) και τον αδίστακτα επιθετικό Αντιπρόεδρό του [Ντικ Τσένεϊ].
Όλοι φαινόταν να αισθάνονται ως άμεση απειλή τους κινδύνους της διεθνούς τρομοκρατίας. Στην πορεία της προπαγάνδισης υπέρ του πολέμου κατά του Σαντάμ Χουσεΐν και του Ιράκ, ο οποίος παραβίαζε το διεθνές δίκαιο, εκείνη η αλλαγή στις νοοτροπίες ριζοσπαστικοποιήθηκε και εδραιώθηκε. Από θεσμικής πλευράς, τούτη η αλλαγή επηρέασε κατά πρώτο λόγο το κομματικό σύστημα των ΗΠΑ. Όμως ήδη από την προηγούμενη δεκαετία του 1990, είχαν αλλάξει εκ θεμελίων τόσο η πολιτική πρακτική του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος υπό την ηγεσία του Νιουτ Γκίνγκριτς (Newt Gingrich), όσο και η κοινωνική σύνθεση των υποστηρικτών του κόμματος. Ωστόσο, οι τάσεις προς έναν πιο βαθύ και, όπως φαίνεται τώρα, πολύ δύσκολα αναστρέψιμο μετασχηματισμό του όλου πολιτικού συστήματος των ΗΠΑ, επικράτησαν μόνον αφότου ο Πρόεδρος Ομπάμα απογοήτευσε τις ελπίδες για μια ριζική αλλαγή της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ.

Η Δεκεμβριανή σύναξη των φίλων της Δημοκρατίας

Με μία από τις πιο «πολυσυλλεκτικές», όπως αποκαλούνται, πολιτικές εκδηλώσεις των τελευταίων ετών, η εφημερίδα «Δημοκρατία» γιόρτασε το βράδυ της 8ης Δεκεμβρίου 2025 τα 15 χρόνια κυκλοφορίας της. «Με εντυπωσιακή παρουσία πολιτικών, επιχειρηματιών, προσωπικοτήτων της δημόσιας ζωής και κορυφαίων παραγόντων του Τύπου», όπως γράφει η ίδια η εφημερίδα.

Πολιτικό θόρυβο και καταιγιστικά σχόλια προκάλεσε κυρίως η σύνθεση του διμελούς πάνελ των κεντρικών ομιλητών στην εκδήλωση, αλλά σε δεύτερο επίπεδο και αυτά που είπαν «οι δύο από τις ισχυρότερες φυσιογνωμίες της σύγχρονης πολιτικής ιστορίας, ο Κώστας Καραμανλής και ο Ευάγγελος Βενιζέλος», σύμφωνα με τα γραφόμενα της εορτάζουσας εφημερίδας, πάλι.

Όμως το πιο ισχυρό μήνυμα, το οποίο δεν είναι απλά συμβολικό, ούτε κατά κύριο λόγο συμβολικό, το στέλνει η όντως «πολυσυλλεκτική» σύνθεση των επώνυμων παρισταμένων. «Πρώην» σε πολιτικά και πολιτειακά αξιώματα από υψηλά έως υψηλότατα: Προκόπης Παυλόπουλος, Βασιλική Θάνου, Αντώνης Σαμαράς, Κώστας Λαλιώτης, Πάνος Καμμένος, Βύρων Πολύδωρας, Άρης Σπηλιωτόπουλος. Αλλά και άλλοι αναγνωρίσιμοι κοινοβουλευτικοί (και υπουργοί κατά καιρούς) με πολύ έντονη δράση στο παρελθόν, κοντινό, μακρινό ή απώτατο: Ευάγγελος Αντώναρος, Γιώργος Λιάνης, Φάνη Πάλλη - Πετραλιά, Χρήστος Σπίρτζης. Από τους νυν δρώντες, εκλεγμένους κοινοβουλευτικούς ή άλλους υποψήφιους, τα ονόματα είναι σαν salade macédoine: Μάριος Σαλμάς, Γιώργος Βλάχος, Γιώργος Μουρούτης,  Έλενα Κουντουρά, Αφροδίτη Λατινοπούλου, Δώρα Αυγέρη, Βασίλης Κόκκαλης, Κώστας Ζαχαριάδης. Μοναδική αλλά πολύ έντονου χρώματος πινελιά από τον καλλιτεχνικό χώρο ο Λάκης Λαζόπουλος. Ήταν και κ. Νίκος Σαλάτας (του ΟΠΕΚΕΠΕ) ως éminence grise των παρεμποδιστών της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας. Από τους νυν σε υψηλά αξιώματα, δύο: Ο Πρόεδρος της Βουλής Νικήτας Κακλαμάνης και ο Υπουργός Εξωτερικών κ. Δένδιας.

Ο Αλέξης Τσίπρας ήταν απών. 

Aνν Άπλμπαουμ: Ο Τραμπ και ο Γουίτκοφ παρατείνουν τον πόλεμο. Αυτά που βλέπουμε έχουν να κάνουν μόνον με λεφτά;

Σε τί οφείλεται η σύμπνοια της Αμερικής του Τραμπ και της Ρωσίας του Πούτιν σε ό,τι αφορά την εισβολή στην Ουκρανία αλλά όχι μόνον; Αυτά που την κινούν είναι απλά και μόνον προσωπικές συμπάθειες και ιδεολογικές συγγένειες; Είναι γεωπολιτικοί υπολογισμοί; Aυτό που συνδέει τους Putinistas και τους Trumpistas είναι κυρίως το κοινό μίσος τους κατά της Ευρώπης; «Εικάζω ότι όλα αυτά που βλέπουμε έχουν να κάνουν μόνον με λεφτά», γράφει η Aνν Άπλμπαουμ. Ή κατά πρώτο λόγο με λεφτά. Ή έστω, και με λεφτά εν μέρει. Αυτό μπορεί να συναχθεί όχι μόνον από το πώς βλέπουν τον προσωπικό πλούτο και την χλιδή οι δύο Πρόεδροι, αλλά και από τα βιογραφικά και τα κύρια ενδιαφέροντα των «αντ' αυτών» διαπραγματευτών, Αμερικανών και Ρώσων. Στηβ Γουίτκοφ, Γιούρι Ουσακόφ, Τζάρεντ Κούσνερ.

Ας βάλουμε στον λογαριασμό και τον Κίριλ Ντμίτριεφ1 (The Guardian): Παρακοιμώμενος του Πούτιν, πολυκλωνικό υβρίδιο της πρό 1989 Σοβιετικής Νομενκλατούρας με τις Goldman Sachs, την McKinsey & Co, την U.S. Russia Investment Fund και την Russian Direct Investment Fund (RDIF).

Τούτων δοθέντων, θα ήταν αφελές να μη προσέξει κανείς πολύ τί γράφει η Άπλμπαουμ. Και μετά, άς σκεφτεί αγαπημένους επενδυτικούς στόχους των διαπραγματευτών και των αφεντικών τους. Αυτός ο έρωτας φέρνει στην μύτη, πρώτα-πρώτα, διαπεραστική μυρωδιά υποσχέσεων και παζαριών για εξορύξεις υδρογονανθράκων στην Αρκτική. Ή, όπως λέει η Άπλμπαουμ, αμερικανικών ή ρωσοαμερικανικών επενδύσεων «στους τομείς της ενέργειας, των φυσικών πόρων, των υποδομών, της τεχνητής νοημοσύνης, των κέντρων δεδομένων και της εξόρυξης σπάνιων γαιών στην Αρκτική».

 

Anne Applebaum: Trump and Witkoff are Prolonging the War - Open Letters, from Anne Applebaum, Substack,  27.11.2025

[...] H διαρροή στο Bloomberg της τηλεφωνικής συνομιλίας του Steve Witkoff με τον Γιούρι Ουσακόφ, σύμβουλο εξωτερικής πολιτικής του Πούτιν, ήταν τόσο εξοργιστική που έγραψα, ξανά, για τον καταστροφικό απεσταλμένο του Τραμπ και την καταστροφική διαπραγμάτευσή του για το περιοδικό The Atlantic: 

Δώστε προσοχή στις ημερομηνίες, γιατί ο χρόνος έχει σημασία. Ο Στηβ Γουίτκοφ μίλησε με τον Γιούρι Ουσακόφ, τον Ρώσο αξιωματούχο, στις 14 Οκτωβρίου. Ο Πρόεδρος της Ουκρανίας Βολόντιμιρ Ζελένσκι είχε συνάντηση με τον Πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ στην Ουάσινγκτον, στις 17 Οκτωβρίου. Ο Τραμπ είχε αφήσει να εννοηθεί ότι θα προσφερόταν να πουλήσει Tomahawks, πυραύλους κρουζ μεγάλου βεληνεκούς, στον Ουκρανικό στρατό. Αλλά δεν το έκανε.

Γιατί; Ίσως επειδή ο Ουσακόφ άκουσε τη συμβουλή του Γουίτκοφ και έπεισε τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντίμιρ Πούτιν να τηλεφωνήσει στον Τραμπ στις 16 Οκτωβρίου. Ο Γουίτκοφ, με άλλα λόγια, μπορεί να βοήθησε να μπλοκαριστεί αυτή η πώληση. Και αυτό, άν ισχύει, καθιστά τον Γουίτκοφ υπεύθυνο για την παράταση του πολέμου.

Το ξέρω, πολλοί πιστεύουν ότι έχουν μια εξήγηση, αλλά στην πραγματικότητα δεν ξέρουμε γιατί ο Γουίτκοφ βλέπει πάντα τον πόλεμο από την οπτική γωνία των Ρώσων ή γιατί προσπαθεί πάντα να πείσει τον Τραμπ και για τη δική τους άποψη.

Ο Γουίτκοφ δεν έχει προηγούμενη διπλωματική εμπειρία, οπότε ίσως είναι αφελής. Πέρασε πολλά χρόνια στο πεδίο της εμπορίας ακινήτων στη Νέα Υόρκη, σε μια εποχή που οι Ρώσοι ξόδευαν τεράστιες περιουσίες για αγορές ακινήτων εκεί, οπότε ίσως νιώθει ευγνωμοσύνη. Ίσως βοηθά την Ρωσία να κερδίσει επειδή τρέφει «τον πιο βαθύ σεβασμό για τον Πρόεδρο Πούτιν», όπως είπε στον Ουσακόφ, και θαυμάζει την βαρβαρότητά του. Ίσως αυτός, ή άλλοι στο περιβάλλον του Λευκού Οίκου, έχουν επιχειρηματικά συμφέροντα συνδεόμενα με την Ρωσία - ή ελπίζουν να αποκτήσουν. Εκτός από τη συζήτηση για «ειρήνη», ο Γουίτκοφ, σύμφωνα με το έγγραφο που δημοσιοποιήθηκε την περασμένη εβδομάδα, έχει επίσης συνομιλήσει με τους Ρώσους για αμερικανικές επενδύσεις «στους τομείς της ενέργειας, των φυσικών πόρων, των υποδομών, της τεχνητής νοημοσύνης, των κέντρων δεδομένων και της εξόρυξης σπάνιων γαιών στην Αρκτική».

Όπως έγραψα την περασμένη εβδομάδα, εικάζω ότι όλα αυτά που βλέπουμε έχουν να κάνουν μόνον με λεφτά. Ο Γουίτκοφ δουλεύει για τον Τραμπ. Ο Τραμπ δεν ενδιαφέρθηκε ποτέ για την ευρωπαϊκή ασφάλεια, ούτε για τις ζωές των Ουκρανών, ούτε για την αμερικανική επιρροή. Όλη του τη ζωή ονειρευόταν να κάνει μπίζνες με την Ρωσία. Όμως σίγουρα, ο Γουίτκοφ θα μπορούσε και αυτός να εντυπωσιαστεί, όπως και ο Τραμπ, από έναν ηγέτη με πραγματική αυτοκρατική εξουσία.

Ρωσία και τώρα οι ΗΠΑ επιτίθενται συντονισμένα εναντίον της ΕΕ - Ο ευρωπαϊκός Τύπος για την νέα αμερικανική στρατηγική εθνικής ασφάλειας

Η «από εδώ» πλευρά:

The Independent (ΗΒ): Ο Τραμπ θέλει να υπονομεύσει την ΕΕ

Βλ. και Sean O’Grady, Donald Trump is cashing in on selling out his allies while he still has time, The Independent, 8.12.2025

«[...] Ωστόσο, η  κύρια ανησυχία, είναι ότι η βαθιά συμπάθεια του Τραμπ για τη Ρωσία και η αποφασιστικότητά του να καταλήξει σε οποιαδήποτε συμφωνία - όσο τραγελαφική κι αν είναι - θα οδηγήσει είτε στην αποτυχία των διαπραγματεύσεων, με την Αμερική να εγκαταλείπει πλήρως την Ουκρανία και να χαλαρώνει τις κυρώσεις κατά της Ρωσίας, είτε σε μια συμφωνία που θα ικανοποιεί σχεδόν πλήρως τις απαιτήσεις του Κρεμλίνου, αφήνοντας την Ουκρανία, άλλα ευρωπαϊκά κράτη και το ίδιο το ΝΑΤΟ σε καταστροφική θέση.
Τέτοιοι φόβοι ενισχύονται περαιτέρω από τη νέα στρατηγική ασφαλείας των ΗΠΑ. Το έγγραφο αποκαλύπτει ότι η αποδυνάμωση των δημοκρατικά εκλεγμένων, φιλελεύθερων ευρωπαϊκών κυβερνήσεων, η υπονόμευση της Ευρωπαϊκής Ένωσης και η αποτροπή της διεύρυνσης του ΝΑΤΟ αποτελούν μέρος της πολιτικής των ΗΠΑ. Αντί να αντιμετωπίζει τους Ευρωπαίους συμμάχους της ως κυρίαρχους εταίρους με κοινές αξίες, η κυβέρνηση Τραμπ θα προτιμούσε να γίνουν κάτι σαν την Ουγγαρία».

 

El País (Ισπανία): Συντονισμένη επίθεση εναντίον της ΕΕ 

Marta Peirano: La gran campaña coordinada contra la UE

«[...] Η ρωσική επιχείρηση υπονόμευσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχει εισέλθει σε  νέα φάση. Πρόκειται για μια κεντρικά διευθυνόμενη και «κάθετα» διαρθρωμένη εκστρατεία με στόχους την αποδυνάμωση των θεσμών, την χειραγώγηση του τρόπου με τον οποίο αντιλαμβάνονται την πραγματικότητα οι πολίτες, τον επηρεασμό των πολιτικών και κοινωνικών διαδικασιών και την πόλωση του πληθυσμού. Υπάρχει ένα σαφές αφήγημα: Η ΕΕ είναι ένα αδύναμο λείψανο, κομματιασμένο από εσωτερικές διαιρέσεις (Ανατολή-Δύση, Βορράς-Νότος, εθνική κυριαρχία απέναντι στις εξουσίες των Βρυξελλών). Είναι στα πρόθυρα της κατάρρευσης εξαιτίας οικονομικών, ενεργειακών και μεταναστευτικών κρίσεων. [...]

Σε αυτό έρχεται να προστεθεί η νέα στρατηγική εθνικής ασφάλειας της κυβέρνησης Τραμπ, στην οποία [οι Αμερικανοί] ισχυρίζονται ότι η ευρωπαϊκή ήπειρος υπονομεύει την δημοκρατία, ότι η ΕΕ και το ΝΑΤΟ είναι υπεύθυνα για την παράταση του πολέμου στην Ουκρανία και ότι η Ευρώπη βρίσκεται στα πρόθυρα της κατάρρευσης εξαιρίας της μετανάστευσης και της μείωσης του πληθυσμού[...]

Θα χρειαστούμε ένα σύστημα Μέσων Ενημέρωσης ισχυρό και αλληλέγγυο [με αλληλεγγύη που υπερβαίνει τα σύνορα των χωρών-μελών της ΕΕ], ικανό να συνεργαστεί με πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα για μια συντονισμένη μεγάλη εκστρατεία, προκειμένου να καταστούν οι πολίτες ικανοί να αντισταθούν σε τέτοιες εκστρατείες».

«Μεταπολιτική» α λα Τραμπ (πολιτική = καπιταλισμός); Ή, λόγω Τραμπ, το Πολιτικόν επιστρέφει στην Ευρώπη;

Χάραλντ Βέλτσερ και Άλμπρεχτ φον Λούκε διαφωνούν

Ποιά βασική αλλαγή σηματοδοτεί η δεύτερη άνοδος του Ντόναλντ Τραμπ στην προεδρία των ΗΠΑ, η εσωτερική και εξωτερική πολιτική του, ιδιαίτερα η σύμπλευση του με το καθεστώς Πούτιν, το κίνημα MAGA ως πολιτικό και πολιτισμικό φαινόμενο και οι μιμητές του στην Ευρώπη; Είναι το πέρασμα από αυτό που θεωρείτο ως μεταπολεμική «κανονικότητα» της φιλελεύθερης τάξης πραγμάτων σε μια εποχή «μεταπολιτικής», λέει ο Χάραλντ Βέλτσερ. Η εποχή Τραμπ είναι η ακύρωση του Πολιτικού και υποκατάσταση του από τον ίδιο τον καπιταλισμό ως συναλλακτική-οικονομική πράξη. Ο Homo oeconomicus θριάμβευσε επί του Πολιτικού Ζώου.

Συμβαίνει το ακριβώς αντίθετο, σύμφωνα με τον Άλμπρεχτ φον Λούκε: Εδώ σε μας, στην Ευρώπη μετά τον Β' Παγκ. Πόλεμο, «η εστίαση στο Οικονομικόν είχε καταλήξει να υποκαταστήσει το Πολιτικόν». Και τώρα «ο Τραμπ, με όλη του τη βιαιότητα, μας υπενθυμίζει ποιός είναι ο κανόνας της Πολιτικής». Η (Δυτική) Ευρώπη στα 80 μεταπολεμικά χρόνια ως προστατευόμενη των ΗΠΑ, βίωσε μια κατάσταση εξαίρεσης και την εξέλαβε ως κανονικότητα. Τώρα, με πρελούδιο την εισβολή στην Ουκρανία και οριστικά με την Τραμπική στροφή στις ΗΠΑ, οι ψευδαισθήσεις και αυταπάτες τελειώνουν. Η πραγματική ιστορική κανονικότητα, η κυριαρχία της πολιτικής, και μάλιστα της πολιτικής της ισχύος, επέστρεψε πάλι και στα δικά μας γεωγραφικά πλάτη και μήκη. 

Διαφορετική εκτίμηση της νέας κατάστασης συνεπάγεται διαφορετικά νέα καθήκοντα για τους δημοκράτες. Με μεγάλη δόση απογοήτευσης και αμηχανίας, ο Βέλτσερ επιμένει στην υπεράσπιση του (Δυτικού) πολιτισμικού σχεδίου, αλλά θεωρεί λανθασμένο τον εξοπλισμό της Ευρώπης. Δεν βλέπει την  ανάκτηση «σκληρής» ισχύος ως κατάλληλο εργαλείο πάλης και αυτοσυντήρησης. Ωστόσο δεν έχει να προτείνει άλλα μέσα (πέραν του πολιτισμικού αγώνα) για να χειραφετηθεί η Ευρώπη από τον άπιστο «Αμερικανό φίλο». Παραβλέπει όμως, ότι ακόμη και όσα θεωρούμε ως Δυτική ταυτότητα της Ευρώπης, έχουν υποστεί τις τελευταίες δεκαετίες, κυρίως στο πολιτισμικό πεδίο, έναν βίαιο αγοραίο «εξαμερικανισμό»· οπότε, το τί είναι άξιο υπεράσπισης και τί όχι από αυτό το υβριδικό πολιτισμικό μείγμα, είναι μια άλλη δύσκολη αλλά επείγουσα συζήτηση.

Για τον φον Λούκε, το πρώτο καθήκον για την Ευρώπη είναι να συνειδητοποιήσει την αλλαγή της κατάστασης και τί λάθος έκανε στην πορεία της. Και επιτέλους να βάλει τα δυνατά της για να σταθεί στα πόδια της χωρίς προστάτες, ανεξάρτητη: Πολιτικά, οικονομικά και στρατιωτικά. Και ενεργειακά, θα ΄πρεπε να πει. Με την ενεργειακή μετάβαση και την στροφή στις ανανεώσιμες πηγές, να καταργήσει τις εξαρτήσεις από τις αυτοκρατορίες ορυκτών καυσίμων Ρωσία, ΗΠΑ και πάμπλουτα, πνιγμένα στα πετροδολλάρια Αραβικά πετρελαιοβασίλεια και αεριοπριγκηπάτα.1 Όμως ο φον Λούκε τονίζει, σωστά, την πρώτη προϋπόθεση: «Χωρίς δικές μας στρατιωτικές και γενικά αμυντικές δυνατότητες, όλα τα άλλα είναι ένα τίποτα. Χωρίς αυτές θα είμαστε μόνον ένα πιόνι στο παιχνίδι των μεγάλων παικτών».

Δεύτερον, λέει ο φον Λούκε, για την Ευρώπη είναι ζωτικής σημασίας να υπερασπιστεί τα πραγματικά επιτεύγματα του δεύτερου μισού του 20ού Αιώνα. Κυρίως τον προσανατολισμό προς μια πολυμερή, βασισμένη σε κανόνες τάξη πραγμάτων του ΟΗΕ, την ώρα που οι ΗΠΑ την εγκαταλείπουν και η νέα φάλαγγα των αυτοκρατών περί τον Σι και τον Πούτιν αυτοπαρουσιάζεται εντελώς στοχευμένα και συστηματικά ως το πολιτικό αντίβαρο στην φιλελεύθερη παγκόσμια τάξη πραγμάτων. Πάλι, πρώτη προϋπόθεση για να υπερασπιστούμε αυτά τα αγαθά, είναι η ικανότητα να εγγυώμαστε ως Ευρώπη την δική μας ασφάλεια. Διαφορετικά, η Ευρωπαϊκή Ένωση και η ήπειρος μας απειλούνται να πέσουν στην αφάνεια και στην αιχμαλωσία μιας Σμιττιανής «τάξης πραγμάτων ευρείας περιφερειακής κλίμακας», άν αφήσει τον πλανήτη να χωριστεί σε ζώνες επιρροής των υπερδυνάμεων ΗΠΑ-Κίνας-Ρωσίας. «Όποιος δεν είναι στο τραπέζι, είναι στο μενού».

Γ. Ρ.

1. Deal στην άβυσσο;

 του Χάραλντ Βέλτσερ

 

© Harald Welzer: Dealen in den Abgrund,  Die Zeit,  21.8.2025, αποθηκευμένο και εδώ ←

 

Μετά την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης, καμίας άλλης υπερδύναμης ο ρόλος δεν έχει αλλάξει τόσο ραγδαία όσο ο ρόλος των Ηνωμένων Πολιτειών· αυτή την αλλαγή παρατηρούμε τώρα. Δεν είναι τίποτε λιγότερο από μια νέα μορφή εξουσίας, η οποία λειτουργεί χωρίς ένα σύστημα αξιών η οποία καταστρέφει το Πολιτικόν και η οποία βασίζεται σε μια κεντρική έννοια: Στο deal.
Εξίσου εκπληκτικό είναι το γεγονός ότι αυτή η μεταμόρφωση δεν προκύπτει και δεν βασίζεται ούτε σε μια επανάσταση, ούτε σ’ έναν πόλεμο, ούτε σε μια συστημική κατάρρευση. Προκύπτει έχοντας ως αφετηρία πολύ φυσιολογικές συνθήκες. Πρόεδροι των ΗΠΑ όπως ο Τζορτζ Μπους ο Νεότερος, ο Μπιλ Κλίντον, ο Μπαράκ Ομπάμα και ο Τζο Μπάιντεν, είχαν την ίδια ισχύ με τον Ντόναλντ Τραμπ. Γιατί δεν την χρησιμοποίησαν όπως εκείνος, ειδικά στην εξωτερική πολιτική; Η απάντηση είναι η εξής: Επειδή υπό τις προηγούμενες προεδρίες, οι Ηνωμένες Πολιτείες ήταν πάντα ο πυλώνας του εγχειρήματος των  Δυτικών κοινωνιών, όπως αυτό είχε μορφοποιηθεί γύρω από την κεντρική κατηγορία της φιλελεύθερης τάξης πραγμάτων, ιδιαίτερα μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Αυτό το σχέδιο ήταν τόσο επιτυχημένο επί δεκαετίες, ώστε ο αριθμός των δημοκρατιών μεγάλωνε συνεχώς.
Μόνον με την άνοδο της ελευθεριακής (libertarian) ιδεολογίας και της δικής της, καθαρά ατομιοκεντρικής αντίληψης περί ελευθερίας, η οποία δεν ενδιαφέρεται ούτε για την δημοκρατία ούτε για το κοινό καλό, άρχισε να διαβρώνεται η δημοκρατική κουλτούρα. Οι Daniel Ziblatt και Steven Levitsky έχουν καταδείξει ότι οι δημοκρατίες πεθαίνουν εκ των έσω όταν οι πολιτικοί παράγοντες παύουν πια να είναι προσανατολισμένοι προς την αυτονόητη έννοια της κρατικής υπόστασης και να την  προϋποθέτουν ως αυτονόητη. Όταν το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα άρχισε να εγκαταλείπει αυτήν την μέχρι τότε ισχύουσα προϋπόθεση, άνοιξε ο δρόμος για την εποχή την οποία ενσαρκώνει τώρα ο Τραμπ. Εκείνη η προϋπόθεση [η οποία τώρα εγκαταλείφθηκε] ήταν επίσης ο λόγος για τον οποίο οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν άσκησαν ποτέ εξουσία στο εσωτερικό και στο εξωτερικό με τον τρόπο που το κάνουν ο Ντόναλντ Τραμπ και οι πραιτοριανοί του: Άλλωστε, οι Ηνωμένες Πολιτείες έβλεπαν τον εαυτό τους ως την ενσάρκωση αυτής της φιλελεύθερης τάξης πραγμάτων, η οποία, ως το Δυτικό μεταπολεμικό μοντέλο, ήταν σε θέση να διεκδικεί  για ένα διάστημα την παγκόσμια κυριαρχία.

Καρλ Σλέγκελ: Η Ουκρανία διδάσκει την λοιπή Ευρώπη - «Η Ευρώπη είναι τώρα μόνη και όλα επαφίενται στον εαυτό της»

Karl Schlögel : Von der Ukraine lernen. Verhaltenslehren des Widerstands («Μαθαίνοντας από την Ουκρανία: Μαθήματα Αντίστασης)»  →  pdf

 

Το ονομαστό Βραβείο Ειρήνης των Γερμανών εκδοτών και βιβλιοπωλών για το έτος 2025 απονεμήθηκε στον ιστορικό Καρλ Σλέγκελ (Karl Schlögel). Οι ερευνητικές μελέτες και τα πολυάριθμα βιβλία του Σλέγκελ επικεντρώνονται στην ιστορία και το παρόν της Ανατολικής Ευρώπης, ιδίως στην σύγχρονη Ρωσία και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες-μέλη της πρώην Σοβιετικής Ένωσης, στην ιστορία του σταλινισμού, στην ρωσική διασπορά, στην πολιτισμική ιστορία της Ρωσίας και της λοιπής Ανατολικής Ευρώπης, καθώς και στα θεωρητικά προβλήματα της ιστορικής αφήγησης.

Από το 1950 οπότε θεσπίσθηκε το βαραβείο, μεταξύ των άλλων βραβευθέντων είναι νομπελίστες όπως ο Άλμπερτ Σβάιτσερ (1951, Νόμπελ Ειρήνης), Χέρμαν Έσσε (1955), η Νέλλυ Ζαχς (1965), η Λευκορωσίδα Σβετλάνα Αλεξίεβιτς (2013), ο Ινδός οικονομολόγος Αμάρτια Σεν (2020) και ο Ορχάν Παμούκ (2005), καθώς επίσης ο Σενεγαλέζος ποιητής και πολιτικός Λεοπόλντ Σεντάρ Σανγκόρ (1968), o φιλόσοφος Έρνστ Μπλοχ (1967), η Λέσχη της Ρώμης (ως οργανισμός, 1973), ο Βάτσλαβ Χάβελ (1989), ο Γιούργκεν Χάμπερμας (2001) και η Πολωνο-Αμερικανίδα ιστορικός Άνν Άπλμπαουμ (2024, βλ. και στον παρόντα ιστότοπο). 

To κείμενο είναι η ομιλία του κατά την παραλαβή του βραβείου.

[«Όποιος θέλει την ειρήνη, μιλά για τον πόλεμο» - Βάλτερ Μπένγιαμιν]

[...] Για μένα είναι ιδιαίτερα σημαντικό ότι αυτό το βραβείο μου δίνει την ευκαιρία να μιλήσω σε τούτο τον σημαντικό από ιστορική άποψη τόπο· και μάλιστα, καθώς βρισκόμαστε όχι μόνον στο 75ο έτος από την καθιέρωση του Βραβείου Ειρήνης, αλλά και εν μέσω της νέας παγκόσμιας αταξίας.

Παρατηρώντας αυτήν την νέα κατάσταση, συνειδητοποιούμε με τον πιο οδυνηρό τρόπο τα όρια της ικανότητας μας να κρίνουμε τα συμβαίνοντα και να καταλήγουμε σε συμπεράσματα. Συμβαίνουν τα πιο τερατώδη πράγματα: Μπροστά στα μάτια μας, κάθε μέρα και κάθε νύχτα, ρωσικοί πύραυλοι χτυπούν ουκρανικές πόλεις και η Ευρώπη φαίνεται ανήμπορη ή απρόθυμη να τις προστατεύσει. Μείναμε άναυδοι μάρτυρες του δολοφονικού πογκρόμ της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου 2023 και μετά της μετατροπής της Γάζας σε πεδίο μάχης με δεκάδες χιλιάδες αμάχους να είναι τα θύματα. Ο κόσμος δεν δίνει καμιά σημασία στις Αποκαλυψιακών διαστάσεων σκηνές του εμφυλίου πολέμου στο Σουδάν. Αλλά πού, αν όχι εδώ στην Paulskirche [Paulskirche, ο Ναός του Αποστόλου Παύλου]1 της Φρανκφούρτης, είναι το κατάλληλο μέρος για να μιλήσουμε για τρόπους διαφυγής από τον πόλεμο και για να λάβουμε σοβαρά υπόψη το απόφθεγμα του Βάλτερ Μπένγιαμιν: «Όποιος θέλει την ειρήνη, μιλά για τον πόλεμο».2 Ή, σε μια παλαιότερη εκδοχή, «si vis pacem, para bellum».
Όποιος ανατρέχει στις μέχρι τώρα απονομές τούτου του Βραβείου Ειρήνης - και αυτό είναι εύκολο με ένα κλικ στην ιστοσελίδα του - εκ πρώτης όψεως μπορεί να σχηματίσει την εντύπωση, ότι για το θέμα «πόλεμος και ειρήνη» όλα έχουν ήδη ειπωθεί. Άν διαβάσεις τις ομιλίες στις απονομές, μοιάζουν με χρονικό της πνευματικής κατάστασης στην μεταπολεμική Γερμανία. Αρχικά, στα πρώτα χρόνια, όλα επισκιάζονταν ακόμη από τον πρόσφατα τερματισμένο Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και την καταστροφή που είχε σαρώσει τον κόσμο εκκινώντας από τη Γερμανία. Ο χώρος της τελετής απονομής μόλις είχε αναστηλωθεί από τα ερείπια.

Επενδυτική φούσκα, ψηφιακά σκουπίδια, διαδικτυακά μπάζα -Τοξικά απόβλητα της τεχνητής νοημοσύνης

Δύο άρθρα των Christian Stöcker και Τhomas Fischermann/Heike Buchter για την πραγματική πραγματικότητα στον κλάδο της τεχνητής νοημοσύνης, πέρα από τον ντόρο και την καλλιέργεια προσδοκιών σε επενδυτές και χρήστες. Τρομπάρουν πάλι κοπανιστό αέρα σε μια ακόμη φούσκα; 

1 Τεχνητή νοημοσύνη: Μια φούσκα ψηφιακών σκουπιδιών απειλεί την φούσκα του χρήματος

© Christian Stöcker: Künstliche Intelligenz - Eine Schrottblase bedroht die Geldblase (Der Spiegel, 2.11.2025)

 

Aυξάνεται o φόβος ότι η επενδυτική φούσκα τρισεκατομμυρίων δολαρίων στην τεχνητή νοημοσύνη ετοιμάζεται να σκάσει. Υπάρχει όμως και μια δεύτερη φούσκα της τεχνητής νοημοσύνης: Αποτελείται από όσα παράγουν τα σημερινά μοντέλα ΑΙ και τα συσσωρεύουν στον ψηφιακό χώρο. Ίσως και αυτή η δεύτερη φούσκα αναγκάσει την πρώτη να σκάσει, σύντομα ή αργότερα.

Υπάρχουν άνθρωποι που θεωρούν τις επενδυτικές φούσκες ως κάτι καλό. Για παράδειγμα, οι Byrne Hobart και Tobias Huber, δύο συγγραφείς, οι οποίοι ως προς την κύρια απασχόληση τους αλλά τις βασικές πεποιθήσεις τους είναι επενδυτές κεφαλαίων υψηλού ρίσκου (venture capitalists). Στο βιβλίο τους Boom: Bubbles and the End of Stagnation, δημοσιευμένο σε αγγλική γλώσσα πριν από περίπου έναν χρόνο, υμνούν την φούσκα των επενδύσεων, υμνούν τις «μικρές ομάδες ανθρώπων με κοινό όραμα, με τεράστιους οικονομικούς πόρους και με όσο πιο μικρή γίνεται υποχρέωση να λογοδοτούν», υμνούν τα «υπερδραστήρια άτομα» που αλλάζουν τον κόσμο. Επέστρεψε πάλι η θεωρία του «Μεγάλου Ανδρός», μόνον που οι σημερινοί μεγάλοι άνδρες χρειάζονται πολλά, πάρα πολλά χρήματα.
Είναι ενδιαφέρον και αξιοπερίεργο ότι μερικά από τα βασικά παραδείγματα του βιβλίου είναι έργα κυβερνήσεων και κρατών: Λόγου χάρη, η δημιουργία της ατομικής βόμβας με το «Πρόγραμμα Μανχάτταν» ή το αμερικανικό πρόγραμμα προσελήνωσης [«Απόλλων»]. Και τα δύο ελάχιστη σχέση είχαν με ιδιωτικό κεφάλαιο. Στη συνέχεια, οι δύο συγγραφείς βάζουν και το κρυπτονόμισμα Bitcoin στην ίδια κατηγορία επιτευγμάτων.

Από τον «Κάθετο Διάδρομο» προς έναν μεταφορικό - ενεργειακό Ευρωπαϊκό Άξονα Αλεξανδούπολης - Οδησσού

Μετά την περιοδεία του Βολόντιμιρ Ζελένσκι σε ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, την επίσκεψη του στην Αθήνα και την συμφωνία για μεταφορά επαναεριοποιημένου φυσικού αερίου LNG (αμερικανικής ή και άλλης προέλευσης) στην Ουκρανία μέσω Ελλάδας, αξίζει η επαναδημοσίευση του τελευταίου και καταληκτικού μέρους του άρθρου «Αναλώσιμο πιόνι στην ενεργειακή και γεωπολιτική σκακιέρα - Παρευξείνιος Άξονας ή τρύπες στο νερό;» (6 Νοεμβρίου 2025). Το άρθρο είχε ως αντικείμενο την όλη ενεργειακή πολιτική, ωστόσο το τελευταίο μέρος του αφορά ακριβώς την διευρωπαϊκή ενεργειακή και εφοδιαστική διασύνδεση.  Με μικρές επιμέρους προσθήκες.

Οδησσός, Σιδηροδρομικός Σταθμός (από το εσωτερικό)

Από την Οδησσό και το Κίεβο μέχρι την Αθήνα - όπως παλιά «από τους Βαράγγους στους Έλληνες»

Ο «Κάθετος Διάδρομος» (κακή ονομασία) Αλεξανδούπολης - Οδησσού, τον οποίο είχε δηλώσει κάποτε ότι επιχειρεί να προωθήσει στους ευρωπαϊκούς θεσμούς και ο ίδιος ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, ο φάλτσος στην ενεργειακή στρατηγική, μπορεί να γίνει ολοκληρωμένο ευρωπαϊκό γεωοικονομικό και γεωπολιτικό εγχείρημα μακράς πνοής, ευεργετικό για την χώρα μας και την ήπειρο μας. Αρκεί να πάρει πράγματι την περιεκτική μορφή ενός εφοδιαστικού και ενεργειακού Eυρωπαϊκού Παρευξείνιου άξονα.

Αυτό που πράγματι χρειάζεται, είναι ένας ευρωπαϊκός «κάθετος διάδρομος» πολλαπλασιασμένος επί τρία. Οδικός, σιδηροδρομικός και ενεργειακός. Από την Αλεξανδρούπολη μέσω Μπουργκάς, Βάρνας και Κωνστάντσας (εναλλακτικά μέσω Ρούσε και Βουκουρεστίου), προς Βραΐλα/Γαλάτσι ή Ιζμαήλ - στην έξοδο του πλωτού Δούναβη προς την θάλασσα - με προορισμό την Οδησσό. Έξι ή επτά μεγάλα λιμάνια, γύρω στα 780 χιλιόμετρα διαδρομή. Και σύνδεση με την ποτάμια πλωτή λεωφόρο του Δούναβη στο Ιζμαήλ και Βραΐλα/Γαλάτσι, ή και πιο ψηλά στο ποτάμι, στο Ρούσε. Μεικτός άξονας, ο οποίος ως προς τις μεταφορές θα είναι συμπληρωματικός της θαλάσσιας οδού από τον Εύξεινο Πόντο προς το Αιγαίο μέσω των Στενών του Βοσπόρου και του Ελλήσποντου.

Χωρητικότητες υπόγειων εγκαταστάσεων αποθήκευσης φυσικού αερίου (UGS) της Ουκρανίας (σε εκατομμύρια κυβικά μέτρα)  - πηγή © Ukrtransgaz

Πετρελαιοχώρες εναντίον «Κρατών της Ηλεκτρικής Ενέργειας»

της Σουζάνε Γκέτσε

 

© Susanne Götze: Kampf der Welten - Ölländer gegen Elektrostaaten, Der Spiegel, 8.11.2025, αρχειοθετημένο και εδώ

 

Ήδη από την έναρξη της 30ής Διάσκεψης Κορυφής του ΟΗΕ για την Κλιματική Αλλαγή (COP30) στην Βραζιλία, ένα είναι σαφές: Ολοένα και περισσότερο η Διεθνής Κοινότητα χωρίζεται σε δύο μπλοκ. Η διαχωριστική γραμμή αφορά λιγότερο την ίδια την προστασία του περιβάλλοντος και περισσότερο απτά οικονομικά συμφέροντα. Τρία μαθήματα από την συνάντηση αρχηγών κρατών και κυβερνήσεων και τις απουσίες άλλων ομολόγων τους, από την Susanne Götze, απεσταλμένη του Spiegel στο Μπελέμ της Βραζιλίας

Οι δρόμοι γύρω από το κεντρικό Δημοτικό πάρκο στο Μπελέμ της Βραζιλίας μυρίζουν ακόμη πίσσα, το χρώμα στον πρόσφατα χαραγμένο και σηματοδοτημενο ποδηλατόδρομο είναι μόνο λίγων ημερών και στο κλιματιζόμενο συνεδριακό κέντρο εξακολουθούν να ακούγονται ήχοι σφυριών και πριονιών. Οι τουαλέτες ακόμη δεν έχουν νερό. Λίγες μέρες πριν από την επίσημη έναρξη της 30ής Διάσκεψης Κορυφής του ΟΗΕ για την Κλιματική Αλλαγή, πολλά φαίνονται ακόμη να είναι προσωρινές λύσεις υπό κατασκευή.
Όμως, στο τέλος τούτης της εβδομάδας, πολιτικές διασημότητες περπατούσαν ήδη στις μισοτελειωμένες αίθουσες: 57 αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων ήρθαν στην πόλη της βόρειας Βραζιλίας, στον Αμαζόνιο. Ανάμεσα σ΄ αυτούς είναι ο Γερμανός Καγκελάριος Φρίντριχ Μερτς, ο Βρετανός πρωθυπουργός Κιρ Στάρμερ, ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν και η πρόεδρος της Επιτροπής της ΕΕ Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν. Φυσικά και ο ίδιος ο οικοδεσπότης, ο Βραζιλιάνος Πρόεδρος της Δημοκρατίας Λουίς Ινάσιο Λούλα ντα Σίλβα.

Ωστόσο, τέσσερις από τους πέντε μεγαλύτερους ρυπαντές του κλίματος, η Κίνα, οι ΗΠΑ, η Ινδία και η Ρωσία, έστειλαν μόνον αντιπροσώπους ή δεν παρευρέθηκαν καθόλου.

Belem: Στάρμερ, Λούλα ντα Σίλβα Πρίγκηπας Ουίλιαμ   © BBC

Drill baby, drill - «Βλέπουν την Ευρώπη ως απειλή επειδή θέλουν να κρατήσουν ζωντανές τις χρυσές δουλειές τους»

του Μίχαελ Μπάουχμύλλερ

 

Michael Bauchmüller: Sie wollen ihre Geschäfte retten, und nicht das Klima, Süddeutsche Zeitung, 9.11.2025, αρχειοθετημένο και εδώ

 
Σύνοδος Κορυφής για τη Γη. Αυτό ήταν το όνομα της εκδήλωσης από την οποία ξεκίνησαν όλα. Ήταν το 1992, στο Ρίο ντε Τζανέιρο. Ο κόσμος είχε αφήσει πίσω τον Ψυχρό Πόλεμο. Η δημοκρατία, η ελευθερία, η οικονομία της αγοράς, όλα αυτά φαινόταν να βρίσκονται σε άνοδο παντού στον πλανήτη. Ήταν καιρός, έτσι αποφάσισαν τα κράτη, να αντιμετωπίσουν από κοινού τα κοινά προβλήματα, προπαντός την εξαφάνιση ζωικών και φυτικών ειδών και το φαινόμενο του θερμοκηπίου. Ο Γερμανός καγκελάριος Χέλμουτ Κολ ζήτησε από τη διάσκεψη να στείλει ένα «μήνυμα αλληλεγγύης, ισότιμης συνεργασίας μεταξύ όλων των λαών και κοινής ευθύνης για τον έναν και μοναδικό κόσμο μας». Μεταξύ των αποτελεσμάτων της Συνόδου Κορυφής για τη Γη ήταν η Σύμβαση -Πλαίσιο για την Κλιματική Αλλαγή, η μητέρα όλων των διασκέψεων για το κλίμα.

Και τι κάνουν άλλοι; Εξυμνούν τις παλιές καλές εποχές, Δηλαδή τις γενεσιουργές εποχές των προβλημάτων.
Τούτη την Δευτέρα, τα Ηνωμένα Έθνη επιστρέφουν στην γενέτειρα αυτών των διασκέψεων Βραζιλία, στη Σύνοδο Κορυφής Νο. 30 στο Μπελέμ, στον Αμαζόνιο. Δύσκολα θα μπορούσαμε να φανταστούμε τον κόσμο τόσο διαφορετικό, τόσο πιο ζοφερό, σε σύγκριση με το πώς φαινόταν πριν από 33 χρόνια. Σε σύγκριση με το 1992, ο αριθμός των δημοκρατιών στον κόσμο έχει συρρικνωθεί και πάλι. Στις ΗΠΑ, ο Πρόεδρος τους ποδοπατά την επιστημονική γνώση και το αίσθημα ευθύνης για τον κόσμο, κηρύσσει προστατευτισμό αντί για ελευθερία. Σε όλο τον κόσμο, και στην Ευρώπη, τα κράτη οπισθοχωρούν για να κλειστούν στο καβούκι του εθνικισμού. Παντού οι λαϊκιστές εξυμνούν το παρελθόν των ορυκτών καυσίμων, το προβάλλουν ως τις δήθεν παλιές καλές μέρες, διαστρεβλώνοντας τα γεγονότα· και έχουν επιτυχίες κάνοντας αυτό το έργο. Ενώ χθες οι άνθρωποι καρπώνονταν τα μερίσματα της ειρήνης, σήμερα η συζήτηση επικεντρώνεται στην «ικανότητα για πόλεμο».
Αυτές είναι οι χειρότερες συνθήκες που μπορούμε να διανοηθούμε, για να διεξαχθεί μια διάσκεψη για το κλίμα, η επιτυχία της οποίας εξαρτάται από την εξεύρεση κοινού εδάφους και συναίνεσης, από την προθυμία για συμβιβασμό και από την αίσθηση ευθύνης για τον κόσμο. Το μεγάλο ερώτημα το οποίο θα τεθεί γι' αυτήν την COP30 στο Μπελέμ, είναι το εξής: Μπορούν τα κράτη να συνεχίσουν να επιδιώκουν κοινούς στόχους, όταν ένας αυξανόμενος αριθμός από αυτά σκέφτεται μόνον το δικό του καλό; Η απάντηση είναι: Ναι, μπορούν. Αλλά θα τα καταφέρουν;

Αναλώσιμο πιόνι στην ενεργειακή και γεωπολιτική σκακιέρα - Παρευξείνιος Άξονας ή τρύπες στο νερό;

Η Ελλάδα, όπως όλη η Μεσογειακή ζώνη, είναι hotspot της πλανητικής κλιματικής κρίσης, περιοχή συγκριτικά μεγάλης έντασης και επικινδυνότητας στην νέα εποχή, λένε οι ειδήμονες. Προφανές ότι ο πρωθυπουργός της έπρεπε αυτές τις μέρες να βρίσκεται εκεί όπου βρίσκονται Ευρωπαίοι πρωθυπουργοί και πρόεδροι όπως η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, ο Εμμανουέλ Μακρόν της Γαλλίας, ο Κιρ Στάρμερ του Ηνωμένου Βασιλείου, o Πέδρο Σάντσεθ της Ισπανίας, ακόμη και ο «μια στο καρφί και τρεις στο πέταλο» Φρίντριχ Μερτς. Μάλιστα ο Μερτς, στο πλευρό του οικοδεσπότη, δήλωσε ότι «θα κρατήσει ψηλά τη σημαία της πολυμερούς συνεργασίας». Ο κ. Μητσοτάκης έπρεπε να είναι στο Belém της Βραζιλίας, εκεί όπου διεξάγεται η 30ή Διάσκεψη Κορυφής του ΟΗΕ για το Κλίμα (COP30).

Αντ΄αυτού, ο κ. Μητσοτάκης επέλεξε, κατά τις ημέρες έναρξης της COP30 να καυχηθεί ότι η κυβέρνηση του έκλεισε συμφωνία ώστε επιτέλους, «θα γίνει στην Ελλάδα η πρώτη ερευνητική γεώτρηση μετά από 40 χρόνια».  Εννοεί την (ευτυχώς αβέβαιη) προοπτική υποθαλάσσιων γεωτρήσεων της αμερικανικής ExxonMobil στο Ιόνιο για εξόρυξη κοιτασμάτων αερίου ή πετρελαίου. Καυχήθηκε επίσης, ότι «η Ελλάδα αποτελεί την φυσική πύλη εισόδου του αμερικανικού υγροποιημένου φυσικού αερίου» (LNG) σε όλη την Ευρώπη.

© Metrópoles, 6.11.2025