Από δω «οι δικοί μας», τους αξίζει συμπαράστασηΑπό κεί οι άλλοι· δεν είναι «δικοί μας», καλά να πάθουν

Η Γκρέτα Τούνμπεργκ τον Ιανουάριο έγινε 22 χρόνων. Για να σωθεί ό,τι μπορεί να σωθεί από την κλιματική καταστροφή, ήδη ως παιδί ήταν παρούσα «σε όλα τα αζιμούθια»: Από τα Κοινοβούλια της Γαλλίας, του ΗΒ και των ΗΠΑ, μέχρι την Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ ή το Νταβός· και κυρίως στις πιο πολυπληθείς συνάξεις λαού σε μεγαλουπόλεις του κόσμου μετά το έτος 2000. Αντίθετα με άλλους, μετέφρασε έγκαιρα σε πράξεις το αυτονόητο. Ότι η κλιματική αλλαγή είναι αδύνατο να αντιμετωπισθεί με δράση τοπική ή σε εθνικό επίπεδο. Ο κόσμος, ο πλανήτης, είναι ένας και ενιαίος, τα ζητήματα του «ενός κόσμου» κρίνονται στην παγκόσμια πολιτική. Οι ανορθολογικοί ηγέτες τεχνικο-ουτοπιστές έχουν μνήμη, την φοβούνται πάντα. Ωστόσο, από άλλους επικρίθηκε για άλλες, πιο πρόσφατες, δραστηριότητες της. Η θερμή συμπαράσταση της στον άμαχο πληθυσμό της Γάζας αντιμετωπίσθηκε ως μονόπλευρη. Μερικοί εξέλαβαν ακόμη και ως αντισημιτισμό την συμμετοχή της νεαρής Σουηδής σε συμβολικές πράξεις αλληλεγγύης. 

Όμως οι επικρίσεις εναντίον της, ακόμη και μερικές καλοπροαίρετες, είναι σε μεγάλο βαθμό άδικες. Η Σουηδή δεν έχει ψευδαισθήσεις. Και οι νέες πράξεις της είναι πάντα συνεπείς με το πραγματικό και αυτονόητο:  Ο κόσμος είναι ένας. Ενιαίος. Με το να είναι παρούσα στο Κίεβο, στο πλευρό των Ουκρανών που πολεμούν για την ανεξαρτησία τους και για να μη ακυρωθούν διεθνικά σύνορα σεβαστά επί 10 σχεδόν δεκαετίες μετά το 1920, αλλά εξίσου και στο πλευρό των σφαγμένων από εχθρούς και φίλους Γαζαίων, δίνει παράταση ζωής σε μιαν αμυδρή ελπίδα: Ότι η εποχή μας μπορεί και να είναι κατά βάθος πιο πολιτισμένη από όσο δείχνει εκ πρώτης όψεως. 

Κίεβο Ιούνιος 2023, Zelenskyy meets Greta Thunberg (© Wall Street Journal), Παρούσες επίσης η Αντιπρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Heidi Hautala, η πρώην Αντιπρόεδρος & πρώην Υπουργός Εξωτερικών της Σουηδίας Margot Wallström, η Mary Robinson, πρώην Πρόεδρος Δημοκρατίας της Ιρλανδίας, Ουκρανοί επίσημοι (©The Journal of Ireland).

Κακά τα ψέματα, αυτό που βιώνεται έντονα είναι η αδιαφάνεια και ο σκοταδισμός μιας μεταβατικής εποχής με εντελώς αβέβαιο αύριο, μιας «εποχής των τεράτων». Το ανέντιμο και εξευτελισμένο εμφανίζεται πάλι ως αξιοπρεπές, ο κυνισμός και η υποκρισία ως δήθεν ρεαλισμός. Έτσι, αυτό που κάνει η Σουηδή αξίζει ακόμη πιο πολύ, γιατί είναι αγαθό αναγκαίο, ωστόσο εν ανεπαρκεία. Και είναι εγχείρημα καθόλου εύκολο. Αψηφά και παραβιάζει το πιο τοξικό στερεότυπο, το πιο ψευδαισθητικό, όταν δεν είναι απλά υποκριτικό και εργαλειακό. Ότι δήθεν υπάρχουν «δύο κόσμοι»: Αφενός ο κόσμος των «δικών μας», στους οποίους οφείλουμε αλληλεγγύη και συμπαράσταση την δύσκολη ώρα. Και αφετέρου ο κόσμος «των άλλων» (“αυτοί, αφού δεν είναι «δικοί μας», καλά να πάθουν”!).

Η άρνηση των αξιών οικουμενικής ισχύος έγινε πάλι, βαθιά πια μέσα στον 21ο αιώνα, μόδα και θανατηφόρο πολιτικό δηλητήριο. Τί διάολο, η Γκρέτα υποστηρίζει τόσο τους Ουκρανούς όσο και τους Παλαιστίνιους; «Ακατανόητο, σκανδαλώδες»!
Αντίθετα με την ψευδαισθητική εικόνα που χωρίζει τον πλανήτη σε «Δύση» και σε «μη Δύση», ο Timothy Snyder μας υπενθύμισε το αυτονόητα πραγματικό, το σταθερό έδαφος πάνω στο οποίο πατάμε, είτε το αισθανόμαστε κάτω από τα πόδια μας, είτε φαντασιωνόμαστε ότι πετάμε, είτε μας αρέσει αυτό το σκληρό χώμα, είτε όχι: «Ο κόσμος στον οποίο η Ρωσία εισβάλλει και βασανίζει και ο κόσμος στον οποίο η Αμερική παράγει φτώχεια και εξευτελισμούς είναι ένας και ο αυτός κόσμος», ο μοναδικός που υπάρχει στην πραγματικότητα («Εμείς ενάντια στον κόσμο όλο - Τι κοινό έχουν η Ρωσία του Πούτιν και οι ΗΠΑ του Ντόναλντ Τραμπ») 

Που είναι ο Καύκασος; Πολύ μακριά...

Η Γκρέτα Τούνμπεργκ δεν πήγε μόνον στο Κίεβο και δεν ανέβηκε μόνον σε ιστιοφόρα συμβολικής συμπαράστασης προς τους κατοίκους της Γάζας (μάλιστα, λίγο μετά από διαδηλώσεις αρκετών από αυτούς εναντίον της καταδυνάστευσης τους από την φασιστική Χαμάς, οι οποίες καταπνίγηκαν βίαια). Τα έκανε και τα δύο, αλλά επίσης, τον Νοέμβριο του 2024 είχε βρεθεί στον Καύκασο, σε συνδυασμό και με την διεξαγωγή της Συνδιάσκεψης του ΟΗΕ για το Κλίμα τον Νοέμβριο του 2024 - COP 29 - στο Μπακού του Αζερμπαϊτζάν.

Γιόσκα Φίσερ: Η ειρήνη του Τραμπ και το ζητούμενο των καιρών μας

Joschka Fischer: Trump’s Peace in Our Time, Project Syndicate, 19.8.2025

«Γιατί η Αμερική του Τραμπ ενεργεί τόσο ανοιχτά ενάντια στα δικά της συμφέροντα; Γιατί  ο Τραμπ ενισχύει την Ρωσία χωρίς κανένα quid pro quo; Τέτοια ερωτήματα, όσο σημαντικά κι αν είναι για τους Ευρωπαίους, θα απαντηθούν μόνον στο πεδίο της εσωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ. Δουλειά της Ευρώπης τώρα είναι να φροντίσει για τον εαυτό της». 

Το μήνυμα προς την Ουκρανία από τη Σύνοδο Κορυφής Τραμπ-Πούτιν στην Αλάσκα ήταν το εξής: Ακόμη και ο Πρόεδρος των ΗΠΑ αποδέχεται ότι η Ρωσική Αυτοκρατορία επιστρέφει. Ανήκεις στην Ρωσία, ειπώθηκε στην Ουκρανία, όχι στην Δύση· και μόνον όταν υποταχθείς σ' αυτό το ωμό γεγονός μπορεί να επιστρέψει η ειρήνη.

Ένα B-2 stealth με την συνοδεία του από F-35 επιστεγάζουν το ραντεβού Τραμπ-Πούτιν στην Αλάσκα.  Ο Ρώσος Πρόεδρος, δίπλα στον Αμερικανό, ατενίζει στον ουρανό το ικανό να μεταγέρει πυρηνικά όπλα αεροσκάφος, αυτό που έπληξε ιρανικές ατομικές εγκαταστάσεις τον Ιούνιο του 2025 - MSN καιi ABC News

Μόναχο: Συναντήθηκαν λοιπόν ξανά, ο Ντόναλντ Τραμπ και ο Βλαντίμιρ Πούτιν· αυτή τη φορά στο πρώην Ρωσικό έδαφος της Αλάσκας. Ένας εξωτερικός παρατηρητής θα μπορούσε ίσως να σχηματίσει την εντύπωση ότι ο χρόνος ξαναγύρισε πίσω στον κόσμο πριν από το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, τότε που με υπεροπτική ενότητα οι δύο υπερδυνάμεις, οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Σοβιετική Ένωση, καθόριζαν ακόμη την τύχη του κόσμου όλου.
Όμως η συνάντηση ήταν κάτι πολύ περισσότερο από μιαν ιστορική ανάμνηση. Ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ φορούσε ένα εντυπωσιακό ένδυμα το οποίο θεώρησε κατάλληλο για την περίσταση και για τους σκοπούς του Πούτιν: Ήταν μια μπλούζα με την επιγραφή «CCCP» (το κυριλλικό ακρωνύμιο της Σοβιετικής Ένωσης) στο στήθος. Αν ήταν ένα αστείο, από πίσω υπήρχε και απειλή. 

Όποιος γνωρίζει τον επί χρόνια υπουργό Εξωτερικών της Ρωσίας γνωρίζει ότι δεν είναι και πολύ γνωστός για την αίσθηση του χιούμορ. Και γνωρίζει ότι δεν συνηθίζει να παραβλέπει τις λεπτομέρειες των σοβαρών διπλωματικών θεμάτων σε Συνόδους Κορυφής. Η ενδυματολογική επιλογή του Λαβρόφ ήταν σκόπιμη. Σκοπός του ήταν να σηματοδοτήσει ότι η Μεγάλη Ρωσία έχει επιστρέψει στο κορυφαίο διαπραγματευτικό τραπέζι των παγκόσμιων υποθέσεων. Η κατάρρευση της ΕΣΣΔ και της ανατολικοευρωπαϊκής αυτοκρατορίας της μεταξύ 1989 και 1991 έχει ξεπεραστεί. Η αυτοκρατορία επέστρεψε και αξιώνει να ανακτήσει τις χαμένες περιοχές της.

Η πιο σημαντική από αυτές τις περιοχές είναι φυσικά η Ουκρανία. Όπως επισήμανε ο πρώην Σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας των ΗΠΑ, Ζμπίγκνιου Μπρεζίνσκι, το 1994, «χωρίς την Ουκρανία, η Ρωσία παύει να είναι αυτοκρατορία». Η μπλούζα του Λαβρόφ δεν αφορούσε τον Ψυχρό Πόλεμο, αλλά τον κόσμο όπως τον θέλει η Ρωσία.

© Britannica

Τραμπ και Πούτιν στην Αλάσκα: Μια Σύνοδος Κορυφής για τα Πανηγύρια - των Νιλς Μάρκβαρντ, Μπερντ Ούλριχ

Nils Markwardt, Bernd Ulrich: Trump-Putin-Gipfel: Giga? Gaga! - Die Zeit, 16.8.2025, και εδώ

Η πολυαναμενόμενη συνάντηση Τραμπ και Πούτιν στην Αλάσκα κατέληξε σε μια εξωφρενική Σύνοδο Κορυφής - μαϊμού. Αλλά έτσι αποκάλυψε νέα πράγματα γι΄ αυτό που μας παρουσιάζουν ως εξωτερική τους πολιτική δύο δυνάμεις φαινομενικά μόνον μεγάλες.

Εν τω μεταξύ, στην ελληνική δημόσια σφαίρα, πολλοί δημοσιολογούντες πρώτα περίμεναν εκστατικοί,  με ανοιχτά στόματα (μερικοί με αδημονούσα χαρά), για να δουν τι προϊστορικά τέρατα θα αποψυχθούν τώρα, στην εποχή που χάρις στα ορυκτά καύσιμα οι πάγοι της Αλάσκας λιώνουν. Να τα τα ξεπαγωμένα τέρατα, ανέβηκαν στην σκηνή, δίνουν παράσταση. Άλλοι θεατές, έντρομοι παρατηρούν το παρόν μέσα από τα γυαλιά του χθες. Και εξακολουθούν ακόμη να αγωνιούν για το τι θ' απογίνει τώρα η πάλαι ποτέ Δύση. Η πολιτική Δύση, η διατλαντική, η ογδοντάχρονη. 1945-2025. «Α history only of departed things», που έλεγε ο ποιητής.

Οι τέτοιοι χωρισμοί είναι πάντα επίπονοι και επώδυνοι. Στο ορατό μέλλον, για μάς που μένουμε, για την Ευρώπη και τους φίλους της, τα κύρια έργα και καθήκοντα είναι δύο: Πρώτον, να μην αφήσουμε αυτόν που φεύγει, να υπεξαιρέσει όλο το βιός, για να το φάει μαζί με την νέα ερωμένη του. Δεύτερον, με υπομονή, επιμονή και καλόν υπολογισμό, να φροντίσουμε να γίνουμε δυνατοί, αυτεξούσιοι, για μια νέα ζωή ασφαλή χωρίς τον αποστάτη-προστάτη. Η Ουκρανία είναι Ευρώπη. Ευλογημένη γιατί δεν ανήκει στον αυτοκαταστροφικό κόσμο του πετρελαίου και του αερίου. Στις ΗΠΑ και στην Ρωσία, άν όντως ανακάλυψαν πόσο καλά ταιριάζουν, άς ευχηθούμε για τον νέο τους δεσμό ώρα καλή στην πρύμνη τους κι αέρα στα πανιά τους. -  Γ. Ρ.

© Federico Yankelevich für DIE ZEIT

Για το Θεό, τι ήταν όλο τούτο; Φάτα Μοργκάνα, οφθαλμαπάτη; Επίσκεψη σ' ένα χωριό Ποτέμκιν; Fake Politics? Ή απλώς ένα ραντεβού δύο ηλικιωμένων κυρίων; Δύσκολο να κρίνουμε, ιδίως επειδή όλα προχώρησαν πιο γρήγορα από ό,τι είχε προγραμματισθεί και οι ερωτήσεις των δημοσιογράφων δεν επιτρέπονταν: Παρακαλώ μην μιλάτε στους υπνοβάτες, γιατί θα πέσουν από την στέγη όπου έχουν ανέβει. Τα μόνα πράγματα που ήταν όντως πραγματικά ήταν τα μαχητικά αεροσκάφη F-22, δίπλα από τα οποία πέρασαν ο Πούτιν και ο Τραμπ. Σύμβολα μιας δύναμης που έχει ήδη μισογλιστρήσει από τα χέρια και των δύο.
Πολύ πιο βέβαιο είναι τι δεν ήταν αυτή η κορύφωση του παραλογισμού: Δεν ήταν ένα βήμα προς την ειρήνη στην Ουκρανία. Πιθανότατα, αυτό που συνέβη στην Αλάσκα δεν ήταν καν πραγματική εξωτερική πολιτική. Γιατί απλά, ο Ντόναλντ Τραμπ δεν κάνει εξωτερική πολιτική, τουλάχιστον όχι αυτήν που ξέραμε ως τέτοια. Ο Τραμπ μόνον προσποιείται ότι κάνει εξωτερική πολιτική, ανεβαίνει στην σκηνή και αρχίζει να κάνει χειρονομίες της διπλωματίας, σαν ταχυδακτυλουργός παίζει στα δάχτυλα συγκρούσεις δεκαετιών όπως της Μέσης Ανατολής ή της Κορεατικής Χερσονήσου, μέχρι να βαρεθεί και να φωνάξει: Ριβιέρα!
Πολλά από τα χθεσινά θύμιζαν την Σύνοδο Κορυφής του Ντόναλντ Τραμπ με τον Κιμ Γιονγκ Ουν στην διάρκεια της πρώτης θητείας του Αμερικανού Προέδρου, στην οποία είχαμε ακούσει και δει παρόμοιες λεκτικές και σκηνοθετικές φανφάρες και το αποτέλεσμα ήταν όλα να συνεχιστούν ακριβώς όπως πριν, συμπεριλαμβανομένου του προγράμματος ατομικών όπλων της Βόρειας Κορέας.
Δεν χρειάζεται να απαριθμήσουμε εδώ όλα όσα μας παρουσίασε ως δήθεν εξωτερική πολιτική δια το θεαθήναι και μόνον, ο Αμερικανός Πρόεδρος μετά την δεύτερη ορκωμοσία του. Όλοι βλέπουν ότι ο Παναμάς εξακολουθεί να είναι Παναμάς, ότι ο Καναδάς σίγουρα δεν θα γίνει η 51η Πολιτεία των ΗΠΑ, ότι η Γροιλανδία είναι πιο πιθανό να γίνει αυτόνομο μέλος της ΕΕ παρά μέρος των ΗΠΑ, ότι η Γάζα έχει καταστραφεί και το έδαφος εκεί είναι τόσο πολύ μολυσμένο, ώστε οτιδήποτε θα μπορούσε να γίνει σε αυτή την δύστυχη λωρίδα γης, πάντως όχι μια Ριβιέρα. Όσο για την μέχρι στιγμής κίνηση εξωτερικής πολιτικής του Τραμπ η οποία έχει επαινεθεί πιο πολύ, κανείς δεν ξέρει εάν το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν έχει σοβαρά οπισθοδρομήσει, ή όχι. Θέλει κανείς να ξέρει;

© The Lakeville Journal, Connecticut USA (σκίτσο)

Ο Πούτιν παίζει το έργο «Σοβιετική Ένωση»
Αλλά ακόμη και εκεί που ο Τραμπ έχει καταφέρει να πετύχει τα λεγόμενα deals, σε καθεμιά περίπτωση τα ψιλά γράμματα λείπουν, επειδή δεν ενδιαφέρεται γι' αυτά, μολονότι αυτά είναι τα μόνα που προσδίδουν στις διεθνείς συμφωνίες σταθερότητα και βιωσιμότητα, και θα μπορούσε ακόμη κανείς να πει τις κάνουν πραγματικές. Για παράδειγμα, η συμφωνία για τους δασμούς με την ΕΕ βασίστηκε σε λίγο-πολύ φανταστικά ή αυθαίρετα κατασκευασμένα στοιχεία σχετικά με ευρωπαϊκές επενδύσεις στις ΗΠΑ. Ακόμη και η ειρηνευτική συμφωνία μεταξύ Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν, για την οποία μεσολάβησε η Ουάσινγκτον και η οποία διαπραγματεύεται στην διεθνοπολιτική «αγορά» πολύ κάτω από το επίπεδο των ακροβατικών της υψηλής διπλωματίας, περιέχει τόσα πολλά ερωτηματικά σχετικά με τις λεπτομέρειες της, ώστε οι έμπειροι παρατηρητές δεν ξέρουν αν πρέπει να χειροκροτήσουν ή να σηκώσουν αμήχανα τους ώμους τους.
Ο Τραμπ προσποιείται ότι κάνει εξωτερική πολιτική. Και ο Πούτιν ακόμη περισσότερο. Όλες οι σκέψεις και οι προσπάθειες του στοχεύουν στο να βάλει τη Ρωσία να παίζει σε μια κατηγορία διεθνούς πρωταθλήματος, όμως αυτό απέχει πολύ από το να είναι βιώσιμο από οικονομική και δημογραφική άποψη. Οι προοπτικές για να αποκτήσει ισχύ βασίζονται στην επιδέξια εκμετάλλευση εκ μέρους του των κενών που του προσφέρει η σχετική παρακμή της Δύσης και στο γεγονός ότι τα διεθνή μέσα ενημέρωσης, βλέποντας στοκ καθρέφτη εκ του μακρόθεν τις αντανακλάσεις που έρχονται από τον 20ό Αιώνα, αναφωνούν διαρκώς «αα!» και «ωω!» κάθε φορά που ο Πούτιν παίζει το έργο «Σοβιετική Ένωση».
Στο κυνήγι αυτού του αμφιλεγόμενου στόχου, στην προσποίηση ότι είναι ισχυρός και στην προσομοίωση εξωτερικής πολιτικής, ο Βλαντίμιρ Πούτιν συναντιέται με τον Ντόναλντ Τραμπ. Τούτη την ημέρα, μετά την εμφάνισή τους στη μεγαλύτερη διεθνή σκηνή, το πραγματικό ερώτημα δεν είναι τι έχουν πετύχει αυτοί οι δύο για την Ουκρανία, αλλά τι έχουν πετύχει για τους εαυτούς τους και τι έχει πετύχει καθένας από τους δυό για τον άλλον. Πιο συγκεκριμένα: Τι έπρεπε να κρύψουν;
Όταν ο Σεργκέι Λαβρόφ προσγειώθηκε χθες στην Αλάσκα μαζί με την υπόλοιπη Ρωσική αντιπροσωπεία, αμέσως εκτέλεσε για τους δημοσιογράφους που περίμεναν ένα μικρό θεατρικό νούμερο με σύμβολα. Κάτω από ένα γιλέκο, ο επί πολλά χρόνια υπουργός Εξωτερικών του Πούτιν φορούσε ένα πουλόβερ· στην αρχή, τα γράμματα που υπήρχαν επάνω στο πουλόβερ δεν διακρίνονταν καλά, αλλά μετά φάνηκαν αρκετά καθαρά: Επρόκειτο για τα γράμματα «CCCP», το Κυριλλικό ακρωνύμιο για την «Σοβιετική Ένωση».
 

Σκληρά ροκ και μαλακά κλαρίνα - 2009-2025, αγώνες για την εξουσία, από την χρεοκοπία ως τον ΟΠΕΚΕΠΕ

Η τελευταία ελληνική κυβέρνηση η οποία τελείωσε ομαλά και σχετικά αξιοπρεπώς την θητεία της ήταν του ΠΑΣΟΚ με πρωθυπουργό τον Κώστα Σημίτη, το 2004. Ακολούθησε η κυβέρνηση ΝΔ - Κώστα Καραμανλή· αφού ανανέωσε την εντολή της το 2007, αποχώρησε οικειοθελώς από την εξουσία 2 μόνον χρόνια μετά, μη θέλοντας να προσπαθήσει αυτή να βγάλει το εθνικό μας κάρο από την χαράδρα της χρεοκοπίας, στην οποία αυτή η ίδια το είχε γκρεμίσει δίνοντας του το αποφασιστικό σπρώξιμο.

Το παρατημένο έργο το φορτώθηκε η κυβέρνηση ΠΑΣΟΚ - Γιώργου Παπανδρέου. Όμως, και αυταπάτες για το βάθος της χαράδρας είχε, αλλά και βαθειά σχίσματα, πολιτικά και κυρίως προσωπικών στρατηγικών, αχρήστευαν εντελώς το επιτελικό προσωπικό τής «γέφυρας» της εν καιρώ θυέλλης. Αναμενόμενη η εκ των έσω κακήν-κακώς ανατροπή της, μετά από δύο χρόνια θητείας. Μετά το ολιγόμηνο διάλειμμα της κυβέρνησης Λουκά Παπαδήμου και της υπηρεσιακής του Παναγιώτη Πικραμμένου, ο θριαμβευτής του 2009 συνάντησε την δικομματική «Νέμεσι» του. Ήταν η ώρα της ρεβάνς του Αντώνη Σαμαρά και του Ευάγγελου Βενιζέλου για τις ήττες του 2009 και του 2007, την κομματική του πρώτου, την προσωπική του δεύτερου. 

Όμως η κυβέρνηση ΝΔ-ΠΑΣΟΚ (στην αρχή συν την ΔΗΜΑΡ), ήταν εξαρχής πολλαπλά υπονομευμένη. Είχαν προηγηθεί καταιγιστικές αμφίπλευρες αποχωρήσεις οι οποίες αποδείχτηκαν καταστροφικές και για τα δύο κόμματα· αφενός ο Πάνος Καμμένος και οι συν αυτώ, αφετέρου η φυλλοροή του ΠΑΣΟΚ προς ΣΥΡΙΖΑ αρχικά, αλλά και η επίμονη ψυχολογική προετοιμασία για την μετέπειτα μετοικεσία - α λα Μιχάλη Χρυσοχοΐδη και Γιώργου Φλωρίδη - προς την ΝΔ Μητσοτάκη. Αλλά εκείνη η κυβέρνηση ήταν εξαρχής υπονομευμένη κυρίως από την εμφατική αποστασιοποίηση της Καραμανλο-Παυλοπουλικής πτέρυγας της ΝΔ και ακόμη πιο πολύ από την ίδια την πολιτική ιδιοσυγκρασία του προϊσταμένου της. 

Το τέλος της, μαζί με την εκλογική πρωτιά του ΣΥΡΙΖΑ, έφερε και την ανάδυση σε θέσεις συνεξουσίας των «αντιμνημονιακών» που είχαν αποχωρήσει από το ΠΑΣΟΚ, κυρίως όμως των άγριων «αντιμνημονιακών» οι οποίοι είχαν εγκαταλείψει την ΝΔ μη αντέχοντας την κωλοτούμπα του δικού τους, του «παλιού καλού» Σαμαρά των Ζαππείων. Σε πολύ πιο προνομιακή θέση βρέθηκε όμως η αποστασιοποιημένη εθνικολαϊκή πτέρυγα της ΝΔ, η πιο σοβαρή, όχι μόνον με την συμβολική ισχύ της Προεδρίας της Δημοκρατίας, αλλά κυρίως με το να στερεώσει το ακαταδίωκτο της για την (συν)ενοχή στον οικονομικό «φόνο» και να λάβει ως μπόνους την πιο κρίσιμη θέση στον μηχανισμό σύνδεσης της Εκτελεστικής με την Δικαστική Εξουσία.

Αυτός ο μπερδεμένος «αριστερο-δεξιός» αστερισμός με μόνη συγκολλητική ουσία το «αντιμνημονιακό» ιδεολόγημα, εκ φύσεως δεν μπορούσε και μάλλον ούτε ήθελε να έχει πρόγραμμα για το αύριο. Στην μία και μοναδική κίνηση διαφυγής του ΣΥΡΙΖΑ από την ακινησία του πολιτικού βάλτου, και μάλιστα με την συνδρομή εκείνων που αυτός δαιμονοποιούσε λίγο πριν, ο όλος αστερισμός διαλύθηκε. Η Συμφωνία των Πρεσπών, λίγο πριν το τέλος της τετραετίας, ήταν μόνον η αφορμή. Στις εκλογές του 2019 ο ΣΥΡΙΖΑ «χαμήλωσε» και ήρθε δεύτερος. Ωστόσο, άν και στερημένος από το εθνικολαϊκό του σωσίβιο, και ακόμη χειρότερα χωρίς πολιτικό πρόγραμμα, δεν καταβυθίστηκε. Παρέμεινε μεγάλο κόμμα· ο κλασικός ελληνικός κομματικός διπολισμός φάνηκε εκ πρώτης όψεως να παρατείνει την ζωή του με νέο καταληψία της μιας από τις δύο θέσεις. Όμως, έτσι συνάντησε o όλος Καραμανλο-Τσιπρικός αστερισμός την δική του «Νέμεσι», τον «κεντρο-δεξιό» ή «δεξιο-φιλελεύθερο» αστερισμό υπό τον Κυριάκο Μητσοτάκη με την υπόσχεση του της επιστροφής στην «κανονικότητα». 

Παρά τον φαινομενικό διπολισμό, ο ΣΥΡΙΖΑ εγκλωβίστηκε οριστικά στον βάλτο της αυτοκτονικής πολιτικής - προγραμματικής ακινησίας. Από το 2019 και μετά, η ΝΔ ως όλον κόμμα απολάμβανε πια με την άνεσή της τον θρόνο της μονοκομματικής εξουσίας, τον οποίο είχε απωλέσει πριν από 10 ακριβώς χρόνια, ενώ η εθνικολαϊκή της πτέρυγα περιθωριοποιήθηκε. Αλλά αυτή η πτέρυγα, ως είθισται στο κόμμα τούτο, κάθησε στην άκρη του πάγκου μέχρι νεωτέρας, ελπίζοντας ότι «πάλι με χρόνους, με καιρούς, (το κόμμα) πάλι δικό μας θα ῾ναι».

Φρανθίσκο Γκόγια: Προσχέδιο για τον Μέγα Τράγο Ι

Η αυτοπαγίδευση με το «επιτελικό κράτος»

Η 6ετής διακυβέρνηση της χώρας από την ΝΔ με πρωθυπουργό τον Κυριάκο Μητσοτάκη, εκτός από την βασική υπόσχεση της επιστροφής στην προ χρεοκοπίας «κανονικότητα», στηρίχτηκε επίσης από την αρχή σε επαγγελίες καλύτερης οργάνωσης του κράτους και της οικονομίας, εξορθολογισμού και εξευρωπαïσμού με βελτίωση της καθημερινότητας και με την υπέρβαση διαχρονικών ελληνικών κακοδαιμονιών. Ως πιο ισχυρά εργαλεία για την επίτευξη αυτής της πλειάδας στόχων προβλήθηκαν η ψηφιοποίηση (υποτίθεται ότι έτσι παρακάμπτονται οι προσωπικές ρουσφετολογικές σχέσεις ως πηγή κακοδαιμονιών)  και το λεγόμενο επιτελικό κράτος, δηλαδή ο διαχειριστικός, πολιτικο-σχεδιαστικός αλλά και επικοινωνιακός συγκεντρωτισμός με κέντρο το Μέγαρο Μαξίμου. Το παραδοσιακό ελληνικό σκληρά πρωθυπουργοκεντρικό μοντέλο εμπλουτίστηκε και με λειτουργικά, άτυπα χαρακτηριστικά εγγενή Δημοκρατιών με Προεδρικό σύστημα, ακόμη και του αμιγούς ή «ισχυρού» τύπου χωρίς πρωθυπουργό (βλ. ΗΠΑ, Κύπρος, όλες σχεδόν οι χώρες της Νότιας Αμερικής), και όχι μόνον των υβριδικών ή ημι-Προεδρικών συστημάτων με εκτελεστικό Πρόεδρο (τύπου Γαλλίας, Πορτογαλίας ή Ουκρανίας). 

Όπως συνήθως συμβαίνει σε κάθε πολιτικό σχεδιασμό, τέτοια εργαλεία, εκτός από επιχειρήματα υποστηρικτικά των υποσχέσεων επιδιώκεται επίσης να χρησιμεύουν και ως αξιόπιστα όπλα των έμπιστων «φυλάκων στις πύλες» (gatekeepers), ώστε να αποτρέπονται εξωτερικοί και εσωτερικοί, δηλαδή εσωκομματικοί, απειλητικοί παράγοντες. Όμως έτσι, η Νέμεσις που απειλεί τον σημερινό «δεξιο-φιλελεύθερο» συνασπισμό στην εξουσία, διεισδύει από την Κερκόπορτα της αποτυχίας των φιλόδοξων πολιτικών του εργαλείων, δηλαδή από την ταυτόχρονη διάψευση τόσο της εφαρμογής των υποσχέσεων, όσο και της αποτελεσματικότητας της εσωτερικής αμυντικής διάταξης. Τα εργαλεία, το ένα μετά το άλλο, αποδεικνύονται δυσλειτουργικά, μη ρεαλιστικά: Αντί να υπηρετούν την εκπλήρωση των υποσχέσεων, κάνουν επιπλέον ζημιά. Και κάθε αποτυχία τους πυροδοτεί έναν «κατακλυσμό παράπλευρων επιπτώσεων» (Niklas Luhmann).

Φρανθίσκο Γκόγια “Ο Μέγας Τράγος Ι”

Ο αποικισμός του πλανήτη Άρη, ο Αρμαγεδδών, ο Κατέχων και η Αντίχριστος - Ο Carl Schmitt στην Silicon Valley

Ι. Η εσχατολογία του δισεκατομμυριούχου ολιγάρχη

Η «Νέα Παγκόσμια Τάξη» και η «παγκόσμια Κυβέρνηση» είναι εδώ και δεκαετίες τα διαρκώς επανερχόμενα σκιάχτρα που μας επισείουν οι «αντισυστημικοί» (της «Δεξιάς» φυσικά, αλλά και μερικές «αριστερές» απομιμήσεις τους). Όμως ο Peter Thiel της Palantir Technologies Inc και ποικίλων hedge fund και εταιρειών επιχειρηματικών συμμετοχών, δισεκατομμυριούχος της Silicon Valley, γενναιόδωρος χρηματοδότης της πολιτικής σταδιοδρομίας του Αντιπροέδρου των ΗΠΑ JD Vance, είναι δημιουργικός αντισυστημικός. Έχει κάτι τί από στόφα φιλοσόφου - πολιτικού αλχημιστή. Διασταυρώνει το libertarian-αναρχοκαπιταλιστικό DNA του ολιγάρχη με τα περίφημα διανοητικά προϊόντα μιας αυθεντίας του αυταρχικού και απολυταρχικού λόγου: Του Carl Schmitt, του επίσημου ή «αυλικού» νομικού (Kronjurist) τoυ Τρίτου Ράιχ, A Dangerous Mind, The Enemy of Liberalism. Αυτός ο φαινομενικά παράδοξος συνδυασμός ακραίου οικονομικού φιλελευθερισμού και αυταρχικού πολιτικού αντιφιλελευθερισμού δεν είναι βέβαια εφεύρεση αυτού του ολιγάρχη της Silicon Valley. Άν μη τι άλλο, τον γνωρίζαμε από την στάση των F. Hayek και Μ. Friedman απέναντι στην δικτατορία της Χιλής και άλλες. Και βέβαια ο υβριδισμός «εναλλακτικής Δεξιάς» και σκληρού ιδεολογικού φιλελευθερισμού διαδόθηκε πολύ την εποχή του Covid ως γενική «αντισυστημική» αντίδραση, με αφορμή την τότε κρατική παρέμβαση σε υποτιθέμενες ελευθερίες μας

Όμως εδώ, με τον Peter Thiel να συναντά τον Carl Schmitt, το κράμα του ατσαλιού δένει αλλιώς: Με Πολιτική Θεολογία και με εσχατολογία, ή με άλλα λόγια με έναν αυτόκλητο «Χριστιανισμό» εμμονικά Αποκαλυψιακό, αλλά χωρίς Χριστό και προπαντός χωρίς την Επί του Όρους Ομιλία. Ειδικά σ΄αυτήν την τελευταία λεπτομέρεια, δεν είναι μόνος. H μεγάλη αντεπίθεση μετά το 2020 με ατζέντες οικονομικά φιλελεύθερες, απορρυθμιστικές, disruptive και ταυτόχρονα αντιφιλελεύθερες πολιτικοκοινωνικά, έχει τέτοια χαρακτηριστικά κυνικού αγριανθρωπισμού παντού: Σε Αμερική, Ευρώπη, σε BRICS και αλλού. Όμως, όταν ο Peter Thiel συναντά τον Carl Schmitt, τα κλασικά «αντισυστημικά» και αναρχοκαπιταλιστικά φόβητρα της «παγκόσμιας κυβέρνησης», της «Νέας Παγκόσμιας Τάξης», του «Σοσιαλιστικού κράτους» κτλ, προπαντός των παγκόσμιων μέτρων αντιμετώπισης της κλιματικής κρίσης, ή και αυτοπροσώπως της Γκρέτα Τούνμπεργκ, γίνονται ακόμη πιο τρομακτικά. Αποκτούν μεταφυσικό-βιβλικό ένδυμα και εμφανίζονται ως βασιλείς του Αρμαγεδδώνα, ως «Κατέχων», ως Αντίχριστος. Οι δύο τελευταίοι εναλλάσσουν ακόμη και θέσεις ή γίνονται θηλυκοί. Από μια συζήτηση του Peter Thiel με τον libertarian οικονομολόγο Tyler Cowen στο podcast Conversations with Tyler, πριν από ένα χρόνο. - Γ. Ρ.

«Peter Thiel on Political Theology - Unveiling the dangers of just trying to muddle through»  (Conversations with Tyler, 17.4.2024) 

  

[...] Tyler Cowen: Εδώ και μήνες αναρωτιέμαι γιατί εσύ και ο Καρλ Σμιτ ενδιαφέρεστε τόσο πολύ για αυτή την ιδέα του Kατέχοντος, η οποία επίσης προέρχεται από τη Βίβλο [Παύλος, Προς Θεσσαλονικείς Β΄, 2.6 - 2.7][...] και μόλις μου πέρασε από το μυαλό ότι ο Κατέχων είναι για σένα, κατά μία έννοια, το υποκατάστατο όραμα γι' αυτό που αποκαλούμε «συνεχίζω να κάνω τη δουλειά όπως μπορώ, κουτσά-στραβά» (muddling through). Το «κουτσά-στραβά» δεν σου αρέσει, ωστόσο τα πράγματα δεν έχουν καταρρεύσει, ακόμη δεν φτάσαμε εκεί. Χρειάζεσαι κάτι άλλο για να αποτρέπει προσωρινά την μεγάλη κατάρρευση, κι αυτό είναι ο Κατέχων, έτσι δεν είναι;
Peter Thiel : Είναι μια πολύ μυστηριώδης ιδέα. Υπάρχει πάντα το ερώτημα γιατί ο Αντίχριστος δεν έχει ήδη αναλάβει την εξουσία, και αυτό που τον συγκρατεί είναι τούτη η μυστηριώδης δύναμη, αυτή η αναχαιτίζουσα δύναμη που εμποδίζει το ολοκληρωτικό παγκόσμιο κράτος. Δεν την εμπιστεύομαι πολύ, σώνει και καλά. Κρατώ επιφυλάξεις επειδή εκ της φύσεως της είναι μάλλον ασταθής. Είναι προσωρινή. Έχει αυτά τα αρχαϊκά ιερά στοιχεία. Μπορεί, για λίγο, να λειτουργεί και να είναι αποτελεσματική, αλλά δεν μπορείς να την θεωρείς ισοδύναμη με κάποιον θεσμό.
Επίσης, η άποψη του Σμιτ είναι ότι υπήρξαν στην ιστορία πολλά και διαφορετικά πράγματα που έπαιξαν τον ρόλο του Kατέχοντος σε ποικίλες χρονικές στιγμές. Εάν έχεις τη γνώμη ότι δεν πρέπει να βλέπεις το έσχατον ως κάτι εμμενές [immanent → σε φιλοσοφικά ή θρησκευτικά συμφραζόμενα σημαίνει ενδοκοσμικό, εγγενές και έμφυτο του κόσμου μας - το αντίθετο του είναι υπερβατικό → transcendent], κατ' ακολουθία δεν πρέπει επίσης να βλέπεις ως εμμενή τον Κατέχοντα. Εάν στηριχτείς υπερβολικά σε ένα και μόνον πράγμα, όλα μπορούν να πάνε πολύ στραβά· π.χ. αν σκεφτείς τον Κατέχοντα ως εκείνο το πράγμα που στέκεται εμπόδιο στην έλευση της παγκόσμιας κυβέρνησης ή που εμποδίζει την έλευση του Αντίχριστου. Μια από τις ιδέες του Ρενέ Ζιράρ (René Girard) είναι η εξής: Kάθε τι που αντιτίθεται σε κάτι άλλο, πάντοτε τείνει μέσω της μίμησης να διαστραφεί και να μοιάσει με αυτό το αντίθετο του. Αργά η γρήγορα εμφανίζεται αυτός ο παραλληλισμός. Υπάρχει πάντα ο κίνδυνος, ο Κατέχων να γίνει ο Αντίχριστος.

Η γοητεία του λαϊκοφασισμού και οι πρόθυμοι αποπλανημένοι

Bernd Ulrich: «Der Wolfstanz» («Ο Χορός με τον Λύκο»), Die Zeit, 12.7.2025

 

[...] Αυτά που προσφέρει η λαϊκιστική Ακροδεξιά στους πολίτες ως σκέψεις και συναισθήματα, είναι απλά και απίστευτα ελκυστικά. Φυσικά, είναι προπάντων παράλογα. Εν ολίγοις, έχουν ως εξής: Ας μην ψάχνουμε για λύσεις, έτσι κι αλλιώς λύσεις δεν υπάρχουν· δώστε μας κάποιους που φταίνε για να τους καταγγείλουμε! Τίποτα δεν μπορεί να διορθωθεί πια, οπότε ας τα διαλύσουμε όλα!

Ή αλλιώς: Αφού εμείς εδώ στην προνομιούχα Δύση είμαστε τώρα υπό πίεση, ας απελευθερώσουμε επιτέλους τον εγωισμό μας! Λιγότερες επιφυλάξεις, λιγότερη προσοχή, περισσότερη σκληρότητα! Αν δεν ξέρουμε πια τι να κάνουμε με όλες αυτές τις απαιτήσεις για ηθική, τότε η λύση είναι λιγότερη ηθική. Αν το αύριο φαίνεται να σκοτεινιάζει τόσο πολύ, τότε καλύτερα το χθες! Ποτέ μπροστά, πάντα προς τα πίσω. Αν το χάσμα ανάμεσα στην οικολογική κρίση και στην απροθυμία της πολιτικής να τηρήσει τους αναγκαίους στόχους για να την αντιμετώπιση της κρίσης γίνεται τόσο μεγάλο ώστε μας προκαλεί ηθικό σφάχτη, τότε, απλά, ας εξαφανιστούν οι στόχοι. Όχι άλλη υποκρισία, καλύτερα άς μισούμε: Την φύση ή τους Πράσινους ή κάτι άλλο. Ας συνοψίσουμε: Αν το ρούχο του πολιτισμένου που φοράμε μας έχει γίνει τόσο βαρύ όσο ένα μουσκεμένο μάλλινο παλτό, μήπως είναι καλύτερο να πετάξουμε από πάνω μας κάμποσα στρώματα πολιτισμού;

Αυτή είναι η προσφορά της λαϊκιστικής Ακροδεξιάς στην αγορά της πολιτικής. Είναι προσφορά ισχυρή και βίαιη. Όποιος μπορεί να ισχυριστεί ότι τίποτε από αυτά δεν τον δελεάζει ούτε τον ερεθίζει, αυτός είναι άξιος συγχαρητηρίων. Όποιος όμως σκέφτεται ότι δεν έχει καμία σχέση με αυτά, απλά και μόνον επειδή δεν φοράει τα μπλε χρώματα του κομματος AfD αλλά μόνον αφελώς, αθώα και απονήρευτα πλησιάζει την προσφορά της λαϊκιστικής Ακροδεξιάς, αυτός χορεύει με τον λύκο. Με τον λύκο που έχει μέσα του [...]

Ο Bernd Ulrich σπούδασε πολιτικές επιστήμες, φιλοσοφία, γερμανική φιλολογία και κοινωνιολογία στο πανεπιστήμιο του Essen. Εργάστηκε ως δημοσιογράφος στις εφημερίδες Frankfurter Rundschau, taz, FAZ, Wochenpost και στο Tagesspiegel. Από το 2003 αναπληρωτής αρχισυντάκτης της Zeit, από το 2007 διευθυντής του τομέα πολιτικής.

Αρθρογραφία του Bernd Ulrich στην Zeit

 

Wibke Becker: Πώς στήνεται μια «πιο σοβαρή» Χρυσή Αυγή - Η προϊστορία του κόμματος «Εναλλακτική για την Γερμανία» (AfD)
Από τους σκληρούς νεοφιλελεύθερους ευρωσκεπτικιστές οικονομολόγους και επιχειρηματίες στον σκληρό αντισυστημικό λαïκο-ναζισμό 

Tεχνητή νοημοσύνη: Contradictio in terminis, με άλλα λόγια σχήμα οξύμωρον;

Δεν είναι ακριβώς αυτό. Όμως, με μια αυστηρή εξέταση από τις σκοπιές της βιολογικής εξέλιξης και της θεωρίας των συστημάτων, ο όρος «τεχνητή νοημοσύνη» παραπέμπει σ' ένα διαδεδομένο είδος λογικού σφάλματος στο οποίο μπορεί να οδηγήσει ένας επιπόλαιος, επιφανειακός τρόπος σκέψης. Πρόκειται για το κατηγοριακό σφάλμα (categorical mistake).
Πράγμα που σημαίνει, το να κατατάσσεις ένα γνωστικά προσδιορίσιμο αντικείμενο ή δραστηριότητα σε μια κατηγορία ή ομάδα αντικειμένων ή δραστηριοτήτων που δεν του ταιριάζει, χρησιμοποιώντας επιχειρήματα άκυρα, ατελή ή ατεκμηρίωτα. Εν προκειμένω, ένα επίτευγμα της πληροφορικής τεχνολογίας κατατάσσεται επιπόλαια στην κατηγορία που περιλαμβάνει ικανότητες νοητικής προσπέλασης της πραγματικότητας δημιουργημένες μέσω της φυσικής εξέλιξης των έμβιων ειδών.
Η νοημοσύνη είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με το φαινόμενο της ζωής. Είναι παράγωγο της φυσικής εξέλιξης, η οποία άρχισε από τον μονοκύτταρο οργανισμό και έφθασε μέχρι ανεπτυγμένα είδη ζωής με εξαιρετικά πολύπλοκο εγκέφαλο και λοιπό νευρικό σύστημα.
Από τη σκοπιά της θεωρίας των συστημάτων, ένα νευρικό σύστημα ανώτερου ζώου αποτελείται από ένα σύνολο 80 εκατομμυρίων εγκεφαλικών κυττάρων (νευρώνων), χωρίς να συνυπολογίζονται οι περιφερειακοί νευρώνες ή άλλα συνοδευτικά νευρικά κύτταρα. Δηλαδή εμπεριέχει εκατοντάδες χιλιάδων ή και εκατομμύρια φορές περισσότερα λειτουργικά στοιχεία (όπως λέμε, «μονάδες μνήμης» και «επεξεργασίας»), από οποιοδήποτε σύνολο μηχανικών μονάδων επεξεργασίας που ίσως μπορέσουν κάποτε στο μέλλον να λειτουργήσουν ένα σύστημα μηχανικών «υπερυπολογιστών». Επίσης, ένα νευρικό σύστημα ανώτερου ζώου εμπεριέχει σύνολα συνάψεων (δενδριτικών υλικών συνδέσεων και λειτουργικών σχέσεων) μεταξύ των κυττάρων και δημιουργεί δίκτυα αλληλεπιδραστικών - αναδραστικών λειτουργιών, εκατομμύρια φορές πιο πλούσια και πολύπλοκα από τις εσωτερικές λειτουργίες οποιουδήποτε νοητού μηχανικού και αλγοριθμικού συστήματος. Ένα και μόνον εγκεφαλικό κύτταρο με τις δενδριτικές προεκτάσεις του μπορεί να έχει έως και 30.000 συνδέσεις με άλλα κύτταρα.
Κάθε νευρικό σύστημα ανώτερου ζώου είναι λειτουργικό σύνολο στο οποίο ανήκει πλήθος στοιχείων και συνάψεων εντελώς διαφορετικής τάξης μεγέθους από το πλήθος στοιχείων και συνάψεων που ανήκουν σε ένα οποιοδήποτε σύστημα μηχανικών υπολογιστών (hardware + software) . Και ξέρουμε ότι κάθε σύνολο είναι οντότητα πολύ διαφορετική και πολύ πιο πλούσια σε μαθηματικό περιεχόμενο από ένα απλό άθροισμα των στοιχείων που ανήκουν σ΄ αυτό. Μεγάλη διαφορά πλήθους στοιχείων συνεπάγεται πολύ μεγαλύτερη διαφορά μαθηματικού περιεχομένου ανάμεσα στα δύο σύνολα.

Σοβαρά, όλα αυτά τα έκανε μόνος του ο Τραμπ ;

Curtis Jarvin, από τους πιο λαμπρούς «Σκοτεινούς Διαφωτιστές» των ΗΠΑ του Τραμπ

1. Ο Τραμπ είναι η εκδίκηση εκείνων που έχασαν από την παγκοσμιοποίηση; Τόσο απλό;

Robert D. Kaplan: Ο Τραμπ ενσαρκώνει την εκδίκηση της παγκοσμιοποίησης. Έχει διασπάσει την κοινωνία των ΗΠΑ σε μια κοσμοπολίτικη ελίτ, δικτυωμένη σε όλον τον πλανήτη και σε εκείνους που αισθάνονται πολιτισμικά και οικονομικά αποκλεισμένοι από την παγκοσμιοποίηση. Οι δεύτεροι αντεπιτέθηκαν ψηφίζοντας Τραμπ. Χωρίς την παγκοσμιοποίηση, δεν θα υπήρχε Τραμπ, ούτε πολιτικοί όπως ο Όρμπαν στην Ευρώπη. Επίσης η τεχνολογική επανάσταση στα Μέσα Επικοινωνίας βοήθησε πολύ τον Τραμπ να ανέλθει στην εξουσία. 
 

ZEIT ONLINE: Πώς;
Kaplan: Χωρίς τα Μέσα κοινωνικής δικτύωσης, το φαινόμενο Τραμπ θα ήταν κάτι αδιανόητο. Τα Μέσα κοινωνικής δικτύωσης επιβραβεύουν τα άκρα, τις συναισθηματικές αντιδράσεις και τις απλοικές απαντήσεις. Αυτό, τα καθιστά φυσικούς εχθρούς της φιλελεύθερης δημοκρατίας. Στην εποχή της τυπογραφίας και της γραφομηχανής οι ΗΠΑ ήταν πιο υγιής δημοκρατία από όσο είναι σήμερα.

Robert D. Kaplan: "Trump verkörpert die Rache an der Globalisierung" (Die Zeit, 24.6.2025)

Donald Trump, Peter Thiel

2. Όλα αυτά τα  έκανε μόνος του ο Τραμπ ;

Ο «ρεαλιστής» Ρόμπερτ Κάπλαν εδώ και δεκαετίες παρατηρεί τις ΗΠΑ και τις κατευθύνσεις τους εντός της διεθνούς πολιτικής (μάλιστα, συμμετείχε ενεργά και στην χάραξη τέτοιων κρίσιμων κατευθύνσεων), υπό οπτική γωνία επιλεκτική και κυκλοθυμική. Έτσι, εξοπλισμένος με τέτοιο είδος ρεαλισμού, παραβλέπει την προϊστορία των σημερινών εξελίξεων στις ΗΠΑ, δηλαδή την μακρά προετοιμασία του «Τραμπισμού πριν τον Τραμπ».

Παραβλέπει, π.χ., την χρήση της «μονοπολικής στιγμής» (The Unipolar Moment, όρος για την γεωπολιτική ανατροπή του 1989, του Charles Krauthammer μετριοπαθούς φιλελεύθερου ο οποίος μεταλλάχθηκε σε νεοσυντηρητικό), από πολλούς πριν τον Τραμπ προπαντός από τους νεοσυντηρητικούς, ως βάσης για την οικοδόμηση μιας ιδεολογίας μονοπολικού κόσμου, με μοναδικό πόλο ισχύος τις ΗΠΑ.

Κατά παράδοξο τρόπο, αυτή προβλήθηκε την στιγμή που άρχιζε η ραγδαία άνοδος της Κίνας. Πράγμα που δείχνει, μεταξύ άλλων, ότι ήδη από τα χρόνια του 1970, με το «δόγμα Κίσσιγκερ» (το πολιτικό, οικονομικό και τεχνολογικό άνοιγμα των ΗΠΑ προς την Κίνα για να απομονωθεί η ΕΣΣΔ), μακροπρόθεσμα οι ΗΠΑ υπονόμευαν την παγκόσμια ηγεμονία τους.

Αυτό διέφευγε της προσοχής και του έτερου «Αμερικανού Μακιαβέλι», του Ζμπίγκνιου Μπρζεζίνσκι, ακόμη και το 1997 (Η Μεγάλη Σκακιέρα). Βλ. και την πολύ περιεκτική κριτική του Χέλμουτ Σμιτ στην Zeit (31.10.1997). Έγραφε τότε ο Σμιτ: Ο Μπρζεζίνσκι «υποεκτιμά έντονα» την δυναμική της Κίνας. Έγραφε όμως και πράγματα ακόμη πιο σημαντικά. Ότι ο Μπρζεζίνσκι παραβλέπει την «απειλητική για την ζωή βλάβη της ατμόσφαιρας και των ωκεανών, ενώ τις μελλοντικές επιπτώσεις της ηλεκτρονικής παγκοσμιοποίησης δεν τις αξιολογεί επαρκώς».

Ιδού και το κρυστάλλινο συμπέρασμα του Σμιτ εν έτει 1997: Για τους πολίτες της ηπειρωτικής Ευρώπης, «η υποστηριζόμενη από τον Μπρζεζίνσκι αξίωση των ΗΠΑ να κυριαρχούν, πρέπει να γίνει ένα επιπλέον κίνητρο για την περαιτέρω ενδυνάμωση της Ευρωπαϊκής Ένωσης προς την κατεύθυνση μιας αυτοπροσδιοριζόμενης Ευρώπης». Δυστυχώς ο Σμιτ δεν εισακούσθηκε έγκαιρα από τις τρείς πιο ισχυρές πολιτικές οικογένειες της ηπείρου μας. Ούτε από την δική του την Σοσιαλιστική. Τώρα όλοι τρέχουν και δεν φτάνουν.

Εκεί, γύρω στο 2000, και ιδίως μετά την επίθεση στους Δίδυμους Πύργους, περάσαμε από την εποχή της υπερβολικής αλλά σταθερής Αμερικανικής αυτοπεποίθησης στην σπασμωδική (προπαντός για τις ΗΠΑ) εποχή της κρίσης και της μετάβασης. «Το παλιό πεθαίνει και το νέο δεν μπορεί να έρθει στον κόσμο».

Εκείνοι που τώρα πια έχουν εξολοθρευτεί πολιτικά, Ρεπουμπλικανοί νεοσυντηρητικοί και Δημοκρατικοί «δικαιωματιστές», ήταν αυτοί που προπόνησαν τους εξολοθρευτές τους. Και οι τελευταίοι προσπαθούν να τα αλλάξουν όλα στην Αμερική, επειδή ελπίζουν (μάταια!), ότι έτσι θα μπορέσει να μείνει, στα πιο βασικά, ίδια όπως ήταν κάποτε: «Η μοναδική παγκόσμια δύναμη». «Εξαιρετικά προκλητική αμερικανική αυτοπεποίθηση», το αποκαλούσε αυτό ο Χέλμουτ Σμιτ, στην κριτική του προς τον Μπρζεζίνσκι. Δεν ήταν προφήτης, απλά έβλεπε και λίγο πιο πέρα από την μύτη του.

P. Thiel, στο παλαιοσυντηρητικό Ινστιτούτο Hoover